«Υπάρχει ένα μυστικό “κλειδί” για την έκθεση» εξηγεί ο Γιάννης Ψυχοπαίδης, και βαδίζει προς το κέντρο της αίθουσας που φιλοξενεί τις «Μορφές του ’21» την ατομική του έκθεση στον δεύτερο όροφο του Μουσείου Μπενάκη/Πειραιώς. Προχωράει και στέκεται μπροστά σε ένα πορτρέτο του Ανδρέα Μιαούλη, λίγο διαφορετικό από τη σειρά των έργων που απλώνονται στους δύο πλαϊνούς τοίχους. Παρατηρώντας καλύτερα βλέπει κανείς ότι πάνω από το πρόσωπο του Υδραίου καραβοκύρη υπάρχει ένα κομμάτι σπάγκος, και σημάδια από τη φθορά του χρόνου. Αυτή η φαγωμένη εικόνα που βρέθηκε μέσα στο ρημαγμένο, παλιό δημοτικό σχολείο του χωριού Ψάρι της Αρκαδίας, αποτελεί με κάποιο τρόπο την αρχή αλλά και τον πυρήνα όσων η έκθεση πραγματεύεται: τη σχέση του καλλιτέχνη με την Ιστορία «αναζητώντας την αθωότητα μιας παιδικής ηλικίας κατά την οποία τα πράγματα εγγράφονται μέσα μας στην ουσία και στο μεγαλείο τους» όπως λέει ο ίδιος.
Η ασπρόμαυρη λιθογραφία
«Περπατούσα μέσα στο ερείπιο, και ξάφνου είδα το μάτι του Μιαούλη να με κοιτάζει» θυμάται ο ζωγράφος από εκείνη την πρώτη συνάντηση με το υλικό του. «Χρησιμοποιώντας λοιπόν ό,τι απέμεινε από την παλιά ασπρόμαυρη λιθογραφία που κάποτε διακοσμούσε τη σχολική αίθουσα, “σχολίασα” με τον τρόπο μου αυτό που αισθάνθηκα, μεταμορφώνοντας τα συναισθήματα σε έργο. Η ζωγραφική αγκάλιασε την εικόνα και προσπάθησε να “κουβεντιάσει” με τις αναμνήσεις και την ιστορία χρησιμοποιώντας τα δικά της “όπλα”. Η δουλειά που παρουσιάζω, προϊόν της ωριμότητας πλέον, δεν έχει σκοπό να αποδομήσει το παρελθόν. Αντίθετα, πάει να το χτίσει επάνω του σε μια πιο πραγματική βάση και να μεταφέρει στο παρόν τις αλήθειες που διδαχθήκαμε στο σχολείο. Πιστεύω ότι κάθε γενιά φέρνει τη διδακτέα ύλη της σχολικής ιστορίας στα δικά της μέτρα»
«Μορφές του ’21»
Η ανακάλυψη του Μιαούλη από τον Γιάννη Ψυχοπαίδη σε εκείνο το παλιό δημοτικό, συνέβη πριν από μερικά χρόνια, τότε που δεν υπήρχε ακόμη η παραμικρή υποψία του επετειακού έτους 2021 και των εορταστικών του εκδηλώσεων. Η έκθεση με τις «Μορφές του ’21» αυτή η πινακοθήκη – παρακαταθήκη πορτρέτων των αγωνιστών του ’21 περιλαμβάνει δουλειά των τελευταίων περίπου δέκα χρόνων: ζωγραφικά έργα, χαρακτικά και σχέδια, που ο καλλιτέχνης δημιούργησε κατά τη διάρκεια της καραντίνας με αφορμή σκέψεις και προβληματισμούς πάνω στην ιστορία της Επανάστασης, και άλλα που προηγήθηκαν με θέμα τον Βύρωνα, τους φιλέλληνες και τους Φιλικούς.
Η δουλειά που παρουσιάζω, προϊόν της ωριμότητας πλέον, δεν έχει σκοπό να αποδομήσει το παρελθόν.
Η μεγάλη παράταξη των ζωγραφικών πορτρέτων στη μία πλευρά της αίθουσας –παρουσιάζονται 40 έγχρωμες προσωπογραφίες–ξεκινάει από τον Ρήγα Φεραίο και κλείνει με τον Καποδίστρια, ακολουθώντας με κάποιο τρόπο μια χρονολογική εξιστόρηση των γεγονότων του Αγώνα. Ακριβώς απέναντί τους παρατάσσονται σχεδόν ισάριθμες μαυρόασπρες ξυλογραφίες, συχνά τα ίδια πρόσωπα σε νεαρότερη ηλικία που «συνομιλούν»με τους ζωγραφικούς εαυτούς τους.
Τους δύο κύκλους συνδέει χωροταξικά, και ουσιαστικά ως προς την εικαστική τέχνη, ο λόρδος Βύρωνας. Ο κύκλος των βυρωνικών έργων περιέχει δύο μεγάλου μεγέθους χαρακτικά πορτρέτα του ποιητή –ένα τύπωμα σε «επαναστατικό»κόκκινο και ένα ακόμη «στο ραφ της Βρετανίας» όπως εξηγεί ο ζωγράφος–και μία ακόμη ενότητα που αξιοποιεί με ευαισθησία τα πολύτιμα «Ελληνικά Χρονικά» την εφημερίδα που τυπωνόταν με κόπο και θυσίες στο Μεσολόγγι από το 1824 έως το 1826.
χαρακτική μήτρα για την προσωπογραφία του Γεωργίου Καραϊσκάκη.
«Για κάθε πορτρέτο έψαχνα τη βιογραφία του υπαρκτού προσώπου, βυθιζόμουν στο ιστορικό υλικό και χανόμουν μέσα του» εξηγεί ο ζωγράφος. «Αναζητούσα τους μεγάλους πρωταγωνιστές των γεγονότων αλλά και τους “μικρούς” που στην πραγματικότητα υπήρξαν εξίσου σημαντικοί. Στην έκθεση παρουσιάζονται όλοι μαζί και αποτυπώνονται στη διαχρονία. Η ενότητα των έργων της έκθεσης δεν περιορίζεται σε μια επέτειο. Η ζωγραφική, τουλάχιστον σε αυτή την περίπτωση, προσπαθεί μέσα από πολλαπλές τεχνικές να ανασκάψει την εικαστική και ιστορική ύλη και να φέρει στο φως ό,τι σήμερα μας αφορά»
H έκθεση «Μορφές του ’21» από κάποια αγαστή σύμπτωση διόλου προδιαγεγραμμένη, φιλοξενείται στο Μουσείο Μπενάκη/Πειραιώς παράλληλα με τη μεγάλη ιστορική έκθεση «1821 Πριν και Μετά». Την επιμελήθηκαν ο ενδυματολόγος-σκηνογράφος Διονύσης Φωτόπουλος και ο Τάσος Σακελλαρόπουλος, υπεύθυνος των Ιστορικών Αρχείων του Μουσείου Μπενάκη. Οπως λέει ο τελευταίος, «η σύγχρονη τέχνη είναι εκείνη που επιβεβαιώνει την έμμεση αλλά ισχυρή συνύπαρξή μας με τις μορφές-σύμβολα των αγωνιστών του ’21»
Διάρκεια έως 31/10.