Η υπόθεση του δημοψηφίσματος περί της ανεξαρτησίας της Σκωτίας επανέφερε στην επιφάνεια όχι μόνον τις πολιτικές και ιστορικές αλλά και ορισμένες πολιτισμικές διαφορές που χωρίζουν την Αγγλία από τη χώρα των Σκωτσέζων. Για να παραφράσουμε τον Οσκαρ Ουάιλντ, τους δύο λαούς ενώνουν πολλά – εκτός φυσικά από τη γλώσσα (ή απλώς την προφορά…). Στο ίδιο πνεύμα σοβαρού-αστείου, θα θέλαμε να προτείνουμε ότι τους ενώνει κάτι ακόμα: η βαθιά πίστη στα φαντάσματα. Ή, έστω, οι ιστορίες φαντασμάτων. Για την ακρίβεια, αυτό τους ενώνει και με τους Ουαλλούς αλλά και με τους Ιρλανδούς. Φαίνεται ότι μπροστά στη μυστηριώδη ουσία του εκτοπλάσματος, η πολιτική παθαίνει αφλογιστία.
Βεβαίως, οι Σκωτσέζοι και πάλι θα ισχυριστούν πως τα δικά τους φαντάσματα είναι και περισσότερα και τρομακτικότερα. Πιο τρανταχτό παράδειγμα, το κάστρο του Γκλάιμς, στο Ανγκους της βορειοανατολικής Σκωτίας. Θεωρείται ένα από τα πιο στοιχειωμένα μέρη στον πλανήτη. Επίσης, ο Σκωτσέζος σερ Ουόλτερ Σκοτ έχει γράψει μία από τις πιο ανατριχιαστικές κλασικές ιστορίες φαντασμάτων, το «Δωμάτιο με την ταπετσαρία». Δεν έχει όμως νόημα να συνεχίσουμε αυτή την άτυπη «κόντρα». Στο τέλος τέλος, ένα από τα πιο… ευφάνταστα φαντάσματα είναι το περίφημο άδειο λεωφορείο που λέγεται πως παλαιότερα κυκλοφορούσε στους νυχτερινούς δρόμους όχι απλώς της Αγγλίας αλλά του ίδιου του Λονδίνου – για να μη μιλήσουμε για τον φημισμένο Πύργο του Λονδίνου και τα δικά του στοιχειά.
Γιατί η Ελλάς δεν μιλάει για τα δικά της φαντάσματα; Θέλω να πω, η αστική Ελλάδα διότι, κατά τα άλλα, η ελληνική ύπαιθρος βοούσε κάποτε από δαύτα – και ήσαν κάθε λογής. Ρίξτε μια ματιά στις δίτομες «Παραδόσεις» του Νικολάου Πολίτη (1852-1921), μια από τις πιο γοητευτικές συλλογές προφορικής αφήγησης που έχω διαβάσει ποτέ – το πνεύμα του οποίου αναβίωσε περίτεχνα ο καλός πεζογράφος Βασίλης Γκουρογιάννης στις «Διηγήσεις παραφυσικών φαινομένων» (1990).
Δεν χρειάζεται κανείς να πιστεύει στα φαντάσματα – αρκεί να έχει μια συναρπαστική ιστορία να αφηγηθεί. Και κάτι ακόμα: ο Αμερικανός ερευνητής του παραφυσικού Χανς Χόλτζερ (Hans Holzer, 1920-2009) έλεγε πως «από την ίδια τους τη φύση, τα φαντάσματα δεν διαφέρουν από τους ψυχωτικούς ανθρώπους. Τους είναι αδύνατον να κατανοήσουν πλήρως την κατάστασή τους». Και όταν ένα φαντάσμα εκδηλώνεται σε έναν τόπο (τον στοιχειώνει), ξεφορτώνεται ένα τεράστιο εσωτερικό βάρος – όπως ο καθείς από εμάς στο ντιβάνι του ψυχαναλυτή.
Δεν έχω δει ποτέ μου φάντασμα. Αλλά από τη στιγμή που κάποιος μετράει απώλειες στη ζωή του, οφείλει να μάθει να ζει με αυτά.