«Υποβάλλω στην εξοχότητά σας ορισμένες παρατηρήσεις σχετικώς, που δεν στερούνται ενδιαφέροντος ή αληθείας.
Η Ευρωπαϊκή Ελλάδα δεν μπορεί πλέον να επιστρέψει στην προηγούμενη κατάσταση. Ουδεμία ειρήνευση, ουδεμία συμφωνία σ’ αυτή τη βάση θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε κάποιο χρήσιμο ή βιώσιμο αποτέλεσμα. […] οι Ελληνες, όπως οι Ολλανδοί τον καιρό του Φιλίππου Β΄, απέκτησαν με το εμπόριο, που τους επέτρεψε μια άπληστη αλλά επιπόλαιη φορολογική πολιτική, τα απαραίτητα όπλα για την καταπολέμηση του δυνάστη τους· τώρα που είδαν την αυγή του πολιτισμού δεν τους μένει παρά η ελευθερία ή το μηδέν».
Στις 30 Σεπτεμβρίου 1821 ο αντιναύαρχος Εμανουέλ Αλγκάν στέλνει μακροσκελή αναφορά στον υπουργό των Ναυτικών και των Αποικιών στο Παρίσι με την οποία περιγράφει την πολιτική κατάσταση που επικρατεί στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Αν και βρισκόμαστε στην αρχή του αγώνα για την ελληνική ανεξαρτησία, ο επικεφαλής του γαλλικού στόλου στο Αιγαίο διαβλέπει την κατάρρευση της αυτοκρατορίας, τους νέους συσχετισμούς δυνάμεων και τις συνέπειες που μπορεί να έχει η νέα κατάσταση για τα εμπορικά, κυρίως, συμφέροντα της Γαλλίας.
Η αναφορά του Αλγκάν δημοσιεύεται ολόκληρη στο πρωτότυπο και στην ελληνική της μετάφραση, όπως άλλωστε και όλα τα κείμενα που απαρτίζουν τον δίγλωσσο, πολυτελή, τόμο «Γαλλικά δελτία ειδήσεων για την Ελληνική Επανάσταση. Ετη 1821-1822» που εξέδωσε η Τράπεζα Πειραιώς στο πλαίσιο του επετειακού της προγράμματος για την επέτειο των 200 ετών από τον αγώνα της ελληνικής ανεξαρτησίας. «Δεν έχω αμφιβολία ότι η ισχύς θα είναι για καιρό η μόνη δικαιοσύνη. Αλλά όποια σημασία κι αν έχουν αυτές οι σκέψεις, μπορούν άραγε να σταματήσουν τον χρόνο και τις ακαταμάχητες επιπτώσεις του;», διερωτάται ο έμπειρος στρατιωτικός και σχεδόν ζητεί από τη Γαλλία να πάρει θέση στη νέα κατάσταση.
«Από τα δελτία φαίνεται πως η έκρηξη της Επανάστασης προκάλεσε μεγάλη έκπληξη στους διπλωμάτες και αυτό μάλλον σημαίνει ότι οι συνεννοήσεις των Φιλικών κρατήθηκαν μυστικές».
Μη σας ξεγελάει όμως ο τίτλος του τόμου. Τα δελτία ειδήσεων δεν είναι γραμμένα από Γάλλους δημοσιογράφους, αλλά από τους Γάλλους διπλωμάτες που υπηρετούσαν στην περιοχή. Η Γαλλία έδειξε εξ αρχής μεγάλο ενδιαφέρον για την ελληνική εξέγερση και ζητούσε λεπτομερείς αναφορές για τα τεκταινόμενα. Και αποδεικνύεται ότι οι Γάλλοι διπλωμάτες ήταν καλά δικτυωμένοι.
Στον τόμο, που επιμελήθηκαν η Αννα Pouradier Duteil-Λοϊζίδου, τέως διευθύντρια του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών της Κύπρου και ο Νικόλαος Καραπιδάκης, καθηγητής του Ιονίου Πανεπιστημίου και πρόεδρος της Εφορείας των Γενικών Αρχείων του Κράτους, οι αναγνώστες θα δουν τα γεγονότα των δύο πρώτων ετών της Επανάστασης να εξιστορούνται από τρίτους, ουδέτερους παρατηρητές με μεγάλη λεπτομέρεια και σε ορισμένες περιπτώσεις αγωνία για τις πολεμικές επιχειρήσεις. Οι πληροφορίες προέρχονται από τα νησιά του Αιγαίου, την Αίγυπτο, τη Σμύρνη και το Κουσάντασι.
«Από τα δελτία φαίνεται πως η έκρηξη της Επανάστασης προκάλεσε μεγάλη έκπληξη στους διπλωμάτες και αυτό μάλλον σημαίνει ότι οι συνεννοήσεις των Φιλικών κρατήθηκαν μυστικές», μας λέει ο κ. Καραπιδάκης και συμπληρώνει ότι διακρίνεται η εσωτερική αστάθεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Χαρακτηριστικό είναι το δελτίο που στέλνει ο προξενικός πράκτορας από το Κουσάντασι στις 3 Οκτωβρίου 1821. «Τα πράγματα κάθε άλλο παρά βελτιώνονται. Μέρα με τη μέρα παίρνουν χαρακτήρα σοβαρότερο. Ο πασάς δεν εισακούεται, οι διαταγές του αψηφούνται. Τα στρατεύματα παραπονιούνται πως απατήθηκαν», σημειώνει και περιγράφει την οργή των Τουρκοκρητικών για τους Ελληνες της περιοχής που συνεργάζονται με τους εξεγερμένους Σαμιώτες.
Στα δελτία καταγράφονται οι μάχες στην Πελοπόννησο, η δράση της προσωρινής κυβέρνησης, υπάρχουν αναφορές για τους Υψηλάντη, Μαυροκορδάτο, Κολοκοτρώνη και άλλους αγωνιστές, για τη δράση του Αλή Πασά, για τη στάση των μεγάλων δυνάμεων, ακόμη και για τις επιδημίες που ξεσπούν ή για τα fake news της εποχής, όπως τις διαδόσεις ενός «Ιόνιου» στην Τήνο, που έκαναν τους επαναστατημένους να καταφερθούν εναντίον των καθολικών του νησιού. Οι αναγνώστες θα βρουν αναφορές σε μεγάλα ιστορικά γεγονότα, όπως η Αλωση της Τριπολιτσάς, αλλά αυτό δεν συμβαίνει σε όλες τις περιπτώσεις, όπως π.χ. για τη Σφαγή της Χίου ή την πυρπόληση του τουρκικού στόλου. Αυτό δεν σημαίνει ότι τα γεγονότα πέρασαν απαρατήρητα, διευκρινίζει η κ. Duteil-Λοϊζίδου. «Πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι οι αναφορές των προξένων δεν έφθαναν πάντα στον προορισμό τους, είτε διότι σπάνιζαν τα πλοία είτε επειδή τις υπέκλεπταν οι Οθωμανοί διοικητές ή τα ελληνικά καταδρομικά».
Τα τεκμήρια εντόπισε πριν από μερικά χρόνια η κ. Duteil-Λοϊζίδου κατά τη διάρκεια μιας ερευνητικής αποστολής που πραγματοποίησε στα αρχεία του υπουργείου Εξωτερικών της Γαλλίας στη Ναντ για το βιβλίο της σχετικά με τη θέση της Κύπρου στη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης, όπως την αποτύπωσε η γαλλική διπλωματική αλληλογραφία. Τα αρχεία δεν μπορούσαν να ενσωματωθούν στο έργο της για την Κύπρο και τελικά βρήκαν τον δρόμο προς την έκδοσή τους μέσω του επετειακού προγράμματος της Τράπεζας Πειραιώς. «Τα εν λόγω δελτία επιτρέπουν στους μελετητές της Ελληνικής Επανάστασης να έχουν άμεση και γρήγορη ενημέρωση για τις σχετικές αναφορές των προξένων της Γαλλίας», υπογραμμίζει η κ. Duteil-Λοϊζίδου, ενώ αν δεν υπήρχε αυτή η ξεχωριστή πηγή, θα χρειάζονταν πολλά χρόνια για να εντοπιστεί στα γενικά αρχεία η γαλλική διπλωματική αλληλογραφία για την Ελληνική Επανάσταση.
