Τα εκατό χρόνια από τη λήξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου γιορτάστηκαν ποικιλοτρόπως – στο εξωτερικό. Ενα ουσιαστικό χαρακτηριστικό του Μεγάλου Πολέμου ήταν βέβαια η ανακάλυψη μιας «νέας χώρας»: του ψυχικού τραύματος.
Σύμφωνα με υπολογισμούς, οι απώλειες των Βρετανών το 1914-1918 οφείλονταν κατά 40% σε ψυχική κατάρρευση, όχι σε σωματικά τραύματα.
Αρχικά, ο Βρετανός ψυχολόγος C. Myers απέδωσε τα συμπτώματα της ψυχικής κατάρρευσης σε σωματικά αίτια. Βαθμιαία όμως οι στρατιωτικοί ψυχίατροι παραδέχθηκαν ότι τα συμπτώματα του «σοκ του βομβαρδισμού» (Shell Shock) ή της «νεύρωσης των χαρακωμάτων» (Trench neurosis) οφείλονταν σε ψυχικό τραύμα και όχι σε διάσειση από την έκρηξη βομβών (Παντελής Βασματζίδης, «Η ψυχοπαθολογία της στρατιωτικής ζωής. Μια διαχρονική και ολιστική προσέγγιση», Αθήνα, 1999).
Στη βραβευμένη το 1996 με Μπούκερ πολεμική της τριλογία «Regeneration» (1991-95), η Αγγλίδα Πατ Μπάρκερ χρησιμοποιεί ως κεντρικό χαρακτήρα του πρώτου βιβλίου τον πρωτοπόρο ανθρωπολόγο, νευρολόγο και ψυχίατρο W. H. R. Rivers (1864-1922), συγγραφέα της μελέτης «Το ένστικτο και το ασυνείδητο» (Instict and the Unconscious, 1920), ο οποίος εγκατέλειψε τη βάρβαρη μέθοδο των ηλεκτροσόκ για την αποκατάσταση των ψυχικά τραυματισμένων στρατιωτών των χαρακωμάτων, αναπτύσσοντας ένα πρώιμο είδος ψυχαναλυτικής συνεδρίας. Μεταξύ των ασθενών του, στο στρατιωτικό νοσοκομείο του Κρέιγκλοχαρτ, στη Σκωτία, ήσαν και δύο από τους κορυφαίους Βρετανούς ποιητές του Α΄ Παγκοσμίου, ο Ζίγκφριντ Σασούν και ο Ουίλφρεντ Οουεν (ο οποίος σκοτώθηκε μία εβδομάδα πριν από τη λήξη του πολέμου).
Αργότερα, κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι στρατιωτικοί ψυχίατροι προσπάθησαν να απαλείψουν κάθε στίγμα από τις αντιδράσεις των στρατιωτών στο στρες της μάχης, αναγνωρίζοντας ότι οποιοσδήποτε θα μπορούσε να καταρρεύσει. Για την ακρίβεια, η γενική θεώρηση της εποχής ήθελε 200-240 ημέρες συνεχούς μάχης αρκετές για να οδηγήσουν στην κατάρρευση και τον πιο σκληροτράχηλο στρατιώτη.
Ουσιαστικά, από τη δεκαετία του ’80 και μετά, ο πιο σύνθετος κλινικός όρος «μετατραυματικό σύνδρομο άγχους» (Post-traumatic Stress Disorder, PTSD) επικράτησε ως συνέχεια αυτού που κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο χαρακτηρίστηκε «σοκ του βομβαρδισμού», και κατά τον Β΄ Παγκόσμιο, την Κορέα και το Βιετνάμ μετονομάστηκε σε «κόπωση της μάχης» (Combat Fatigue).
Το σημαντικότερο είναι ότι το PTSD δεν αφορά αποκλειστικά τους στρατιωτικούς και το πεδίο της μάχης αλλά κάθε άνθρωπο και κάθε είδους τραυματική εμπειρία, από τη σεξουαλική κακοποίηση έως το βίωμα ενός δυστυχήματος. Σήμερα, εκατομμύρια άνθρωποι ανά τον κόσμο λαμβάνουν την απαραίτητη θεραπεία για τα ψυχικά τους τραύματα.
Αυτή είναι ίσως η πιο αφανής κληρονομιά του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ο οποίος συνέπεσε βέβαια με την εξέλιξη της ψυχιατρικής και ιδίως της ψυχανάλυσης. Πράγματα που σήμερα θεωρούμε δεδομένα κάποτε ήταν απλώς το ζητούμενο.