Το έχουν οι ημέρες, ποιος ξέρει, όμως συχνά όταν βλέπουμε κάποια παλιά τσίγκινα κουτιά από μπισκότα, σοκολάτες ή παλιές διαφημίσεις συγκινούμαστε, και ας μην ανήκουν στη γενιά μας. Διάθεση νοσταλγίας; «Οχι, απλώς νομίζεις ότι είναι ιδιαίτερα και ότι δεν φτιάχτηκαν μαζικά», μου είπε η κόρη μου σε μια αναμέτρηση για ένα παρόμοιο κουτί που με πολιορκούσε για να της το χαρίσω.
Μια τέτοια έκθεση με «Ελληνικές διαφημίσεις και κουτιά συσκευασίας, 1900-1970» εγκαινιάζεται αύριο στις 7 μ.μ. στον χώρο των περιοδικών εκθέσεων του Ιδρύματος Βασίλη Παπαντωνίου στο Ναύπλιο (συνδιοργάνωση με τον τοπικό δήμο). Πρόκειται για το 1/10 της συλλογής του Χρήστου Κωστούρου, περίπου 170 διαφημίσεις και 120 μεταλλικά κουτιά που συγκεντρώνει χρόνια, έχοντας πάθος με τις αυθεντικές διαφημίσεις.
«Είναι μια έκθεση “τσέπης” με θέμα νοσταλγικό και σε όλους μας κάτι θυμίζει», λέει στην «Κ» ο Σταμάτης Ζάννος, συνεργάτης του Ιδρύματος Β. Παπαντωνίου, ο οποίος ανέλαβε τον μουσειογραφικό σχεδιασμό.
Η μεγαλύτερη αδυναμία του είναι η «Κύκνος», εταιρεία κονσερβοποιίας με ιστορία 107 χρόνων. «Μεγάλωσα στο Ναύπλιο και από μικρός περιμετρικά της πόλης έβλεπα παντού τις διαφημίσεις και γνώριζα, όπως όλοι, ότι αυτό το εργοστάσιο ζούσε την περιοχή». Τις διαφημίσεις τις χωρίζει σε κατηγορίες. Οι τσίγκινες, οι εμαγιέ – σμάλτο, οι λιθόγραφες και οι όφσετ, οι απλές. Από τα κουτιά, αγαπημένα του μεταξύ άλλων είναι οι σκαλιέρες που έμπαιναν τα μπισκότα Παπαδοπούλου, εκείνα με τις λακέρδες Μυτιλήνης, κάποια από καφέδες.
Τι τον συγκινεί σε ένα κουτί που κάποτε έκλεινε μέσα του ποσότητα βουτύρου; «Είναι κουτί λιθόγραφο που είχε μέσα λίπος με το οποίο μαγείρευε η νοικοκυρά περασμένων δεκαετιών. Καθρεφτίζει έναν μερακλή επιχειρηματία ο οποίος επένδυε στην ποιότητα. Με ενδιαφέρει η διάσωση αυθεντικών ελληνικών διαφημίσεων και μεταλλικών κουτιών συσκευασίας. Επίσης, οι ιστορίες. Οτι σώζονται, π.χ., διαφημιστικά ημερολόγια της οικογένειας Αλεπουδέλη, πατέρα του Οδυσσέα Ελύτη, ο οποίος είχε ένα εργοστάσιο σαπωνοποιίας και πυρηνελαιουργίας στον Πειραιά». Με το ίδιο πάθος μάς μιλάει για το Ελληνικό Πυριτιδοποιείο και Καλυκοποιείο στο Αιγάλεω, όπου κατασκευάζονταν κάλυκες και όλμοι.
«Είναι η Ελλάδα των πατεράδων και των παππούδων μας», λέει ο συλλέκτης Χρήστος Κωστούρος.
Στη συζήτησή μας αναφέρει συχνά τους Ελληνες της Αιγύπτου, που ήταν ονομαστοί παραγωγοί τσιγάρων. Αν και είναι αντικαπνιστής ο ίδιος, τονίζει ότι η Ελλάδα είχε παράδοση στον καπνό και αναφέρει την καπνοβιομηχανία Ματσάγγου στη Θεσσαλία, που ιδρύθηκε το 1890, τον Παπαστράτο, τον Καρέλια. Παράδοση είχαμε και στην κλωστοϋφαντουργία. Οι μαμάδες και οι γιαγιάδες μας είχαν να το λένε: «Κλωσταί Πεταλούδας – Μουζάκης».
Ο επισκέπτης, λέει ο Χρ. Κωστούρος, μέσα από τα εκθέματα παρακολουθεί την οικονομία και τις επιχειρήσεις της χώρας. «Πώς αναπτύχθηκαν στην προπολεμική Ελλάδα, την ύφεση που ακολούθησε στον πόλεμο, την ανάπτυξη της βιομηχανίας στα μεταπολεμικά χρόνια, όταν άνοιξαν εργοστάσια και ξεκίνησαν εξαγωγές. Την παρακμή που άρχισε τη δεκαετία του ’80, όταν ιστορικές βιομηχανίες έβαλαν λουκέτο για κοινωνικοπολιτικούς λόγους».
Είναι μια διαφορετική έκθεση, υπογραμμίζει. «Είναι η Ελλάδα των πατεράδων και των παππούδων μας». Βέβαια, κάποιες από τις vintage διαφημίσεις σήμερα δεν θα μπορούσαν να σταθούν, όπως «το σαπούνι Αραπάκη από την Κέρκυρα με το σλόγκαν “ακόμη και ο μαύρος ασπρίζει” ή ο χαλβάς Χαΐτογλου που διαφήμιζε τις 5.500 θερμίδες στα 500 γρ., αληθινή θερμιδοβόμβα, σε μια εποχή που η κοινωνία ήθελε να γεμίσει το στομάχι της».
Το σήμα του λευκού κύκνου στην κόκκινη επιφάνεια υπάρχει σε πολλές διαφημίσεις. Γιατί η «Κύκνος», επισημαίνει ο Σταμάτης Ζάννος, στήριξε το μουσείο τόσα χρόνια. Το Ιδρυμα Βασίλη Παπαντωνίου (ΙΒΠ) –πρώην Πελοποννησιακό Λαογραφικό Ιδρυμα– η Ιωάννα Παπαντωνίου το έφτιαξε το 1974 στη μνήμη του πατέρα της που είχε την «Κύκνος». Ηθελε να του το ανταποδώσει. Σκοπός του ιδρύματος είναι η έρευνα, καταγραφή, μελέτη, διάσωση και διάδοση του νεότερου ελληνικού και παγκόσμιου πολιτισμού.
Η έκθεση θα διαρκέσει έως τις 29 Ιανουαρίου.