ΟΡΦΕΑΣ ΑΠΕΡΓΗΣ
Δασκαλόπτερα
εκδ. Νεφέλη, σελ. 144
Oσες και όσοι αγαπούν και παρακολουθούν την καινούργια ελληνική ποίηση έχουν εξαρχής προσέξει τον Ορφέα Απέργη (γεν. 1974)· από το πρώτο βιβλίο του («Υ», Πατάκης 2011) αλλά και από τις επιτελεστικές δημόσιες αναγνώσεις του έχει πείσει ότι διαθέτει και ποιητική ιδιοσυγκρασία, και πηγαίο ταλέντο, και λογιοσύνη. Ορμητικός και πολυδιαβασμένος, ο Απέργης πρόσφερε μέχρι τώρα απόλαυση στους αναγνώστες των βιβλίων και στους θεατές των επιτελέσεών του με ποιήματα αφηγηματικά, μακροσκελή, επιχειρώντας χειμαρρώδεις μεταμοντέρνες επικές προσεγγίσεις της ελληνικής ποιητικής παράδοσης.
Δεν του λείπει ούτε η φαντασία ούτε το χιούμορ. Στα προτερήματα των ποιητικών χειμάρρων δεν συγκαταλέγεται βέβαια η αυτοπειθαρχία και η οικονομία. Ετσι, το μέχρι τώρα έργο του αποβαίνει άνισο, δεν παύει όμως να τέρπει ως συνολικό και εν εξελίξει επίτευγμα. Τώρα όμως έχουμε στα χέρια μας κάτι διαφορετικό. Το νέο υπό συζήτηση βιβλίο του περιλαμβάνει κάτι εντελώς ασυνήθιστο για Απέργη, δηλαδή 85, αν μετρώ σωστά, μικρά έως πολύ μικρά ποιήματα και μόνο πέντε εκτενέστερες ποιητικές συνθέσεις, όπως εκείνες στις οποίες μας είχε μάθει έως τώρα. Στο τέλος του βιβλίου, με γνήσια απέργειο τρόπο, μας εξηγεί με ένα ποίημα που επιγράφεται «Δομή και Χρέος» πώς πρέπει να διαβαστούν όλα αυτά. «Τα ποιητικά κύματα (ανάριθμον γέλασμα),/ αυτά τα μικροποιήματα», γράφει για τις 85 ολιγόστιχες καταθέσεις του, «μπορεί να πλέουν ελεύθερα,/ μεταξύ των τεσσάρων σταθμών-/ αναβαθμών».
Παραθέτει ακολούθως τους τίτλους των εκτενέστερων ποιημάτων: Σκάλα της Ομορφιάς, Δασκαλόπετρα, Πρόσφυγας, Ο Πρόσφυγας, Μπαλκόνι και μας προτρέπει να τα διαβάσουμε με αυτή ή την ανάποδη σειρά, ανεβαίνοντας ή βυθιζόμενοι. «Λύσε λοιπόν, κατά τη βούλησή σου, τα φύλλα του βιβλίου», καταλήγει. Είναι ένα βιβλίο καλοκαιριού ή ίσως ένα βιβλίο-καλοκαίρι. Απαιτεί να αφεθούμε στον κυματισμό του, συνήθως ζαλιστικό, ανεπαίσθητο και κάπου κάπου μόνο τρικυμιώδη, τρομακτικό. Παραπέμπει σε όλα τα στερεότυπα – μεγάλη συζήτηση πλέον αν υπερισχύουν τα αγοραία στερεότυπα του τουριστικού ελληνικού καλοκαιριού ή τα μυθικά εκείνα, της Γενιάς του ’30. Πού βρίσκεται άραγε η γραμμή που τα χωρίζει; Η φωνή που μιλάει (αλλά και τραγουδά!) θέλει να παρασύρει τον αναγνώστη σε κάτι που εκ πρώτης όψεως μοιάζει οικείος μύθος: «Απ’ το πολύ του πέλαγου γεννήθηκε η στεριά μου».
Δεν αργεί όμως να υπονομεύσει την ασφάλεια του κατεξοχήν ελληνοπρεπούς δεκαπεντασύλλαβου με έναν –οικείο πάντως– μοντερνίστικο πεσιμισμό: «Αλλοπαρμένα έντομα/ μεσοπέλαγα/ ψάχνουμε το φως/ στο σαλόνι ενός πλοίου». Και ενώ όλα αυτά μοιάζουν λίγο πολύ γνωστά, μολονότι με ευχαρίστηση διεξερχόμαστε την ανάκρουσή τους, ο Απέργης ευφυώς συνυφαίνει στο έργο αυτό το μοτίβο του πρόσφυγα, με δύο μακροσκελείς ποιητικές συνθέσεις που παρεμβάλλει στον μεθυστικό κυματισμό των πολυάριθμων μικρών ποιημάτων.
Οι δυο «πρόσφυγες», λοιπόν, λειτουργούν πολλαπλώς. Παρηχείται, παραφράζεται ασφαλώς αλλά και χρησιμεύει ως γόνιμη αναφορά ο σολωμικός «Πόρφυρας», με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Λίγο με δέος, αρκετά με χιούμορ – να ένας συνδυασμός που θα μπορούσε να σημάνει, αντί άλλων, τον κώδικα αντιμετώπισης του ελληνικού ποιητικού κανόνα που βαραίνει πάνω στους ώμους των σημερινών ποιητριών και ποιητών. Περαιτέρω, με την πολιτική-επικαιρική διάστασή της η προβληματική του πρόσφυγα χρησιμεύει αφενός για να μετονομάσει σύγχρονες περιπέτειες της ποιητικής ιδιότητας, αφετέρου για να υπονομεύσει το επιφανειακό στερεότυπο της αιγαιοπελαγίτικης ομορφιάς. «Το καλοκαίρι είναι πάντα ένα μπαλκόνι απρόσκοπτο», γράφει ο Απέργης στον πρώτο στίχο. Επειτα από αρκετές αναγνώσεις των ποιημάτων που ακολουθούν αρχίζει να αναρωτιέται κανείς πόσα αντέχουμε άραγε να ατενίσουμε από το μπαλκόνι αυτό. Και πόσα θα αναμεταδώσουμε.