Νίκος Γκατζογιάννης
Αποστολές από την πατρίδα
εκδ. Καστανιώτη, σελ. 280
«Ο δρόμος που οδηγεί από τη Θεσσαλονίκη προς το χωριό της Βεργίνας, στα νοτιοδυτικά, περνάει μέσα από ρυζοχώραφα και βαμβακοχώραφα όπου σκυφτοί εργάτες με το κεφάλι τυλιγμένο με μαντίλι κάνουν τη συγκομιδή. Περιστασιακά τη μονοτονία του τοπίου σπάνε οι σκηνές κάποιου καταυλισμού τσιγγάνων, ή κάποιος βοσκός με το κοπάδι του, αλλά συνήθως η περιοχή είναι επίπεδη και βαρετή σαν τις πεδιάδες του Κάνσας».
Ετσι ξεκινάει το κεφάλαιο «Θησαυροί από έναν χρυσό τάφο», στο βιβλίο του Νίκου Γκατζογιάννη «Αποστολές από την πατρίδα». Στην πραγματικότητα, δεν πρόκειται για κεφάλαιο αλλά για τον τίτλο που έφερε το ρεπορτάζ του συγγραφέα όταν δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα The New York Times το 1977. Πρόκειται για την εισαγωγή σε ένα μακροσκελές ρεπορτάζ με θέμα την αποκάλυψη του τάφου του Φιλίππου Β΄ με συνεντεύξεις από τον αρχαιολόγο Μανόλη Ανδρόνικο, Ελληνες και ξένους συναδέλφους του, πλήθος πληροφοριών και βέβαια μια κατάληξη που ταιριάζει, θα λέγαμε, στο ελληνικό «δαιμόνιο». «Εκεί θα γίνει το πάρκινγκ», είναι η ατάκα της τουριστικής ανάπτυξης που κλείνει το ρεπορτάζ.
Ο Νίκος Γκατζογιάννης έγινε γνωστός στην Ελλάδα από το βιβλίο του «Ελένη», στο οποίο αφηγείται την οικογενειακή του ιστορία και την εκτέλεση της μητέρας του από τις δυνάμεις του Δημοκρατικού Στρατού, το 1948, κατά τη διάρκεια του ελληνικού εμφυλίου, στο χωριό Λια της Ηπείρου. Η Ελένη Γκατζογιάννη θυσιάστηκε για να φυγαδεύσει τον 83χρονο σήμερα Νίκο και τις τέσσερις αδελφές του μακριά από τη φλεγόμενη περιοχή. Τα αδέλφια έφτασαν στον πατέρα τους που ήταν ήδη στην Αμερική και ο Νίκος Γκατζογιάννης ή Nicholas Gage έγινε ένας πετυχημένος δημοσιογράφος της μεγαλύτερης αμερικανικής εφημερίδας. Με αυτή την ιδιότητα επισκέφθηκε πολλές φορές την ιδιαίτερη πατρίδα του –«ήταν μία από τις συμβουλές της μητέρας μου, που μου είπε να ρίξω μαύρη πέτρα πίσω μου, που δεν μπόρεσα να τηρήσω», όπως είπε εμφανώς συγκινημένος στην παρουσίαση του βιβλίου του την περασμένη Δευτέρα– και έστειλε ανταποκρίσεις για μια σειρά από θέματα που απασχόλησαν την επικαιρότητα της εποχής.
Στο βιβλίο, ο αναγνώστης θα βρει ιστορίες, με τη δημοσιογραφική έννοια του όρου, από το 1969 έως το 2022, από τους εξόριστους της χούντας και την ανατροπή του Παπαδόπουλου, μέχρι ρεπορτάζ για την Αθηνά Ωνάση, τον Ανδρέα Παπανδρέου, τη σχέση των Αμερικανών με την Ελλάδα, τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας, την εξάρθρωση της 17 Νοέμβρη, τον Αλέξη Τσίπρα, τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη. Γραμμένες για να πληροφορήσουν το κοινό, αλλά με έναν αφηγηματικό τρόπο που συναρπάζει και καθηλώνει τον αναγνώστη.
Δεν έλειψαν οι προσωπικές αναφορές και η συγκίνηση στην εκδήλωση της Δευτέρας, στην οποία μίλησαν ο πρώην πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς, ο δήμαρχος Αθηναίων Κώστας Μπακογιάννης, ο διευθυντής της «Κ» Αλέξης Παπαχελάς και ο συγγραφέας, ο οποίος είπε μεταξύ άλλων ότι στη διάρκεια της πολυετούς διαδρομής του προσπάθησε να καταγράψει την Ελλάδα και τα γεγονότα που είδε «με ανοιχτά την καρδιά και τα μάτια μου».
Με τον ίδιο τρόπο είδε ο συγγραφέας και το σπίτι του στον Λια της Ηπείρου πολλά χρόνια μετά τον θάνατο της μητέρας του, όταν ανακαινίστηκε από την κόρη του, Ελένη. Σε ένα σημείωμά του στους NYT το 2006 και αφού κοιμήθηκε εκεί ένα βράδυ παρά τη θέλησή του γράφει κάτι που μας αγγίζει όλους: «Περνάμε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής μας προσπαθώντας να συμφιλιωθούμε με την παιδική μας ηλικία. Είμαι 67 χρόνων, και κοντεύω να τα καταφέρω».