Ιωάννα Χρονοπούλου
Παραλίγο
εκδ. Σμίλη, σελ. 52
Τι να υπονοεί το χρονικό επίρρημα «Παραλίγο» στον τίτλο της πρώτης ποιητικής συλλογής της Ιωάννας Χρονοπούλου; Την ελάχιστη και τελικά σωτήρια απόσταση από μια δυσάρεστη έκβαση των γεγονότων; Ή το μικρό αλλά κρίσιμο διάστημα που χωρίζει τα πράγματα από μια εξέλιξη απολύτως επιθυμητή;
Η επιθυμία, πάντως, η ερωτική προσδοκία πιο συγκεκριμένα και εντέλει η ματαίωσή της (ο προορισμός κάθε ασίγαστου πόθου, μπορεί να μας έλεγαν μερικοί ψυχαναλυτές, όχι εντελώς απαισιόδοξα), αποτελεί ένα από τα βασικά συστατικά του πρώτου αυτού πονήματος της ποιήτριας, της οποίας δείγματα γραφής έχουμε δει σε περιοδικά όπως ο «Χάρτης» και το «Νέο Πλανόδιον».
Η ποιητική φωνή της Ιωάννας Χρονοπούλου μόνο ανεξέλεγκτη δεν ακούγεται εδώ, παρ’ όλη δε την αγωνία που εκφράζει, δεν αρνείται το κράτημα από τα ανθρώπινα.
Το διαπιστώνει κανείς σε πολλά από τα 24 ποιήματα της συλλογής, τα οποία μοιάζουν συχνά με το άχρονο χρονικό ενός έρωτα καταδικασμένου να πεθάνει, αν και η αιτία ή ο υπαίτιος του θανάτου δεν έχουν οπωσδήποτε μεγαλύτερη σημασία από την πορεία προς αυτόν: στο ποίημα «Τι κάναμε εμείς εκείνες τις ημέρες», οι όμορφες στιγμές μιας σχέσης μνημονεύονται για να δοξαστούν, αλλά και για να αποκαλυφθεί, με ένα μόνο δίστιχο («και όλα αυτά/ όσο εγώ κατέρρεα»), η σκιά που τις βάραινε τόσο καιρό· στο «Ο άτιτλος», αρκεί ένα φαινομενικά απλό παιχνίδι με το ρήμα «είσαι» για να περιπλεχθούν ελαφρώς τα πράγματα ανάμεσα στον ιδιωτικό θρήνο και στην εμμονική απεύθυνση στο αντικείμενο του πόθου.
Η επιθυμία βέβαια δεν πορεύεται πάντα ολομόναχη. Τουλάχιστον στο «Παραλίγο» συνοδεύεται και από μια αξιολόγηση του εαυτού που ισορροπεί μεταξύ μιας διακήρυξης παντοδυναμίας και ενός πικρού αυτοσαρκασμού, όπως στο επιγραμματικό δίστιχο «Αν πεθάνω, πεθαίνουν όλα/ τόσο σημαντική είμαι» («Αίσθημα μόνιμης νύχτας»). Η ματαίωση επίσης μπορεί να ακολουθείται από μια απόγνωση ικανή να παραμορφώσει τον ίδιο τον φυσικό κόσμο, όχι όμως αδιαφορώντας για τη δυνατότητα να ζει κανείς εντός του: «Μουντή θα είναι η μέρα που θα ‘ρθει/ και πάλι, όμως/ τι πολυτέλεια», διαβάζουμε στο «Κοιτάζω τα δέντρα να ανθίζουνε σαν φλύκταινες».
Και ενώ όλα αυτά μπορούν να οδηγήσουν στην ανάγκη για μια ψευδαίσθηση ελέγχου (ποιήματα όπως το «Μπρελόκ», η «Πρώτη δουλειά», η «Γιορτή» και το «Ο κάνει τις του» αποτυπώνουν εύστοχα την οδύνη που καμιά φορά κρύβεται πίσω από ένα σπίτι συγυρισμένο, μια ζωή τακτοποιημένη, ένα πρόσωπο «σιδερωμένο»), η ποιητική φωνή της Ιωάννας Χρονοπούλου μόνο ανεξέλεγκτη δεν ακούγεται εδώ. Παρ’ όλη δε την αγωνία που εκφράζει, δεν αρνείται το κράτημα από τα ανθρώπινα: «τη συμπαθώ τη ζωή, έτσι ελαττωματική που είναι», γράφει στο «Πρέπει να είμαι καλή» κι ας έρχεται μια ακόμα ανατροπή στους τελευταίους στίχους. Και όπως και τα φυτά που η ποιήτρια προσπαθεί ή αποτυγχάνει να φροντίσει («Φόβοι για τους κλειστούς χώρους», «Με κοιτάς σαν να πρέπει να κάνω κάτι»), έτσι και η γραφή της διακρίνεται από μια ευαισθησία πανίσχυρη.