«Δεν υπάρχουν μυστικά σε αυτό το σπίτι» (σ. 26) λέει η Εντνα στο μικρό κορίτσι που φιλοξενεί, του ζητάει μάλιστα να το επαναλάβει και εκείνο, και συμπληρώνει πως «όπου υπάρχουν μυστικά υπάρχει ντροπή – και την ντροπή δεν τη χρειαζόμαστε σ’ αυτή τη ζωή». Ολες οι οικογένειες κρύβουν μυστικά, μικρά ή μεγάλα, που σε αρκετές περιπτώσεις δηλητηριάζουν ή και καταστρέφουν τη ζωή των μελών τους, ενώ ορισμένα από αυτά τα μυστικά τα βαραίνει πράγματι η ντροπή (συνιστώμενο ανάγνωσμα εν προκειμένω «Οι κιβδηλοποιοί» του Ζιντ). Και στο σπίτι του Τζον και της Εντνας Κινσέλα υπάρχει, παρά τα λεγόμενα της καλής γυναίκας, ένα πολύ βαρύ μυστικό (μα χωρίς ντροπή): το μικρό αγόρι τους, το μοναχοπαίδι, έχει πνιγεί στο πηγάδι του αγροκτήματος. Ο λόγος σε τούτη την επιφυλλίδα είναι για τη νουβέλα της Κλερ Κίγκαν, «Τα τρία φώτα» (Μεταίχμιο 2023, όπως μεταφράστηκε στις άλλες γλώσσες ο πρωτότυπος τίτλος «Foster», 2010). Σε αυτή τη νουβέλα βασίστηκε η εξαιρετική ταινία «Το ήσυχο κορίτσι» (2022) του Κόλουμ Μπερέιντ (Colm Bairéad) που είδαμε φέτος. Η ταινία δεν είναι, καταπώς λένε, μεταφορά του βιβλίου στην οθόνη, αλλά καινούργιο έργο, που μένει πάντως ουσιαστικά πιστό στον μύθο και το πνεύμα της νουβέλας. Εχουν προστεθεί λίγες σκηνές, με μεγάλη υποβλητική δύναμη, που δεν υπάρχουν στο βιβλίο, όπως εκείνη με το μπισκότο που αφήνει –χωρίς λόγια!– πάνω στο τραπέζι ο Κινσέλα.
Το ανώνυμο κορίτσι, που μας αφηγείται την ιστορία του εκ των υστέρων, μεγαλώνει παραμελημένο σε μια πολύτεκνη, φτωχή οικογένεια, με έναν αγροίκο και άξεστο πατέρα και μια παραιτημένη μάνα, η νέα εγκυμοσύνη της οποίας θα οδηγήσει τους γονείς να το στείλουν σε μια ξαδέρφη της μητέρας, την Εντνα, το καλοκαίρι του 1981 (βλ. σ. 36), για να ανακουφιστούν λίγο από τα βάρη. Το κορίτσι θα βρει εκεί ό,τι του έλειπε: φροντίδα, καλοσύνη, ευγένεια, διαπαιδαγώγηση. Το σπίτι πάντως όπου φιλοξενείται δεν είναι ευτυχισμένο, ζει ακόμη εκεί ο νεκρός γιος. Το κορίτσι κοιμάται στο δωμάτιο του γιου, και η Εντνα, που έχει κρατήσει στην ντουλάπα τα ρούχα του, ντύνει με αυτά το κορίτσι. Θέλει ίσως να βλέπει στο πρόσωπο του κοριτσιού το δικό της χαμένο παιδί.
Ο θαυμάσιος όμως Τζον Κινσέλα θα αντιδράσει έντονα και θα πάνε και οι τρεις μαζί να αγοράσουν καινούργια ρούχα. Ο Κινσέλα δεν βλέπει το κορίτσι ως υποκατάστατο του νεκρού γιου του και γι’ αυτό δεν το αποδέχεται θερμά στην αρχή, η αγάπη του θα οικοδομηθεί σιγά σιγά και θα αγαπήσει τη μικρή για εκείνη την ίδια. Οι καρποί της αγάπης των Κινσέλα για αυτό το κορίτσι θα φανούν γρήγορα: θα πάψει η νυχτερινή ενούρηση. Τα μυστικά όμως δεν μπορούν να μένουν κρυμμένα για πάντα: μια κακόψυχη γειτόνισσα θα αποκαλύψει στο κορίτσι το μυστικό του νεκρού παιδιού. Τότε, μετά την αποκάλυψη, ο Κινσέλα θα πάρει το κορίτσι για να κάνουν μια νυχτερινή οδοιπορία. Θα φτάσουν στην άκρη της θάλασσας. Στο βάθος του σκοτεινού ορίζοντα διακρίνονται δύο φώτα. Επιστρέφοντας από τη νυχτερινή βόλτα, εκεί που κάθονται να ξαποστάσουν, βλέπουν τώρα στο βάθος και τρίτο φως. Μετά τον θάνατο του αγοριού τα φώτα είχαν μείνει δύο, τώρα όμως έχουν ξαναγίνει τρία.
Ολες οι οικογένειες κρύβουν μυστικά, μικρά ή μεγάλα, που σε αρκετές περιπτώσεις δηλητηριάζουν τη ζωή των μελών τους.
Η επιστροφή
Η φυσική μάνα του κοριτσιού γέννησε και στέλνει γράμμα ζητώντας να γυρίσει πίσω το παιδί, καθώς αρχίζουν σε λίγο και τα σχολεία. Τη μέρα της επιστροφής, ενώ οι δύο Κινσέλα λείπουν από το σπίτι για δουλειές, το κορίτσι θα πάει να βγάλει νερό από το πηγάδι και ένα χέρι, θαρρείς, την τραβάει προς τα κάτω. Γλιτώνει, έχοντας αρπάξει μόνο ένα κρυολόγημα. Οι Κινσέλα ύστερα από δυο μέρες θα παραδώσουν το κορίτσι στους φυσικούς του γεννήτορες και ετοιμάζονται να γυρίσουν σπίτι τους. Γίνονται οι απαραίτητοι αποχαιρετισμοί, μπαίνουν στο αυτοκίνητο και ξεκινάνε. Ολα εξελίσσονται ομαλά, ώσπου, όταν το αυτοκίνητο έχει φτάσει πια στην πύλη του αγροκτήματος, το κορίτσι αρχίζει να τρέχει προς το μέρος τους, με την ίδια ταχύτητα που έτρεχε όταν έπαιζε με τον Τζον αυτό το παιχνίδι, μόνο που τώρα δεν είναι παιχνίδι, έχει κάτι σοβαρό να κάνει και να πει. Θα ορμήσει στην αγκαλιά του: «Εχω πέσει πάνω του και έχω σηκωθεί στον αέρα μες στην αγκαλιά του. Για πολλή ώρα, με αγκαλιάζει σφιχτά. Ακούω τον χτύπο της καρδιάς μου, τις γρήγορες ανάσες μου […]. Με τα μάτια κλειστά τον αισθάνομαι, αισθάνομαι τη ζέστη μέσα από τα καλά του ρούχα» (σ. 89). Ο φυσικός πατέρας πλησιάζει με το μπαστούνι στο χέρι, απειλητικός. Το κορίτσι βλέπει ό,τι δεν βλέπει ο Τζον και θέλει να φύγει από την αγκαλιά του και να βεβαιώσει τη γυναίκα που τη φρόντισε τόσο καλά ότι δεν θα πει ποτέ τίποτε, μα «κάτι άλλο βαθύτερο μέσα [της]» (σ. 90) την κρατάει πεισματικά στην αγκαλιά του Κινσέλα. «Μπαμπά μου», τον προειδοποιεί και τον καλεί, αυτή είναι τελευταία λέξη της νουβέλας: «Μπαμπά μου»!
Από αγάπη
Το μικρό κορίτσι ξέρει να κρατάει μυστικά: δεν θα πει ποτέ ότι παραλίγο να πνιγεί στο πηγάδι όπου είχε πνιγεί και ο μικρός γιος των Κινσέλα. Τα μυστικά είναι πολυποίκιλα κατά το περιεχόμενό τους και πολύτροπα κατά τη λειτουργία τους. Το κορίτσι θα κρατήσει το μυστικό από αγάπη. Επειδή αγαπήθηκε, μπορεί να ανταποδώσει τώρα την αγάπη: θα κρατήσει το μυστικό και λέει για πρώτη φορά τον Κινσέλα «μπαμπά μου», αυτό που πραγματικά είναι! Αν στην ταινία το τέλος είναι ίσως περισσότερο αμφίσημο, στη νουβέλα τα ρήματα «τον προειδοποιώ, τον φωνάζω» δεν αφήνουν αμφιβολία σε ποιον απευθύνεται η τρυφερή προσφώνηση. Η λογοτεχνία μάς επιτρέπει να θέτουμε και παιδιάστικα ερωτήματα: «Και μετά; Τι έγινε μετά;». Ο,τι και αν έγινε (το κορίτσι θα μείνει αναγκαστικά εκεί, στο σπίτι των φυσικών γονιών του), η ζωή του έχει αλλάξει, γιατί αγαπήθηκε και αγάπησε. Δεν ανησυχώ πια για το ήσυχο κορίτσι!