Τι σχέση μπορεί να έχουν ένας Αιγυπτιώτης τραπεζίτης, ένας παράνομος δεσμός, ο Μαρσέλ Προυστ και μια σπάνια συλλογή με φωτογραφίες του Φρεντ Μπουασονά στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης; Μοιάζει, αλλά δεν είναι η πλοκή κάποιου μυθιστορήματος. Ας εξηγηθούμε όμως για να καταλάβουμε καλύτερα τη διαδρομή που έκαναν οι φωτογραφίες του Μπουασονά από την Ελλάδα και την Αίγυπτο για να παρουσιαστούν σε λίγες μέρες στην έκθεση «Με τη σχεδία του Οδυσσέα». Ηταν μια πραγματική οδύσσεια.
Το όνομα του Φρεντ Μπουασονά δεν είναι καθόλου άγνωστο στην Ελλάδα. Αντιθέτως, ο Γαλλοελβετός φωτογράφος που γεννήθηκε στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, είναι γνωστός για την εκτεταμένη φωτογράφιση της ελληνικής επικράτειας στα τριάντα χρόνια της καριέρας του. Αυτόν που γνωρίζουμε ίσως λίγο λιγότερο είναι ο χορηγός των ταξιδιών του και φίλος του Ιωάννης Τρικόγλου.
Γεννημένος στο Κάιρο, λίγο νεότερος από τον Μπουασονά, ο ομογενής Ελληνας ήταν λάτρης της φωτογραφίας, ειδικά της αρχαιολογικής φωτογραφίας, και ερασιτέχνης φωτογράφος ο ίδιος. Τραπεζικός στο επάγγελμα και ιδιοκτήτης βιομηχανίας ποτών, χρηματοδοτούσε τα ταξίδια του γνωστού φωτογράφου στην Ελλάδα και στην Αίγυπτο. Το 1929 χρηματοδότησε τη δημιουργία του λευκώματος «Egypt» με εικόνες από τη σύγχρονη ζωή της χώρας, μνημείων και αρχαιολογικών ευρημάτων, προς τιμήν του βασιλιά Φουάντ της Αιγύπτου. Μαζί με τον Μπουασονά ταξίδεψαν στο Αγιον Ορος και σε άλλα μέρη της Ελλάδας.
Ο Τρικόγλου ήταν επίσης μανιώδης συλλέκτης και δημιούργησε μια μεγάλη συλλογή από 2.000 έργα τέχνης και 14.000 βιβλία και σπάνια αντικείμενα, ανάμεσα στα οποία περιλαμβάνονται και 54 φωτογραφίες υπογεγραμμένες από τον Μπουασονά. Το 1962 ο Τρικόγλου δώρισε αυτόν τον θησαυρό στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και πέθανε τέσσερα χρόνια μετά. Γιατί όμως;
Οπως λέει στην «Κ» ο Αντώνης Σαραγιώτης, που συνεπιμελείται την έκθεση και είναι υπεύθυνος της ομάδας ψηφιοποίησης της Συλλογής Τρικόγλου στο πανεπιστήμιο, η δωρεά ήρθε στην κεντρική βιβλιοθήκη του ΑΠΘ αφού ράγισε η καρδιά του συλλέκτη. «Ο Τρικόγλου και η σύζυγός του ήταν μέλη της καλής κοινωνίας του Παρισιού της δεκαετίας του ’20», αναφέρει ο κ. Σαραγιώτης και στον κύκλο τους είχαν ανθρώπους σαν τον συγγραφέα Μαρσέλ Προυστ και τη σχεδιάστρια μόδας Ελσα Σκιαπαρέλι. «Η σύζυγός του όμως τον άφησε και δημιούργησε μια σχέση με έναν φίλο του Προυστ. Αυτό προκάλεσε στον Τρικόγλου κατάθλιψη και κατέφυγε στο σπίτι του Παύλου Ζάννα στη Θεσσαλονίκη. Εκεί γνώρισε την πόλη, την αγάπησε και δώρισε τη συλλογή του στο πανεπιστήμιο το 1962 με εγγυητή τον Ζάννα», σημειώνει ο κ. Σαραγιώτης. Κι άλλη τραγική σύμπτωση: ένα χρόνο μετά ο Τρικόγλου νοσεί με Αλτσχάιμερ που επιδεινώνεται ραγδαία και πεθαίνει το 1966.
Αγιορείτικη Εστία
Η συλλογή Τρικόγλου παρουσιάστηκε σε διάφορες συνθέσεις τρεις φορές (1979, 2006, 2012), ενώ στην Αγιορείτικη Εστία της Θεσσαλονίκης θα εκτεθούν οι φωτογραφίες του Μπουασονά από τα ταξίδια του στην Αίγυπτο και στην Ελλάδα (Θεσσαλονίκη, Αθήνα, Επτάνησα), η εμβληματική φωτογράφιση του Παρθενώνα, αλλά και αποσπάσματα από τα ημερολόγια του φωτογράφου που μεταφράστηκαν για πρώτη φορά.
Συνολικά θα παρουσιαστούν 56 έργα, τα οποία θα δώσουν στο κοινό μια καλή γεύση για την τεχνική του φωτογράφου και την επιμονή του στην αρτιότητα της εικόνας και στο φως. «Βλέπουμε καθαρά ότι αυτό που ενδιαφέρει τον Μπουασονά είναι η τεχνική αρτιότητα της εικόνας και όχι οι δραματικές φωτοσκιάσεις και εντάσεις», μας λέει η επιμελήτρια του MoMUS – Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης, Αρετή Λεοπούλου.
Οι επισκέπτες θα παρατηρήσουν τον τρόπο που ο Μπουασονά καταγράφει τον κάθε τόπο στον φακό του, σημειώνει η κ. Λεοπούλου, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στο φως και στο πώς αυτό αλλάζει τους τόπους από την Αθήνα, στην Κέρκυρα και στην Αίγυπτο. «Το φως ορίζει όλη τη σύνθεση. Κάποια πράγματα διαφοροποιούνται κατά τόπους, είναι όμως απίστευτα προσεκτικός και σχολαστικός και αφήνει να φαίνεται ότι το φως είναι πάντα διαφορετικό. Εψαχνε να βρει τη σωστή ώρα, τη σωστή σκιά για να μην κρύβει ή να υπερτονίζει κάτι», συμπληρώνει.
«Fred Boissonnas: Με τη σχεδία του Οδυσσέα», από Παρασκευή 1 Οκτωβρίου.
Η έκθεση διοργανώνεταιστο πλαίσιο της Photobiennale 2021, των 56ων Δημητρίων και της Πρωτοβουλίας 1821-2021.