Στα δέκα χρόνια της σωστικής ανασκαφής της Εφορείας Αρχαιοτήτων Πειραιώς και Νήσων στο ΚΠΙΣΝ, είναι αλήθεια ότι οι περισσότεροι ενδιαφέρονταν να μάθουν λεπτομέρειες κυρίως για την ομαδική ταφή των αλυσοδεμένων δεσμωτών στο Φαληρικό Δέλτα.
Μια μικρή όμως περιοδική έκθεση στο Αρχαιολογικό Μουσείο Πειραιά με τίτλο «Φαληρόθεν. Ανάμεσα σε δύο κόσμους», μας κάνει να σταθούμε στη συνολική εικόνα εκείνων των ευρημάτων και όχι αποκλειστικά στο εύρημα των «βιαιοθανάτων». «Αυτός είναι και ο λόγος που κάναμε αυτή την έκθεση με 140 αντικείμενα από τα χιλιάδες που αποκαλύφθηκαν», λέει στην «Κ» η Στέλλα Χρυσουλάκη, διευθύντρια της Εφορείας, «κι αυτό που προβάλλεται είναι η αρχαϊκή Αθήνα από την πλευρά της ζωής κι όχι του θανάτου».
Ο επισκέπτης στις τέσσερις ενότητες παρακολουθεί τα αττικά ταφικά έθιμα κατά την πρώιμη και ύστερη αρχαϊκή περίοδο, τις κοινωνικές τάξεις, το πλήθος των ανθρώπων που τα έβγαζε πέρα με δυσκολία, αλλά και τον μικρό αριθμό των πολύ πλουσίων. Η έλλειψη της μεσαίας τάξης εικονίζεται σ’ αυτό το νεκροταφείο, εξηγεί η κ. Χρυσουλάκη. Είναι χαρακτηριστικό της κοινωνικής οργάνωσης της πόλης. «Εχει δηλαδή όλα τα στοιχεία των διαφοροποιήσεων και των ομαδοποιήσεων που μπορεί κανείς να περιμένει για να έχει μια εικόνα της κοινωνικής διάρθρωσης της εποχής, της πρώιμης Αθήνας».
H παιδική θνησιμότητα (το 1/3 του νεκροταφείου), και ο τρόπος με τον οποίο η οικογένεια –φτωχοί και πλούσιοι– φρόντιζε με τρυφερότητα τον θάνατο των παιδιών της είναι μια ακόμη ενότητα. Μικρά αγγεία, σύμβολα, κομματάκια από υφάσματα, παιχνίδια, είναι ορισμένα από όσα τοποθετούσαν στο μωρό, για το ταξίδι στον άλλο κόσμο. Ακολουθεί η πρωτοαττική κεραμική αρχαϊκή αγγειογραφία και ο πλούτος των αττικών εργαστηρίων, ενώ η τέταρτη, παρακολουθεί τι προσφέρει η βιοαρχαιολογική μελέτη. Την ταυτότητα των ανθρώπων που έχουν ταφεί, αλλά και στοιχεία από τη συλλογική ιστορία, την εξέλιξη μιας κοινωνίας.
Αξίζει να δείτε αυτή την έκθεση. Γιατί δεν θέλει να δώσει την εικόνα μιας σιωπηλής γης του νεκροταφείου, αλλά το πλήθος των ζωντανών ιστοριών των ανθρώπων που έζησαν σε μια περίοδο που λίγα πράγματα ήταν γνωστά για την πόλη, λέει η προϊσταμένη της Εφορείας, τονίζοντας ότι κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου δούλευε με γρήγορες ταχύτητες το εργαστήρι της πολιτειακής εξέλιξης της Αθήνας.