«Στη Σάμο έχει καταρρεύσει το σύστημα» είναι το συμπέρασμα του κλιμακίου της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου. Αυτή είναι η επίσημη διατύπωση. Η ανεπίσημη είναι ότι έχει καταρρεύσει το κράτος. Οι απεσταλμένοι της ΕΕΔΑ επισκέφθηκαν πριν από λίγες μέρες το νησί. Μπήκαν στον καταυλισμό όπου στοιβάζονται 7.208 άνθρωποι, ενώ οι προδιαγραφές είναι για 650 άτομα, είδαν την απελπισία και τον φόβο στα βλέμματά τους, τις άθλιες συνθήκες στις οποίες ζουν σε σκηνές και αυτοσχέδια παραπήγματα, άκουσαν ότι για όλους αυτούς τους ανθρώπους υπάρχει ουσιαστικά ένας γιατρός, ορθοπεδικός που ασκεί γενική ιατρική.
Ενημερώθηκαν για τις σοβαρές ελλείψεις σε ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, για τις ανύπαρκτες δομές ψυχικής υγείας, για την απουσία νομικής υποστήριξης, για τις υποτυπώδεις υπηρεσίες διερμηνείας. «Η κατάσταση ως προς την υποδοχή και τις συνθήκες διαβίωσης των αιτούντων διεθνή προστασία μέσα και γύρω από το κέντρο υποδοχής και ταυτοποίησης (ΚΥΤ) στο Βαθύ της Σάμου είναι ανεξέλεγκτη και καταλύει κάθε έννοια ανθρώπινης αξιοπρέπειας των διαμενόντων στους χώρους αυτούς», έγραψαν στο δελτίο Τύπου. Σε ιδιωτικές συζητήσεις δηλώνουν σοκαρισμένοι και απαισιόδοξοι.
Αν το προσφυγικό – μεταναστευτικό μπει σε πολιτική αντιπαράθεση, θα εξαντληθεί σε συγκρίσεις του τύπου πότε ήταν χειρότερη η κατάσταση· επί ΣΥΡΙΖΑ ή επί Νέας Δημοκρατίας; Οι ντόπιοι έχουν πλέον καταλάβει ότι αυτή είναι μια ξεπερασμένη από την ίδια την πραγματικότητα συζήτηση. Δεν τους αφορά. Η στάση τους είναι πολύ πιο σοβαρή και υπεύθυνη από πολλών πολιτικών και παραγόντων που ασχολούνται με το προσφυγικό τα τελευταία χρόνια, χωρίς επί της ουσίας να έχουν εικόνα περί τίνος πρόκειται, αλλά ούτε και σχέδιο.
Επίσης, οι περισσότεροι ντόπιοι αντιλαμβάνονται την κρισιμότητα της κατάστασης με όρους πρωτίστως ανθρωπιστικούς. Αν αντιδρούν; Φυσικά. Και δικαιολογημένα. Μια ξένη «πόλη» 7.208 κατοίκων από το Αφγανιστάν, το Καμερούν, τη Συρία, το Κογκό, το Ιράκ, μια πόλη με γυναίκες, άνδρες, ανήλικα και ασυνόδευτα, έχει απλωθεί στις παρυφές της δικής τους πόλης, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την καθημερινότητά τους. Αλλά καταλαβαίνουν ότι αυτή η πόλη αποτελείται από ανθρώπους εγκλωβισμένους σε μια ζοφερή κατάσταση. Και μπορούν να προβλέψουν τι θα συμβεί αν αυτοί οι άνθρωποι μεταφερθούν σε δομές κλειστού τύπου, στερούμενοι τη δυνατότητα ενός έστω περιορισμένου βαθμού κοινωνικοποίησης και συγχρωτισμού με την τοπική κοινωνία. Σε αυτή την περίπτωση τα πράγματα ενδεχομένως να γίνουν πολύ χειρότερα.
Στην κυβέρνηση έχουν αρχίσει να συνειδητοποιούν ότι η προεκλογική ρητορική τους σε σχέση με τις κλειστού τύπου δομές πρέπει να εγκαταλειφθεί οριστικά. Η μόνη λύση αυτή τη στιγμή για να αποσυμφορηθούν τα νησιά και να αποφευχθούν τα χειρότερα είναι η μαζική μετακίνηση στην ενδοχώρα. Είναι μονόδρομος, και o χρόνος πλέον είναι εναντίον όλων. Μεταναστών, ντόπιων και κυβέρνησης.