«Το χρέος μας ως παραμυθάδες είναι να φέρουμε τον κόσμο στον σταθμό. Ο καθένας θα επιβιβαστεί σε όποιο τρένο θέλει, όμως εμείς πρέπει να τους πάμε τουλάχιστον στο σημείο αναχώρησης», δήλωνε ο Φεντερίκο Φελίνι.
Ο ίδιος δεν αρκούνταν βέβαια στο να συνοδεύσει τους θεατές στην «αποβάθρα», αλλά τους έφτιαχνε τις αποσκευές. Παράχωνε μέσα στις βαλίτσες τους φαντασία, υπερβολές, ονειρικές σκηνές, γκροτέσκους χαρακτήρες, ξέφρενα γέλια και βαθιά απόγνωση. Oργάνωνε το «ταξίδι» σε κάθε λεπτομέρεια. Πριν ακόμα βρεθεί στο γύρισμα είχε σκιτσάρει με μολύβια, στυλό υπογράμμισης, μελάνια και πενάκια το σύμπαν που εσώκλειε κάθε του ταινία.
«Είναι αδύνατον να μιλήσεις για τη φιλμογραφία του Φελίνι χωρίς να λάβεις υπόψη τα σκίτσα του που αποτελούσαν σημαντικό μέρος της ζωής και της δουλειάς του», επισημαίνει η Κατερίνε Χαγκ, επιμελήτρια της έκθεσης «Federico Fellini – From Drawing to Film» στο Κουνστχάους της Ζυρίχης (έως τις 4 Σεπτεμβρίου). Ο Φελίνι σκίτσαρε αδιάκοπα: έκανε αστείες προσωπογραφίες των ηθοποιών αλλά και των τεχνικών που συμμετείχαν στην παραγωγή, σχεδίαζε όσο μιλούσε στο τηλέφωνο και ανέπτυσσε πάντα την πλοκή και τους χαρακτήρες, «χτίζοντας» με το μολύβι εικόνες. «Οταν ετοιμάζω ένα φιλμ, γράφω ελάχιστα. Προτιμώ να ζωγραφίζω τους χαρακτήρες και τα σκηνικά. Υιοθέτησα αυτή την συνήθεια απ’ όταν έκανα διάφορες παραστάσεις στην επαρχία. Από τότε και μέχρι σήμερα, συνέχισα να αποτυπώνω στο χαρτί οτιδήποτε μου έρχεται στο μυαλό, να μετατρέπω κάθε ιδέα σε εικόνα. Αυτές οι καρικατούρες, αυτά τα γεννήματα της στιγμής, λειτουργούν στη συνέχεια σαν πινακίδες σήμανσης για τους σκηνογράφους, τους ενδυματολόγους, τους make-up artists».
Ο Φελίνι σκίτσαρε αδιάκοπα: έκανε αστείες προσωπογραφίες των ηθοποιών αλλά και των τεχνικών που συμμετείχαν στην παραγωγή.
Ο Φελίνι δεν ήταν ο μόνος που εμπιστευόταν τους μαρκαδόρους του πριν καθίσει πίσω από την κάμερα. Η κινηματογραφική βιομηχανία έχει να επιδείξει μια μακρά παράδοση σε αυτόν τον τομέα: από τον Αϊζενστάιν, τον Χίτσκοκ και τον Φασμπίντερ, μέχρι τον Τιμ Μπάρτον, τον Κουροσάβα και τον Ντέιβιντ Λιντς, όλοι –είτε με προσεκτικές πινελιές είτε με αδρές χειρονομίες– εικονοποιούσαν τις σκέψεις τους. Ειδικά για τον τελευταίο ο Φελίνι υπήρξε σημαντικό πρότυπο. «”Το La strada” και το “8 ½” ήταν συναρπαστικά, όμως στην πραγματικότητα, μου άρεσαν όλες οι ταινίες του και εξακολουθούν να μου αρέσουν γιατί η καθεμία είναι ένας ξεχωριστός κόσμος. Αγαπώ τους χαρακτήρες, την ατμόσφαιρα και αυτό το άπιαστο “je ne sais quoi” που πηγάζει από καθεμιά από αυτές».
Η έκθεση περιλαμβάνει 250 ζωγραφικά έργα και ίσο αριθμό φωτογραφιών, εντυπωσιακά κοστούμια, μακέτες, αφίσες αλλά και trailers από 13 ταινίες που σε συνδυασμό με τα σκίτσα φωτίζουν τον τρόπο δουλειάς του Ιταλού δημιουργού. Η εκθεσιακή αφήγηση ξεκινάει με το φιλμ του 1952 «Lo sceicco bianco», όμως η σχέση του Φελίνι με τον κινηματογράφο μετράει αρκετά χρόνια πίσω, από το 1945, όταν εργάστηκε στην παραγωγή της ταινίας «Roma città aperta» του Ρομπέρτο Ροσελίνι. Mέχρι τότε απασχολούνταν ως γελοιογράφος σε διάφορα έντυπα, ενώ μαζί με τους φίλους του είχε ανοίξει και την επιχείρηση «Funny Face Shop», πουλώντας σε Αμερικανούς στρατιώτες τα «πορτρέτα» τους.
Η διάθεση για την υπερβολή και το γκροτέσκο δεν τον εγκατέλειψε ποτέ. Αλλωστε, κυρίως, μέσα από τη δική του οπτική μάθαμε πως η πραγματικότητα ισορροπεί σε μια λεπτή γραμμή με το όνειρο και το υποσυνείδητο. Στα σχέδιά του συναντάμε τον μικρό Titta με τα ροδοκόκκινα μάγουλα από το «Αmarcord», το φιλμ με τις αυτοβιογραφικές αναφορές, ενώ από την ίδια ταινία βλέπουμε τον τρελό θείο αλλά και τον πατέρα του Τitta. Το σκίτσο αυτό δημιουργήθηκε την περίοδο των γυρισμάτων και βοήθησε το συνεργείο να κατανοήσει πώς έπρεπε να μοιάζει ο ηθοποιός Αrmando Brancia που ενσάρκωνε τον ρόλο. Το σκίτσο της σαγηνευτικής Sylvia από την ταινία «La dolce vita» κόντραρε τις καμπύλες της Ανίτα Εκμπεργκ που την υποδύθηκε, ενώ το σχέδιο της Μrs Carla, έγινε δύο χρόνια πριν το «8 ½» και είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα του πόσο χρόνο χρειαζόταν ο Φελίνι μέχρι να βγάλει στο πανί τους ήρωές του.
Η έκθεση περιλαμβάνει και ένα απόσπασμα από συνέντευξή του που συμπληρώνει τις μαγευτικές του εικόνες και διεισδύει στον τρόπο σκέψης του: «Οταν δεν μπορώ να πάω παρακάτω, συγκεντρώνω σημειώσεις και σκίτσα και βάζω μια αγγελία στις εφημερίδες που πάνω κάτω γράφει: “Ο Φελίνι θα δεχτεί όλους όσοι θέλουν να τον επισκεφθούν”. Τις επόμενες μέρες υποδέχομαι εκατοντάδες κόσμου. Ολοι οι τρελοί της Ρώμης, μαζί και η αστυνομία. Επικρατεί μια τρέλα, μια άκρως διεγερτική κατάσταση. Τους κοιτάζω όλους προσεκτικά και συγκρατώ κάτι από την προσωπικότητα του κάθε επισκέπτη. Συναντώ χιλιάδες για να περιλάβω μόλις 2 στις ταινίες μου, όμως μέσα στο μυαλό μου τους απορροφώ όλους. Είναι σαν να μου λένε: Κοίτα μας καλά, γιατί όλοι εμείς είμαστε ένα κομμάτι από το μωσαϊκό που θέλεις να δημιουργήσεις».
