Στις πόλεις της αναγεννημένης Ελλάδας

Στις πόλεις της αναγεννημένης Ελλάδας

Εκθεση για «τις παράλληλες πορείες της Αθήνας και της Ερμούπολης, απότοκες αμφότερες του 1821 και της Παλιγγενεσίας»

3' 44" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Κοιτάζοντας το ωραίο λιμάνι της Ερμούπολης, έχοντας μόλις πιει έναν καφέ και περπατώντας χαλαρά προς την Πινακοθήκη των Κυκλάδων που στεγάζεται σε 3 αποθήκες της πτέρυγας των Αποθηκών Διαμετακομίσεως του λιμανιού, δεν μπορεί να μη σκεφτεί κανείς πως είναι τυχερός αφού, ακόμη και στις διακοπές του, έχει τη ευκαιρία να επισκεφθεί μια έκθεση σαν τούτη που τιτλοφορείται «Από τις φλόγες του Αγώνα. Αθήνα – Ερμούπολη: η αναγέννηση της Ελλάδας». Είναι μία από αυτές τις πλούσιες, εκπαιδευτικές και άρτια επιμελημένες εκθέσεις που συνήθως απολαμβάνουμε στην πρωτεύουσα: προσεκτικά διαλεγμένα έργα, πρωτότυπα ιστορικά τεκμήρια και εξαιρετικές συνθήκες παρουσίασης μέσα σε ένα χώρο με αρχιτεκτονική και ιστορική σημασία, που συνδέεται οργανικά με την επιμελητική προσέγγιση του θέματος. Οι Αποθήκες Διαμετακόμισης συγκαταλέγονται στα πρώτα κτίρια της Ερμούπολης, άρχισαν να χτίζονται στα 1834 με κρατική δαπάνη, και δίπλα τους δεσπόζει το τελωνείο, συμπληρώνοντας την επιβλητική εικόνα του λιμανιού μιας πόλης που αναδείχθηκε η νεοκλασική πρωτεύουσα του νησιωτικού ελληνισμού κατά τον 19ο αιώνα.

Στις πόλεις της αναγεννημένης Ελλάδας-1
Κωνσταντίνος Βολανάκης, «Ψαράδες κοντά σε νησί», 1875.

Η εικαστική έκθεση που οργανώνει στην Ερμούπολη η Βουλή των Ελλήνων, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων για την επέτειο των 200 ετών από την κήρυξη της Επανάστασης του 1821, είναι ουσιαστικά επικεντρωμένη στον νεοκλασικισμό. «Μέσα από τα έργα τέχνης που εκτίθενται στις αίθουσες της Πινακοθήκης», λέει στην «Κ» ο δρ Θοδωρής Κουτσογιάννης, έφορος της συλλογής έργων τέχνης της Βουλής των Ελλήνων, «παρουσιάζεται η αναβίωση του κλασικού ιδεώδους στην Ελλάδα της ελευθερίας, κάτι που υπήρξε σαφώς μεγάλη προσδοκία της Παλιγγενεσίας. Το αρχαίο ελληνικό μεγαλείο, και δη οι αθηναϊκές αρχαιότητες προσέφεραν ήδη από τα μέσα του 18ου αι. τα πρότυπα για την ανάπτυξη του νεοκλασικισμού που άνθησε στην Ευρώπη και στην τότε νεαρή Αμερική. Οι επιλογές αυτού του καλλιτεχνικού ρεύματος υπήρξαν βεβαίως αισθητικές, αλλά διέθεταν επίσης ιδεολογικό υπόβαθρο», σχολιάζει ο κ. Κουτσογιάννης, ο οποίος επιμελείται την έκθεση.

Στις πόλεις της αναγεννημένης Ελλάδας-2
Καρλ Γκέοργκ Αντον Γκρεμπ, «Φανταστική ανάπλαση της αρχαίας Αθήνας».

Ετσι μέσα από τα περίπου 50 έργα τέχνης που παρουσιάζονται εδώ –ελαιογραφίες, υδατογραφίες, χαρακτικά που προέρχονται από τη συλλογή έργων τέχνης της Βουλής και τη φιλελληνική συλλογή Μιχάλη και Δήμητρας Βαρκαράκη– ο νέος ελληνισμός επανασυνδέεται με το ιστορικό παρελθόν του. Και αυτό γίνεται ιδιαίτερα φανερό στις δύο νεοκλασικές πόλεις που αναδείχθηκαν κατά τον 19ο αιώνα και διαμορφώθηκαν αρχιτεκτονικά με κοινή συνισταμένη τον νεοκλασικισμό: την Αθήνα και την Ερμούπολη. Η πρώτη διέθετε ήδη μνημεία της ένδοξης ιστορίας της, η δεύτερη αποτέλεσε μια μοναδική, αξιομνημόνευτη περίπτωση μέσα στο νέο ελληνικό κράτος.

Στις πόλεις της αναγεννημένης Ελλάδας-3
Πιερ Μπονιρότ, «Ελληνας φουστανελοφόρος».

Η νεότερη εκδοχή

«Η νεοκλασική Αθήνα είναι ενδεικτική της νεότερης εκδοχής του κλασικού, ενώ σε αρκετές περιπτώσεις συνιστά παράδειγμα του κλασικισμού, καθώς η γειτνίαση με τις αρχαιότητες καταλήγει στην πιο επιτυχημένη μεταγραφή των αρχαίων μοτίβων στα νεοκλασικά κτίριά της», αναφέρει στο εισαγωγικό κείμενό του ο κ. Κουτσογιάννης, που επιμελείται επίσης τον προσεγμένο κατάλογο της έκθεσης. «Η περίπτωση της νεοκλασικής Ερμούπολης συνιστά επίσης απότοκο του Αγώνα του ’21. Η νέα πόλη, που άρχισε να οικοδομείται εκ του μηδενός στο λιμάνι της Σύρας εν μέσω της Ελληνικής Επανάστασης, υιοθέτησε –επίσης αβίαστα και φυσιολογικά– το τρέχον για την εποχή στυλ του νεοκλασικισμού», προσθέτει.

Στις πόλεις της αναγεννημένης Ελλάδας-4
Ζοζέφ Τομά, «Αποψη του Ολυμπιείου με την Ακρόπολη στο βάθος». 

Προστατευμένο λόγω της ουδετερότητάς του, το νησί προσείλκυσε μεταξύ 1821-1830 πρόσφυγες από διάφορα εμπόλεμα μέρη του ευρύτερου ελληνικού χώρου, κυρίως από τα νησιά της Χίου, των Ψαρών, της Κάσου και της Κρήτης, της Ρόδου, της Σάμου, καθώς επίσης από τη Μικρά Ασία – ιδίως από τη Σμύρνη και τις Κυδωνίες. Αυτοί έκτισαν τη νέα πόλη, που ήδη το 1828 είχε περίπου 14.000 κατοίκους. Από το 1826 ονομάστηκε Ερμούπολη: η πόλη του κερδώου Ερμή ήκμασε οικονομικά και άνθησε πολιτιστικά. Σε αυτήν τη νησιωτική πρωτεύουσα οικοδομήθηκαν μεγάλα και πολυτελή κτίρια, έξοχα δείγματα του όψιμου νεοκλασικισμού, που διακοσμήθηκαν με ζωγραφικές παραστάσεις και γλυπτικά στοιχεία σε αντίστοιχο ύφος. 

«Αυτές τις παράλληλες πορείες, της αναγεννημένης Ελλάδας στην Αθήνα και στην Ερμούπολη, απότοκες αμφότερες του 1821 και της Παλιγγενεσίας, παρουσιάζει η συγκεκριμένη έκθεση», επισημαίνει στο κείμενο που «ανοίγει» τον κατάλογο ο Κωνσταντίνος Τασούλας, πρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων. «Με έργα τέχνης κυρίως του 19ου αιώνα οπτικοποιείται η πορεία από το όραμα της ελευθερίας στην πραγμάτωση της αναγέννησης, στο πεδίο των τεχνών και του πολιτισμού». Επιπλέον, σε συνδυασμό με τον ακαδημαϊκό της χαρακτήρα, η έκθεση επιτυγχάνει έναν ακόμη στόχο: ενεργοποιεί το ενδιαφέρον των επισκεπτών να ανακαλύψουν τη μνημειακή Ερμούπολη. Χάρη σε δύο μεγάλα φωτογραφικά κολάζ που συμπληρώνουν την παρουσίαση, «τα αρχιτεκτονήματα της πόλης εντάσσονται στο καλλιτεχνικό και ιδεολογικό πλαίσιο που τα περιβάλλει», τονίζει ο κ. Κουτσογιάννης.
 
Η έκθεση «Από τις φλόγες του Αγώνα. Αθήνα – Ερμούπολη: η αναγέννηση της Ελλάδας» θα διαρκέσει έως τις 20/10.

comment-below Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή
MHT