ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΕΡΖΗΣ
Ο παππούς στο τζάκι
εκδ. Πόλις, σελ. 176
«Γαμώ τη γλώσσα μου μέσα και τις γλώσσες όλου του κόσμου!». Ενας άνδρας ωρύεται, μην έχοντας λόγια να λογαριαστεί με την ασυδοσία του θανάτου. Αλλοι είναι πιο στωικοί, κάποιοι χαμογελούν. Μια μητέρα γράφει στο νεκρό παιδί της, αγωνιώντας να κάνει το ύφος της ανάλαφρο για να μην το στενοχωρήσει. «Συχνά αναρωτιέμαι αν γελάς εκεί που είσαι». Μια γυναίκα μαθαίνει πως σύντομα θα πεθάνει, αλλά δεν το παίρνει κατάκαρδα. Εκείνο που την καίει είναι να δει πόσες μαυροφορούσες θα έρθουν να την κλάψουν και έτσι οργανώνει μια πρόωρη κηδεία. Ενας παππούς κλεισμένος σε τεφροδόχο σκάει στα γέλια από τη νεκρώσιμη ιεροτελεστία που τελεί ο μεγάλος γιος του για να τον τοποθετήσει στο γείσο του τζακιού. Μια νεκρική και μια νυφική πομπή διασταυρώνονται σε ένα δρόμο της Σικελίας. Ποιος, αλήθεια, προπορεύεται; Ο θάνατος ή η ζωή;
Στα διηγήματα του Δημήτρη Τερζή ο θάνατος χοροστατεί, δίχως να διαχέει ολόγυρα τον ζόφο. Χαρακτηριστικό το ομότιτλο της συλλογής πεζό, όπου την πένθιμη επισημότητα, την οποία πασχίζει να επιβάλει στην περίσταση ο πατριάρχης της οικογένειας, διασαλεύει η αμεριμνησία του νεκρού, κατενθουσιασμένου με τις ανύποπτες απολαύσεις της αιωνιότητας. Φαρσικό είναι το σκηνικό και στο διήγημα «Εκείνο που καίγεται», από τα καλύτερα της συλλογής. Ενα αντρόγυνο κατευθύνεται στο χωριό Ποζίλιπο της Σικελίας. Ο άντρας εκνευρίζεται. «Πότε γαμώτο φτάνουμε στο αναθεματισμένο παυσίλυπο;». Μέχρι που το «παυσίλυπο» καταφθάνει διχασμένο σε δύο αντίθετες κατευθύνσεις. Από τη μία έρχεται μια νεκροφόρα, από την άλλη ανεβαίνει ανθοστόλιστη μια νυφική πομπή. Ενώπιον αυτής της αδόκητης, και όμως τόσο συνηθισμένης, διασταύρωσης, ο αφηγητής αναλαμβάνει χρέη τροχονόμου, με ιλαροτραγικά, αν και εντέλει αίσια αποτελέσματα. Ο Τερζής εργάζεται χρόνια ως δημοσιογράφος του πολιτικού ρεπορτάζ και αυτή είναι η τέταρτη συλλογή διηγημάτων του.
Στο πρόσφατο βιβλίο του διεξέρχεται τις ωδίνες της θνητότητας με υποδόρια ειρωνεία, που συγκαλύπτει την οδύνη. Ωστόσο, συχνά η αταραξία μπροστά στην ανυπαρξία μπορεί να αποκρύπτει επιθυμία θανάτου. Η Φωτεινή, λόγου χάριν, στην «Τελευταία νύχτα του κόσμου» αδημονεί να σβήσει. Περιμένει διακαώς τον πυριφλεγή μετεωρίτη, που θα έκανε τον κόσμο στάχτη. «Η Φωτεινή ήθελε εδώ και πολύ καιρό να τελειώνει, αλλά δεν έβρισκε τη δύναμη». Δεν έβρισκε τη δύναμη ούτε για να σκάψει βαθιά μέσα της, να ανοίξει μια τρύπα στα σωθικά της, υποφέροντας από πόνο, και εκεί να θάψει τις στάχτες της, «κάθε αχ που δεν καβάλησε ποτέ του έναν αναστεναγμό για να βγει στον κόσμο».
Αντιμέτωπος με έναν αυτοκτονικό ασθενή έρχεται ο βηματοδότης, που μονολογεί στο απολαυστικό διήγημα «Παλμός». Το εξελιγμένης τεχνολογίας μηχάνημα νιώθει πως εξευτελίζεται από την απροθυμία του ξενιστή του να ανασάνει. Τον βηματοδότη βραχυκύκλωνε αυτή η παράλογη άρνηση της επιβίωσης. «Ολοι ξέρουμε ότι κανείς δεν θέλει να πεθάνει». Σύμφωνα με τις τεχνικές του προδιαγραφές: «Ο θάνατος είναι ένα λάθος, μια παρέκκλιση». Προφανώς στα θανατολογικά διηγήματα του Τερζή, όπως άλλωστε και στη ζωή, μόνο παρέκκλιση δεν είναι ο θάνατος.
Ο συγγραφέας διαθλά τη ματιά του μέσα από ένα πρίσμα που φανερώνει την εγγύτητα τραγωδίας και κωμωδίας. Το τραγικό δεν απέχει παρά ελάχιστα από το ιλαρό και αυτό το ανεπαίσθητο πλησίασμα αναδεικνύει με ευρηματικότητα η γραφή του Τερζή. Ακόμη και στο χείλος του λυγμού μπορεί να ακουστεί πνιχτό ένα γέλιο. Μάρτυρες της αδιάκοπης σύγκρουσης της ζωής με τον θάνατο, οι ήρωες της συλλογής βρίσκουν το κουράγιο να μειδιάσουν. Ο επίλογος των ιστοριών αντηχεί σαν μισογέλαστη καταλλαγή με το απροσμάχητο.