Η Διεθνής Αμνηστία έχει μια ενδιαφέρουσα προϊστορία με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Πριν από 20 χρόνια ο Τούρκος πρόεδρος βρισκόταν ακόμα στο ξεκίνημα της πολιτικής του καριέρας ως φιλόδοξος δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης, όταν φυλακίστηκε από το κοσμικό κράτος γιατί απήγγειλε σε δημόσιο χώρο ένα έντονα θρησκευτικό ποίημα. Η Διεθνής Αμνηστία τον έχρισε «κρατούμενο συνείδησης» και έσπευσε να πάρει άμεσα το μέρος του, γράφοντας μια επιστολή που απαιτούσε την απελευθέρωσή του. Παρ’ όλα αυτά, μέσα στα 20 αυτά χρόνια η σχέση τους εξελίχθηκε απρόσμενα. Εδώ και οκτώ μήνες, ο πρόεδρος της Διεθνούς Αμνηστίας της Τουρκίας, Τανέρ Κιλίτς, βρίσκεται φυλακισμένος αντιμετωπίζοντας κατηγορίες για συμμετοχή του στο δίκτυο του αυτοεξόριστου ιεροκήρυκα Φετουλάχ Γκιουλέν. Αφορμή είναι η παρουσία της εφαρμογής ανταλλαγής μηνυμάτων ByLock στο τηλέφωνό του, καθώς οι εισαγγελικές αρχές θεωρούν πως ήταν εργαλείο επικοινωνίας των εγκεφάλων του πραξικοπήματος. Ωστόσο, ο Τανέρ αρνείται κάθε σχέση με τους πραξικοπηματίες και την εφαρμογή και η Διεθνής Αμνηστία τονίζει πως έχει παρουσιάσει στις δικαστικές αρχές διάφορες έρευνες ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων που τον επιβεβαιώνουν.
Πράγματι, οι εισαγγελείς έχουν αναβάλει πολλές φορές τη δίκη του λόγω έλλειψης αποδεικτικών στοιχείων για τις κατηγορίες. Ο Τανέρ, όμως, παραμένει φυλακισμένος – και η Διεθνής Αμνηστία απογοητευμένη με την υπόθεσή του, καθώς και την κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Τουρκία. Η «Κ» επικοινώνησε με τον Αντριου Γκάρνερ, υπεύθυνο Ερευνών της Διεθνούς Αμνηστίας στην Τουρκία, ο οποίος μετέδωσε την ανησυχία του οργανισμού για την έκβαση της υπόθεσης αλλά και την ευρύτερη έλλειψη δικαιοσύνης στη γειτονική χώρα. «Ο Τανέρ είναι ένας από τους κορυφαίους υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Δεν είναι τυχαίο πως μέχρι και ο ίδιος ο διευθυντής του Συμβουλίου των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ έχει καταγγείλει τις τουρκικές αρχές για τη διαχείριση της υπόθεσής του», αναφέρει ο Γκάρνερ, προσθέτοντας πως ο Τανέρ κουβαλάει πάνω από 15 χρόνια εθελοντικής προσφοράς ως ηγετικό μέλος της Διεθνούς Αμνηστίας.
Ο υπεύθυνος Ερευνών άσκησε έντονη κριτική στο δικαστικό σύστημα της Τουρκίας για την αυθαίρετη φύση των κατηγοριών. «Παρότι έχουν περάσει οκτώ μήνες, δεν έχει βρεθεί κανένα αποδεικτικό στοιχείο πως ο Τανέρ χρησιμοποιούσε το ByLock και η δίκη συνεχώς αναβάλλεται. Θα περίμενε κανείς πως όταν υπάρχει κάποιος ισχυρισμός, ο κατηγορούμενος θεωρείται αθώος μέχρι αποδείξεως του εναντίου. Ομως στην περίπτωση του Τανέρ –όπως και σε διάφορες περιπτώσεις κατηγορουμένων στην Τουρκία– ισχύει το ακριβώς αντίθετο». Παρότι εκφράζει την αισιοδοξία του για την τελική έκβαση της δίκης, λόγω των ερευνών που δείχνουν πως ο Τανέρ δεν χρησιμοποιούσε την εφαρμογή, ο Γκάρνερ παραμένει σε μεγάλο βαθμό επιφυλακτικός. «Η διαδικασία είναι αυθαίρετη και γεμάτη καθυστερήσεις. Δεν μπορούμε να σκεφτούμε κάποια άλλη πιθανή αιτία, πέρα από το γεγονός πως ο Τανέρ στοχοποιείται άδικα για το ανθρωπιστικό του έργο».
Αμέτρητες υποθέσεις
Η υπόθεση του Τανέρ είναι μόλις μία από τις αμέτρητες δικαστικές υποθέσεις που προκαλούν ανησυχία στον Γκάρνερ και την υπόλοιπη ομάδα της Διεθνούς Αμνηστίας στην Τουρκία. «Υπάρχουν πάνω από 50.000 άτομα που κατηγορούνται για εμπλοκή στην τρομοκρατική οργάνωση του Γκιουλέν και στις περισσότερες περιπτώσεις δεν υπάρχει κανένα αξιόπιστο αποδεικτικό στοιχείο για οποιοδήποτε αδίκημα, πόσο μάλλον για τρομοκρατία. Δυστυχώς, η κατάσταση δεν έχει βελτιωθεί σχεδόν καθόλου από το 2016», δηλώνει ο Γκάρνερ με απογοήτευση, προσθέτοντας ωστόσο πως ο αριθμός καταγγελιών για βασανιστήρια και κακομεταχείριση στα χέρια των αστυνομικών αρχών έχει μειωθεί.
Παρά τη διαιώνιση των αυθαίρετων υποθέσεων, ο εκπρόσωπος της Διεθνούς Αμνηστίας εμφανίστηκε να είναι αισιόδοξος όσον αφορά τα κοινωνικά αφηγήματα γύρω από την έλλειψη δικαιοσύνης. «Στην αρχή υπήρχε αρκετός θυμός απέναντι στους πραξικοπηματίες, όπως άλλωστε είναι φυσιολογικό.
Πλέον, όμως, η αντίληψη πως οι δεκάδες χιλιάδες που κατηγορούνται είναι ένοχοι έχει διαβρωθεί μαζικά. Μέχρι και φιλοκυβερνητικές ομάδες παραδέχονται πως πολλοί διώκονται για πολιτικούς λόγους, απλώς και μόνο επειδή είναι επικριτές του καθεστώτος».
Για τους οκτώ
Στo τέλος της συζήτησής του με την «Κ», ο Γκάρνερ αναφέρθηκε και στους οκτώ Τούρκους αξιωματικούς που ζητούν άσυλο στην Ελλάδα, ενώ οι τουρκικές αρχές ζητούν εκ νέου την έκδοσή τους. «Διστάζω να κάνω ένα παραλληλισμό με την υπόθεση του Τανέρ, καθώς οι κατηγορίες που αντιμετωπίζουν οι οκτώ είναι εξαιρετικά διαφορετικές, και δυστυχώς δεν υπάρχει αρκετή διαύγεια ώστε να σχολιάσω τις αιτήσεις τους για άσυλο. Ωστόσο, αρκεί να αναλογιστεί κανείς πως το ένα τέταρτο του δικαστικού σώματος είτε έχει χάσει τη δουλειά του είτε βρίσκεται στη φυλακή. Ασκούνται τρομερές πιέσεις στους δικαστές και τους εισαγγελείς – πρόσφατα μάλιστα είδαμε μέχρι και απόφαση του κορυφαίου Συνταγματικού Δικαστηρίου της Τουρκίας για την απελευθέρωση δύο δημοσιογράφων να μην εφαρμόζεται καθόλου. Για όσους αναρωτιούνται για τη δυνατότητα μιας δίκαιης δίκης στην Τουρκία, τα γεγονότα φανερώνουν την πικρή αλήθεια από μόνα τους».