«Αυτό που χρειάζεται τώρα στη Δυτική Αφρική είναι περισσότερα μέτρα υγιεινής, περισσότερα ασθενοφόρα, περισσότεροι γιατροί, περισσότερα υλικά. Περισσότερο, από όλα». Αυτή την απάντηση δίνει ο Dr. Javid Abdelmoneim, μέλος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, στην ερώτηση τι θα πρέπει να γίνει για να σταματήσει η επιδημία του αιμορραγικού πυρετού Εμπολα. Ο Dr. Javid Abdelmoneim που «έζησε» από κοντά την επιδημία στη Σιέρα Λεόνε, βρέθηκε στην Αθήνα το περασμένο Σαββατοκύριακο για μία ομιλία-παρουσίαση στο TEDX Athens κατά τη διάρκεια της οποίας εστίασε στην ανάγκη «να μαθαίνουμε από τα λάθη μας». Και όπως είπε στην «Κ» «ο Εμπολα είναι ένα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα για τα πολλά συστηματικά λάθη που έχουμε κάνει ως ανθρωπότητα. Την αγνοήσαμε ως ασθένεια. Ημασταν αλαζόνες. Νομίσαμε ότι θα σκότωνε απλώς κάποιους φτωχούς στη ζούγκλα. Και τώρα δείτε πού φτάσαμε».
Ο Dr. Javid Abdelmoneim εργάζεται ως γιατρός στα επείγοντα δύο νοσοκομείων του Λονδίνου και έχει συμμετάσχει μέχρι σήμερα σε πέντε αποστολές των Γιατρών Χωρίς Σύνορα. Η τελευταία τον περασμένο Σεπτέμβριο, όταν βρέθηκε για τρεις εβδομάδες και τέσσερις ημέρες στην Καϊλαχούν της Σιέρα Λεόνε, σε ένα από τα δύο Κέντρα Θεραπείας Εμπολα των ΓΧΣ στη χώρα. Κατά τη διάρκεια της παραμονής του εκεί χρειάστηκε να φροντίσει 250 ασθενείς. «Κάθε φορά που έρχεται ένας ασθενής του δίνουν έναν αριθμό. Οταν έφτασα εγώ ο αριθμός ήταν 470. Οταν έφυγα είχε φτάσει 720», σημειώνει.
Μία ημέρα εργασίας στο Κέντρο Θεραπείας Εμπολα στο Καϊλαχούν είναι απόλυτα οργανωμένη, αλλά με έναν «ανατριχιαστικό» τρόπο. «Ξεκινάς στις 8 το πρωί. Πρώτα παίρνεις δείγμα αίματος από τους ασθενείς που έφτασαν την προηγούμενη νύχτα με ασθενοφόρο. Συνεχίζεις στον χώρο με τους επιβεβαιωμένους αρρώστους και αρχίζεις τους "γύρους" για φάρμακα, φαγητό, υγιεινή, κλινική εξέταση. Η ρουτίνα σπάει όταν έρχεται ασθενοφόρο ή κάποιος πεθαίνει». Το απόγευμα γίνεται διαχείριση των περιστατικών και δίνεται εξιτήριο σε όσους έχουν αναρρώσει. Και ξανά φάρμακα, φαγητό, υγιεινή».
Οταν ζητήσαμε από τον Javid Abdelmoneim να μας περιγράψει μία δύσκολη στιγμή, η πρώτη αντίδραση ήταν «είναι τόσες πολλές για να διαλέξω». Αλλά το ξανασκέφτηκε. «Θα περιγράψω μία ολόκληρη ώρα που με συγκλόνισε. Πήγα να υποδεχθώ ένα ασθενοφόρο. Ανοιξα την πόρτα. Υπήρχε μία νεκρή στο πάτωμα και δύο ζωντανοί, άνδρας και γυναίκα. Η νεκρή είχε την ηλικία της αδελφής μου. Η σορός της παραλίγο να πέσει στο χώμα και δεν μπορούσα να κάνω τίποτα γι’ αυτό. Δεν επιτρέπεται να την πιάσω. Οι δύο ασθενείς κοίταζαν μία εμένα, μία τη νεκρή. Ηξερα ότι σκέφτονταν πως κάπως έτσι θα πεθάνουν και αυτοί. Ζήτησα από τον άνδρα να περάσει από πάνω και τον συνόδευσα μέσα. Στη σκηνή με τους νοσηλευόμενους βλέπω να σέρνεται στο χώμα μία 14χρονη ασθενής πολύ αδύναμη να σηκωθεί, πολύ αδύναμη να ανοίξει ένα μπουκάλι νερό. Φεύγοντας για να βγάλω τη στολή, βλέπω μία γυναίκα πεσμένη σε ένα χαντάκι πίσω από τη σκηνή. Είναι περίπου 55 ετών. Νόμιζα ότι είναι νεκρή. Ηταν απλώς εξαντλημένη και ήθελε νερό. Σκέφτηκα «αυτό δεν είναι σωστό. Αυτό δεν πρέπει να συμβαίνει. Σε κανένα».
Ως καλές χαρακτηρίζει τις στιγμές που είδε ασθενείς να επιβιώνουν. Ιδιαίτερα θυμάται την Κάντια, μία γυναίκα που παρέμεινε στο νοσοκομείο μετά την ανάρρωσή της για να βοηθήσει άλλους ασθενείς, ενώ περίμενε την αδελφή της Φατμάτα να αναρρώσει. Αυτό δεν συνέβη. Την επομένη του θανάτου της Φατμάτα, η Κάντια έφυγε. «Την αποχαιρέτησα με μία πραγματικά ζεστή αγκαλιά. Ηταν μία πολύ καλή στιγμή που δεν θα ξεχάσω», σημειώνει.
Οι «καλομαθημένοι»
Επιστρέφοντας από τη Σιέρα Λεόνε, ο Javid, ήρθε ξανά αντιμέτωπος με τους «καλομαθημένους» ασθενείς, που γκρινιάζουν εάν χρειαστεί να περιμένουν. Αλλά και με τον φόβο και την άγνοια που οδηγεί σε εγωιστικές συμπεριφορές. «Το είδαμε στην αντίδραση των Αμερικανών όταν επέστρεψαν οι δύο γιατροί που είχαν προσβληθεί από τον ιό. Αμέσως τους έβγαλαν ταμπέλες: “Ανεύθυνοι”, “Αδιάφοροι”, “Μας εκθέτουν σε κίνδυνο”. Αισθάνθηκα σοκαρισμένος. Ηταν τόσο λάθος και άδικο. Σκέφθηκα “εάν δεν σε νοιάζει γι’ αυτούς που υποφέρουν, μην προσπαθείς να σταματήσεις αυτούς που ενδιαφέρονται και μπορούν να κάνουν κάτι"».