«Ηταν μια δουλειά ντετέκτιβ», λέει στην «Κ» η επίκουρη καθηγήτρια Αρχιτεκτονικής του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου Ελευθερία Τσακανίκα και επικεφαλής της επιστημονικής ομάδας που ανέλαβε την έρευνα για τον τρόπο αποκατάστασης του Τεμένους Βαγιαζήτ του 15ου αιώνα και της ξύλινης, μοναδικής στο είδος της, στέγης του. Σήμερα και μετά την εφαρμογή ενός διεπιστημονικού ερευνητικού προγράμματος οι μελετητές κατάφεραν να εντοπίσουν την ακριβή θέση καθενός από τα 1.300 ξύλα που χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή της στέγης των 1.000 τετραγωνικών μέτρων. «Ξέρουμε πού ήταν το καθένα και τι ρόλο έπαιζε. Η αποκωδικοποίηση αυτού του παζλ μάς επέτρεψε να καταθέσουμε στη μελέτη τη δημιουργία μιας στέγης ξύλο, ξύλο, ένα προς ένα, με την ακριβή τους θέση, τη γεωμετρία και τις συνδέσεις, όπως ήταν στο μνημείο», σημειώνει η κ. Τσακανίκα.
Η πρόσφατη ομόφωνη γνωμοδότηση του ΚΑΣ ανοίγει τον δρόμο για την αποκατάσταση ενός από τα σημαντικότερα οθωμανικά μνημεία στην Ευρώπη, μετά την πυρκαγιά που κατέστρεψε τη στέγη και τον μιναρέ του στην καρδιά του Διδυμότειχου. «Το υπουργείο Πολιτισμού προστατεύει όλα τα μνημεία όλων των περιόδων που βρίσκονται εντός της ελληνικής επικράτειας», δήλωσε η υπουργός Λίνα Μενδώνη. Στο ερευνητικό πρόγραμμα συνεργάστηκαν τρεις σχολές του ΕΜΠ (Αρχιτεκτόνων, Πολιτικών Μηχανικών, Μεταλλειολόγων), το ΕΑΓΜΕ, δενδροχρονολόγοι από την Πολωνία και την Ελλάδα και οι αρμόδιες υπηρεσίες του ΥΠΠΟΑ (ΔΑΒΜΜ, ΕΦΑ Εβρου, Διεύθυνση Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Αρχαιοτήτων, Διεύθυνση Συντήρησης).
Η τεκμηρίωση αποκάλυψε άγνωστα στοιχεία για την ιστορία κατασκευής του μνημείου, το οποίο φτιάχτηκε με τοίχους μεγάλου πάχους (2,5 μέτρων) με σκοπό αρχικά να στεγαστεί με λίθινη οροφή, με τρουλίσκους και σκαφοειδείς θόλους, κάτι που δεν έγινε ποτέ. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι τα ξύλα που είναι στα χαμηλότερα σημεία της τοιχοποιίας χρονολογούνται το 1420, όταν άρχισε η ανέγερση του μνημείου, ενώ τα ξύλα της στέγης τοποθετήθηκαν το 1440. «Η χρονολόγηση μας έδειξε ότι η στέγη, η οποία θεωρείται unicum, φτιάχτηκε 20 χρόνια από τη στιγμή που ξεκίνησε να κατασκευάζεται το μνημείο», επισημαίνει η κ. Τσακανίκα. Προσθέτει επίσης ότι ο τρόπος κατασκευής της συνδυάζει στοιχεία από τις τεχνικές της Ανατολής και της Δύσης. «Πρόκειται για ένα μνημείο μιας μεταβατικής περιόδου, από τη βυζαντινή στην οθωμανική εποχή. Το σύστημα δοκού επί ξύλου είναι σύνηθες στη Ανατολή, ενώ το σύστημα της αναρτημένης στέγης είναι σύνηθες στη Δύση», εξηγεί.
Οι μελετητές κατάφεραν να εντοπίσουν την ακριβή θέση καθενός από τα 1.300 ξύλα που χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή της.
Κύριοι ερευνητές ήταν ο αρχιτέκτονας Τιμολέων Κουιμτζόγλου (αρχιτεκτονική τεκμηρίωση και πρόταση) και ο αναπληρωτής καθηγητής Χαράλαμπος Μουζάκης, Διευθυντής του Εργαστηρίου Αντισεισμικής Τεχνολογίας του ΕΜΠ, το οποίο ασχολήθηκε ιδιαιτέρως με την πρόταση αποκατάστασης του μιναρέ που παρουσίασε μεγάλες βλάβες μετά τη φωτιά. Οι μεταλλειολόγοι του Πολυτεχνείου μελέτησαν τα καρφιά και τα μεταλλικά στοιχεία του μνημείου, ενώ τα κονιάματα και τα λίθινα στοιχεία του αναλύθηκαν από τον δρα Χρήστο Παπατρέχα σε συνεργασία με το ΕΜΠ και έδειξαν ότι τα υλικά κατασκευής του κτίσματος προήλθαν από τα λατομεία του Ρηγίου και του Πυθίου, που είναι σε κοντινή απόσταση από το τέμενος. «Το κτίριο εκτός από τη μεγάλη μνημειακή του αξία, είναι εξαιρετικά σημαντικό για τη μελέτη των κατασκευαστικών τεχνικών αυτής της περιόδου», αναφέρει η κ. Τσακανίκα. Η έρευνα θα δείξει με ποιον τρόπο η τεχνολογία εκείνης της εποχής δημιουργούσε κονιάματα «εξωπραγματικής αντοχής».
Η πυρκαγιά στο τέμενος ξέσπασε τα ξημερώματα της 22ας Μαρτίου του 2017 και η υπόθεση βρίσκεται στα χέρια της Δικαιοσύνης. Σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», η δίκη για την απόδοση τυχόν ποινικών ευθυνών από το συνεργείο που εκτελούσε εργασίες συντήρησης θα συνεχιστεί την επόμενη εβδομάδα. Το ΥΠΠΟΑ από την πλευρά του κίνησε πειθαρχικές διαδικασίες το 2019.
Σύμφωνα με το ερευνητικό πρόγραμμα, η αποκατάσταση της στέγης θα γίνει με ξύλο υγρής δρυός η οποία θα καλυφθεί με φύλλα μολύβδου για να αποκτήσει το μνημείο την όψη που είχε πριν από την πυρκαγιά, που αντιστοιχεί και στη μορφή που απέκτησε τον 19ο αιώνα, ύστερα από ένα σεισμό το 1752 και σημαντικές εργασίες «ανακαίνισης» με νέα οροφή και ζωγραφικό διάκοσμο που έγιναν έως το 1822. Οι ερευνητές ανακάλυψαν επίσης ελάχιστα στοιχεία της ξύλινης οροφής του 15ου αιώνα, αλλά η αναπαραγωγή της θα ήταν αδύνατη καθώς η τεκμηρίωση του τρόπου κατασκευής μπορούσε να γίνει μόνο για το περιμετρικό τμήμα της.
Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο kathimerini.gr