Επιστρέφω για άλλη μια φορά στο ζήτημα της σεξουαλικής κακοποίησης ανηλίκων στους κόλπους της Καθολικής Εκκλησίας. Την οδυνηρότερη όψη του δεν τη συναντάς όταν διαβάζεις νούμερα και ποσοστά, αλλά όταν διαβάζεις μαρτυρίες των ίδιων των θυμάτων. Μια εντελώς ξεχωριστή θέση ανάμεσά τους κατέχει το βιβλιαράκι του Patrick C. Goujon, «Prière de ne pas abuser» (Seuil, Οκτώβριος 2021), όπου το «prière» του τίτλου σημαίνει παράκληση και προτροπή, αλλά ταυτόχρονα και προσευχή για την αποτροπή αυτού του κακού. Ο Πατρίκ Γκουζόν είναι ιερέας της Καθολικής Εκκλησίας, ιησουίτης, καθηγητής στο Centre Sèvres, το εξαιρετικό αυτό πανεπιστήμιο των ιησουιτών στο Παρίσι.
Το βιβλίο αποτελεί εξιστόρηση μιας νόσου και μιας ίασης. Ο συγγραφέας υπέφερε όλη του τη ζωή από πόνους στην πλάτη και άλλα μυοσκελετικά προβλήματα, συμβουλεύτηκε ορθοπεδικούς και ρευματολόγους, κατανάλωσε αμέτρητες ποσότητες αντιφλεγμονωδών φαρμάκων, αλλά αποτέλεσμα δεν είδε. Η κατάσταση μάλιστα επιδεινωνόταν διαρκώς και οι δόσεις των φαρμάκων αυξάνονταν. Ο παθολόγος του μια μέρα του πέταξε μια κουβέντα: «Είστε ναρκωμένος. Το σώμα σας σας προστατεύει, πριν από τη ρήξη». Τα λόγια αυτά στάθηκαν η απαρχή για να βγει στην επιφάνεια μια καλά κρυμμένη αλήθεια: ο ιερέας Πατρίκ Γκουζόν είχε κακοποιηθεί σεξουαλικά στην παιδική του ηλικία. Επί τρία χρόνια αυνανιζόταν πάνω στην πλάτη του ένας ιερέας της περιοχής του Βερντέν (σ. 30, 49). Δεν θα διηγηθεί λεπτομέρειες. Για σαράντα ολόκληρα χρόνια ο Π. Γκουζόν έχει αποξεχάσει ολότελα το γεγονός. Μετατραυματική αμνησία, πλήρης άρνηση. Το θύμα με την άρνησή του, που δεν αποτελεί βεβαίως απόφαση, προστατεύεται από κάτι που δεν μπορεί να σηκώσει, προκειμένου να καταφέρει να επιζήσει. Aρνηση όμως δεν σημαίνει λήθη, το σώμα θυμάται, η οδύνη δεν εξαφανίζεται, απλώς μετατίθεται, πάει και φωλιάζει όπου βρίσκει πρόσφορο σημείο, στην ψυχή ή στο σώμα. Η άρνηση προστατεύει προσωρινά, αλλά δεν γιατρεύει. Η αναγνώριση αυτού που του συνέβη ήταν για τον ιερέα το πρώτο αλλά αποφασιστικό βήμα προς την ψυχοσωματική θεραπεία, σε όσο βαθμό αυτή είναι δυνατή. Η πορεία υπήρξε μακρά και δύσκολη. Βοηθοί και συμπαραστάτες του είναι πολλοί, κυρίως όμως η ψυχολόγος στην οποία προσέφυγε. Καθώς είχε ο ίδιος μεγάλη εμπειρία στην πνευματική συνόδευση (accompagnement) ανθρώπων, μπόρεσε να διακρίνει σωστά τη φύση του προβλήματος και της ανάγκης του και να ζητήσει βοήθεια από ψυχολόγο και όχι από ιερέα – πνευματικό, όπως λέμε στα καθ’ ημάς. (Πόσο επικίνδυνη είναι η διεύρυνση της αρμοδιότητας των «πνευματικών» πολύ πέραν των πνευματικών-θρησκευτικών ζητημάτων φάνηκε τραγικά στον τόπο μας τούτο τον καιρό της πανδημίας.)
Αυτό που κάνει τούτο το μικρό βιβλίο ξεχωριστό είναι ακριβώς το γεγονός ότι ο συγγραφέας του είναι ιερέας. Eνας ιερέας που μίλησε! Το βιβλίο αποτελεί ουσιαστικά ένα εγκώμιο του λόγου, της απελευθερωτικής δύναμής του. Η πρώτη πρώτη φράση του είναι η εξής: «Ξαναβρήκα τον λόγο ενώ αγνοούσα ότι τον είχα στερηθεί». Oταν όμως ξαναβρίσκεις τον λόγο, έχεις να απαντήσεις σε πολλά νέα ερωτήματα.
Το θύμα με την άρνη- σή του, που δεν αποτελεί βεβαίως απόφαση, προστατεύεται από κάτι που δεν μπορεί να σηκώσει, προκειμένου να καταφέρει να επιζήσει. Aρνηση όμως δεν σημαίνει λήθη, το σώμα θυμάται.
Το πρώτο οδυνηρό ερώτημα στο οποίο έπρεπε να απαντήσει ο Γκουζόν ήταν αν άραγε όλη η ζωή του καθορίστηκε από αυτή την κακοποίηση, μήπως δεν υπήρξε τελικά τίποτε που να ήταν δική του επιλογή. Χάρις στη βοήθεια της ψυχολόγου θα βεβαιωθεί ότι οι κρίσιμες αποφάσεις της ζωής του ήταν δικές του και θα νιώσει περήφανος για το παιδί, τον έφηβο και τον νεαρό άντρα που υπήρξε. Χωρίς αυτή τη βεβαιότητα και την περηφάνια θα τον κατάπινε η απόγνωση.
Το δεύτερο ερώτημα του το θέτουν (και) οι άλλοι: έπειτα από όλα αυτά, πώς έγινε ιερέας και κυρίως πώς παραμένει; Η αυτόματη απάντησή του ήταν «πιστεύω στον Θεό» (σ. 65). Αυτό όμως μπορεί να μη σημαίνει απολύτως τίποτε. Ο Γκουζόν συμπληρώνει: στον Θεό που ακούει τον στεναγμό των πονεμένων, στον Θεό της Βίβλου, εκείνον που είπε στον Μωυσή (ο συγγραφέας γράφει εκ παραδρομής Αβραάμ, σ. 66) στη φλεγόμενη βάτο «είδον την κάκωσιν του λαού μου του εν Αιγύπτω και της κραυγής αυτών ακήκοα από των εργοδιωκτών [καταπιεστών]» (Εξ 3: 7). Και πού ήταν αυτός ο Θεός όταν τον κακοποιούσαν; Ο Γκουζόν θα αποτολμήσει και το επόμενο κρίσιμο βήμα: ο Θεός δεν μας προστατεύει πάντα από τη βία των άλλων, όπως δεν προστάτεψε και τον Μονογενή του, που πέθανε στον Σταυρό (σ. 67). Η μόνη βία, θα πρόσθετα με τη σειρά μου, από την οποία μας προστατεύει η πίστη στον Θεό –η αληθινή πίστη, όχι τα θρησκευτικά έθιμα– είναι από τη δική μας εναντίον των άλλων. Είναι λίγο; Η πίστη αυτή είναι αξεχώριστη από την ελπίδα ότι ο καθένας μας μπορεί να ζήσει και να αγαπήσει (σ. 71).
Το τρίτο και βαρύτερο ερώτημα αφορά την τωρινή στάση του απέναντι στον θύτη. Ο Π. Γκουζόν απαντάει με ειλικρίνεια: «Αισθάνομαι εντελώς ανήμπορος να συγχωρήσω. Δεν λέω ”ανίκανος” ή ”δεν το επιθυμώ”. Λέω ”ανήμπορος”» (σ. 71). Η δικαιοσύνη πάντως πρέπει να αποδοθεί, γιατί η κακοποιητική δράση του θύτη αφορούσε και άλλα παιδιά και ολόκληρη την Εκκλησία, γι’ αυτό και ο Γκουζόν δεν απέφυγε και τη δικαστική διαδικασία, πολιτειακή και εκκλησιαστική. Η συγχώρηση είναι το πλήρωμα της δικαιοσύνης. Δεν είναι διόλου εύκολη υπόθεση, πολύ περισσότερο όταν ο δράστης δεν τη ζήτησε. Η συγχώρηση είναι εκείνη που επιτρέπει στον θύτη να συνεχίσει τη ζωή του –όχι να συνεχίσει τα ίδια– και στο θύμα να αποδεσμευτεί οριστικά από τον θύτη. Ο ιερέας Πατρίκ Γκουζόν έχει φτάσει πολύ κοντά στη συγχώρηση: «Τη ζητάω από τον Θεό και ελπίζω ότι θα τον συγχωρήσει. Αγνοώ με ποιο τρόπο θα γίνει αυτό. Το ελπίζω» (σ. 72). Προσεύχεται ουσιαστικά να τον συντρέξει ο Θεός στην ανημπόρια του.