ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΕΤΡΟΥ
Εικοστός κόσμος
εκδ. Πόλις, σελ. 42
Ο τελευταίος στίχος του ποιήματος που εισάγει την υπό συζήτηση τέταρτη –και ήδη βραβευμένη φέτος από τον «Αναγνώστη»– συλλογή του Δημήτρη Πέτρου (γεν. 1970), καρφώθηκε αμέσως στο μυαλό μου: «Είμαι το σπασμένο παιχνίδι/ στα χέρια της Ιστορίας». Μια τόσο κοινότοπη προσέγγιση, σκέφτηκα, θα υπονομευόταν οπωσδήποτε στη συνέχεια· θα γινόταν ίσως αντικείμενο αυτοσαρκασμού. Εξάλλου, το μότο του Βιτγκενστάιν που προηγείται όλου του βιβλίου προϊδεάζει για ανατρεπτικές, οξυδερκείς πραγματεύσεις στην αναμέτρηση του ποιητικού εγώ με έναν κόσμο κατ’ επίφαση μόνο λογικό, αλλά κατ’ ουσία βαθιά ανορθολογικό. Γνωρίζοντας τα τρία ποιητικά βιβλία του Πέτρου που προηγήθηκαν, έλπισα ότι θα πιάσει το νήμα εκεί που το άφησε μετά τη δεύτερή του συλλογή· ότι θα καλλιεργήσει περαιτέρω την ιδιότυπη, ευαίσθητη ματιά του, δίνοντάς μας κι άλλα ποιήματα όπως το «Τάνγκο Αντίντας» («Αυτό το ποίημα είναι η μπάλα που απόκτησα μικρός/ και στο πρώτο σουτ τρύπησε»). Συνεχίζοντας όμως την ανάγνωση, που περιλαμβάνει λίγα μακροσκελή ποιήματα μιας μάλλον χαλαρής σύνθεσης, οι προσδοκίες δεν επιβεβαιώθηκαν. Ο Πέτρου βυθομετρά άγονα τη βία που σαρώνει ασταμάτητα την Ιστορία, σε τόνο ελεγειακό – προφητικό, λες και στέκεται ο σημερινός ποιητής με τη λύρα του στα ερείπια ενός ακόμη μεγάλου πολέμου και, άναυδος και πικραμένος, αναρωτιέται πώς είναι δυνατόν να (μας) συμβαίνουν όλα αυτά. Τη μεγαλεπήβολη στόχευση συνοδεύει ανάλογη γλώσσα: ο ένας βαρύγδουπος στίχος διαδέχεται τον άλλον. Μια νεαρή φοιτήτρια της μουσικής, ασκώντας κριτική σε μιαν ανοικονόμητη σύγχρονη μουσική σύνθεση, μου είχε πει κάποτε: «Στη σχολή, στο μάθημα της σύνθεσης, μας λένε: αν δεν είστε ο Μότσαρτ ή ο Μπετόβεν, καλύτερα μην επιχειρείτε να κάνετε τα πάντα μέσα σε ένα έργο. Προτιμάτε να συνθέτετε απλά». Στην υπό συζήτηση συλλογή το ποιητικό εγώ διεκδικεί να τα πει όλα – άλλος ένας ποιητής – προφήτης στα βήματα ίσως του Σικελιανού ή του Ελύτη, σαχτουρικής μάλιστα αισθητικής· νεόγερος, μόνιμα μεταπολεμικός, πεισματικά αγνοώντας και τον Καβάφη και τον Καρυωτάκη και την πορεία που η ποίηση διανύει για να φτάσει στις μέρες μας.
Απουσιάζουν μια πραγματικά σύγχρονη επεξεργασία, το θάρρος και η χάρη της ατομικής στάσης, αλλά και οποιαδήποτε επινόηση μιας αξιόπιστης συλλογικής φωνής. Ο χαρισματικός, ο ταλαντούχος δημιουργός γίνεται, όπως συχνά συμβαίνει, θύμα αυτοσκηνοθετικής έξης, καταλήγοντας στην παμπάλαιη παγίδα του στόμφου: «Ο καθρέφτης της κοινωνίας μου ράγισε./ Κοιτάζω από τις ρωγμές./ Φωτογραφίες ξεθωριάζουν απότομα./ Περίλυπος ως τα βάθη της σάρκας μου εγώ – / το έσπασα το άγαλμά μου/ το πούλησα, με γέλασε». Αμήχανος ο διάλογος με την ομηρική μορφή και οι αναφορές στο ιλιαδικό έπος – τι μένει άραγε να ειπωθεί εδώ όταν έχει προηγηθεί το «Μνημείο πεσόντων» της Αλις Οσβαλντ; Φλύαροι, περιγραφικοί στίχοι αναμασούν τετριμμένες επιγνώσεις: «Δίπλα μορφή τυφλή, απορημένη/ σε ραψωδίες πάλευε να κλείσει την παραφροσύνη./ Γυρίζει και μου λέει:/ – Πού πήγαν οι θεοί;/ Δεν βρίσκω πρόσωπο να τραγουδήσει». Ομοίως η αναφορά στο Τσερνόμπιλ με ολίγη από Ελιοτ: «Ο Απρίλης είναι ο μήνας/ που εκρήγνυνται οι αντιδραστήρες». Στο αφιέρωμα Δεκεμβρίου 2020 στον Σολωμό, στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας «Με τα λόγια γίνεται», που επιμελείται εδώ και πάνω από δέκα χρόνια ο Παναγιώτης Ιωαννίδης, η αιχμηρή ποιήτρια Oλγα Παπακώστα λέει, ανάμεσα σε άλλα, στο δικό της «σολωμικό» ποίημα: «Η ποίηση δεν θέλει να της λες τα κάλαντα. “Μας τα ‘παν άλλοι”, απαντά, και σου κλείνει την πόρτα» (μπορείτε να την απολαύσετε στο κανάλι της εκδήλωσης, στο YouTube). Δεν θα μπορούσα να συμφωνήσω περισσότερο.