Σε μια χρονιά όπως η φετινή, όπου σχεδόν όλα μοιάζουν βγαλμένα από κακό όνειρο ή την ευφάνταστη πένα κάποιου συγγραφέα που ειδικεύεται στις δυστοπίες, το 61ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης δύσκολα θα μπορούσε να βρει πιο ταιριαστό θέμα για το κεντρικό του αφιέρωμα. Ο θεσμός του σινεμά που ανοίγει αυλαία στις 5 Νοεμβρίου με φυσικές –βάσει όσων ισχύουν έως σήμερα– και διαδικτυακές προβολές, θα μας μιλήσει για «Προφητείες από έναν άλλο κόσμο», όπως είναι ο τίτλος του αφιερώματος που περιλαμβάνει είκοσι ταινίες επιστημονικής φαντασίας, δημιουργημένες από το 1950 έως το 1990. Και επειδή, ούτως ή άλλως, ο σουρεαλισμός τείνει να γίνει κομμάτι της καθημερινότητάς μας πια, τα φιλμ που θα δούμε προέρχονται από την πιο… καλτ και εκκεντρική πλευρά του sci-fi φάσματος.
«Από τα πρώτα χρόνια κιόλας του Ψυχρού Πολέμου άρχισαν να εμφανίζονται ταινίες επιστημονικής φαντασίας με ευδιάκριτο πολιτικό προσανατολισμό. Αλλοτε προπαγανδιστικό, άλλοτε κινδυνολογικό, άλλοτε προφητικό και άλλοτε προειδοποιητικό. Στη μεγάλη τους πλειονότητα είναι b-movies, με φθηνά και πρωτόγονα ειδικά εφέ και άγνωστους συντελεστές και ηθοποιούς. Γρήγορα όμως μπήκαν στο παιχνίδι και σημαντικοί δημιουργοί», γράφει στον κατάλογο του αφιερώματος ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ, Ορέστης Ανδρεαδάκης. Ολοι αυτοί οι φόβοι και οι απειλές (πυρηνικό ολοκαύτωμα, διαστημικές ανακαλύψεις κ.ο.κ.) που έθρεψαν την επιστημονική φαντασία στο σινεμά, μοιάζουν σήμερα, με την παγκόσμια σκιά της πανδημίας να πέφτει επάνω μας, τρομερά επίκαιροι, αν όχι προφητικοί.
Εκτός ωστόσο από όλα τα παραπάνω μέσα σε αυτές τις τέσσερις δεκαετίες που περιλαμβάνει το αφιέρωμα, γεννήθηκε και το υποείδος του λεγόμενου «cli-fi» (Climate Fiction), με ταινίες οι οποίες εισάγουν τα επίσης πολύ επείγοντα σήμερα περιβαλλοντικά ζητήματα. Μια τέτοια είναι η περίφημη «Περιπέτεια στο Διάστημα» του Ντάγκλας Τράμπουλ, στην οποία ο Μπρους Ντερν υποδύεται έναν αστροναύτη που προσπαθεί να διασώσει έξι γιγάντιους θόλους με ό,τι έχει απομείνει από τη χλωρίδα της Γης, κάπου στα περίχωρα του… Κρόνου.
Από τα υπόλοιπα της καλτ λίστας επιλέγουμε τα εξής «άχαστα»: «Κινγκ Κονγκ εναντίον Γκοτζίλα» του Ισίρο Χόντα, όπου δύο από τα πιο διάσημα τέρατα της κινηματογραφικής ιστορίας έρχονται αντιμέτωπα σε μια θρυλική μονομαχία· «Το δέκατο θύμα» του Ελιο Πέτρι, με τον Μαρτσέλο Μαστρογιάνι και την Ούρσουλα Αντρες να πρωταγωνιστούν σε μια δυστοπία βίαιων σπορ που θυμίζει αρκετά –στο πιο κωμικό– και τους πρόσφατους «Αγώνες πείνας»· και την «Πρωινή περίπολο» του Νίκου Νικολαΐδη, μία από τις πιο ξεχωριστές ταινίες του σπουδαίου Ελληνα κινηματογραφιστή, πάνω στο τέλος του κόσμου και στην αυγή μιας νέας εποχής, πάντα με τον ρομαντισμό και την αγάπη για τη σκληρή ομορφιά που τον διακρίνει.