Συχνά η αντιμετώπιση μεγάλων μεταναστευτικών και προσφυγικών ροών στην Ευρώπη, τόσο από πολιτικούς όσο και από πολίτες, εστιάζει στη μία πλευρά των πραγμάτων, δηλαδή στις συνεπαγόμενες δυσκολίες του φαινομένου και στο κόστος διαχείρισής του. Ομως, παραμερίζει τα σημαντικά οφέλη σε οικονομικό, εργασιακό, ασφαλιστικό και ευρύτερα κοινωνικό επίπεδο.
«Είναι αλήθεια πως λίγοι οικονομολόγοι έχουν μελετήσει διεξοδικά το ζήτημα των προσφύγων και της καταναγκαστικής μετανάστευσης, ενώ και οι κυβερνήσεις δεν διαθέτουν τόσο λεπτομερή και επιμερισμένα στοιχεία που να αποτυπώνουν τον οικονομικό αντίκτυπο φιλοξενίας τους» λέει ο Αλεξάντερ Μπετς, καθηγητής του Κέντρου Προσφυγικών Μελετών στο πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.
Γιατί το βέβαιον είναι ότι η παρουσία των προσφύγων τονώνει την τοπική οικονομία χάρις στην επιπρόσθετη αγοραστική δύναμη, τη δημιουργία απασχόλησης, την ενίσχυση της ζήτησης και την προσφορά ανθρωπίνου κεφαλαίου. «Ακόμα και στις δυσμενέστερες συνθήκες, λόγου χάριν σε περιφρουρημένα στρατόπεδα σε φτωχές χώρες, χωρίς καν να δίνεται δικαίωμα εργασίας, μπορούμε να διαπιστώσουμε οικονομική δραστηριότητα εκ μέρους των προσφύγων» αναφέρει ο κ. Μπετς. Σε έρευνα που διεξήγαγε με την ομάδα του από το πανεπιστήμιο της Οξφόρδης στην Ουγκάντα, τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά. «Στην πρωτεύουσα Καμπάλα σχεδόν το 21% των προσφύγων δημιούργησε επιχειρήσεις» τονίζει.
Περιορισμένοι οι «εισβολείς»
Μία ακόμη διαδεδομένη αντίληψη είναι το ότι οι πρόσφυγες μπορούν να θεωρηθούν «εισβολείς» για τους εγχώριους πληθυσμούς στην Ευρώπη. Είναι όμως έτσι; Από τον Ιανουάριο του 2012 έως σήμερα στην Ε.Ε. έχουν έρθει σχεδόν δύο εκατομμύρια πρόσφυγες, δηλαδή το 0,37% του πληθυσμού της. Την ίδια περίοδο ο Λίβανος, μια χώρα με σοβαρότατα πολιτικά και θεσμικά ζητήματα, έχει φιλοξενήσει 1,1 εκατ. πρόσφυγες, δηλαδή το 25% του πληθυσμού του. Για να φτάσει στο ποσοστό του, η Ε.Ε. θα έπρεπε να υποδεχθεί περίπου 127 εκατ. πρόσφυγες. Και όμως, σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, την τελευταία διετία η οικονομία του Λιβάνου «τρέχει» με απροσδόκητους ρυθμούς 2,5%, αν και επηρεάζεται άμεσα από τον πόλεμο στη Συρία, ενώ υφίσταται σημαντική αποδυνάμωση τουρισμού και επενδύσεων. Η βασική αιτία; Η ζήτηση υπηρεσιών ενισχύεται λόγω προσφύγων, οι οποίοι τη χρηματοδοτούν με αποταμιεύσεις, το εισόδημα από την εργασία τους, τη διεθνή βοήθεια και τα εμβάσματα συγγενών τους.
Η Τουρκία είναι ένα άλλο παράδειγμα που μπορεί να ερευνηθεί όσον αφορά τις επιπτώσεις της ροής προσφύγων στην αγορά εργασίας, όπως επισημαίνει το Brookings Institute. Η εκεί πλειονότητα των Σύρων προσφύγων δεν διαθέτει επίσημη άδεια να εργαστεί. Ομως, όπως φανερώνουν τελευταίες έρευνες, η είσοδός τους στην αγορά είχε ως αποτέλεσμα να δημιουργηθούν περισσότερες επίσημες θέσεις εργασίας σε τομείς πλην γεωργίας και κτηνοτροφίας, ενώ ο μέσος μισθός για τους Τούρκους εργάτες αυξήθηκε. Επιπλέον, πολλοί από τους ανειδίκευτους εργάτες επέστρεψαν στα θρανία για να βελτιώσουν τις δεξιότητές τους, οπότε, με την επανένταξή τους στην αγορά εργασίας, θα έχουν πιθανότητες καλύτερων αποδοχών.
Η Ευρώπη των ηλικιωμένων
Σε πρόσφατες εκτιμήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής φαίνεται ότι τα αναμενόμενα τρία εκατομμύρια πρόσφυγες έως το τέλος του 2016 θα ενισχύσουν το ΑΕΠ της Ε.Ε. από 0,2% έως 0,5%. Περισσότερο ευνοημένες θα είναι οι χώρες εγκατάστασης, όπως η Γερμανία και η Σουηδία. Επιπλέον, οι πρόσφυγες θα ενισχύσουν το εργατικό δυναμικό των χωρών στην Ε.Ε., η οποία πλήττεται από τη γήρανση του πληθυσμού και τη μείωση των γεννήσεων. Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, για να αποφευχθεί η στασιμότητα της ευρωπαϊκής οικονομίας έως το 2060, η Ε.Ε. χρειάζεται 50 εκατ. εργαζομένους. Ετσι θα δύναται να χρηματοδοτεί και τις συντάξεις του αυξανόμενου αριθμού ηλικιωμένων της.
Η Γερμανία αποτελεί πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα. Το Ινστιτούτο Παγκόσμιας Οικονομίας στο Αμβούργο απεφάνθη πως στη χώρα ο δείκτης γεννήσεων είναι ο χαμηλότερος του κόσμου. Παράλληλα, η χώρα για να συντηρήσει το συνταξιοδοτικό της σύστημα χρειάζεται 1,5 εκατ. ειδικευμένους μετανάστες. Εως το 2060 θα απαιτούνται δύο εργαζόμενοι για να συντηρούν ένα συνταξιούχο. Εξ ου και το 2015 αναμενόταν να υποδεχθεί 800.000 πρόσφυγες, πράττοντας το ηθικά ορθό και το εθνικά ωφέλιμο ταυτόχρονα.