ΜΠΓΙΟΡΝ ΜΠΕΡΓΚΕ
NOWHERELANDS
Ατλαντας χωρών που δεν υπάρχουν πια
εκδ. Αφοί Κυριακίδη
μτφρ. Ιάκωβος Μιχαηλίδης
σελ. 240
Στην Ελλάδα ο συνθέτης Γιαν Σιμπέλιους (1865-1957) είναι γνωστός ως ο ανανεωτής της συμφωνικής μουσικής της Φινλανδίας και η πέμπτη συμφωνία του μπαίνει τακτικά στο πρόγραμμα των ελληνικών ορχηστρών. Αυτό που είναι λιγότερο γνωστό είναι η σουίτα του «Καρέλια» που έγραψε το 1893 και η συμμετοχή του στο καλλιτεχνικό κίνημα του Καρελιανισμού. Ο Καρελιανισμός έψαχνε να βρει το ιδανικό της φινλανδικής κουλτούρας σε μια περιοχή γεμάτη λίμνες, πεύκα και έλατα, την Ανατολική Καρελία. Μια έκταση 50.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων, ανάμεσα στη Φινλανδία και τη σημερινή Ρωσία, που για μόλις δύο εβδομάδες τον χειμώνα του 1922 απέκτησε το καθεστώς της… χώρας με το δικό της γραμματόσημο. Μια οργισμένη αρκούδα κάτω από έναν ουρανό που φωτίζεται από το Βόρειο Σέλας. Είναι πάντα ενδιαφέρουσες οι ιστορίες που μεταφέρουν τα γραμματόσημα. Οι συλλέκτες γραμματοσήμων ξέρουν καλά από ιστορίες και λεπτομέρειες. Ενας τέτοιος συλλέκτης και ο Νορβηγός αρχιτέκτονας και συγγραφέας Μπγιορν Μπέργκε, ο οποίος, όμως, δεν συλλέγει οποιαδήποτε γραμματόσημα αλλά εκείνα που προέρχονται από εξαφανισμένες χώρες. Το βιβλίο του «Nowherelands», που κυκλοφόρησε στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κυριακίδη, σε μετάφραση του ιστορικού Ιάκωβου Μιχαηλίδη, είναι, όπως σημειώνεται στον υπότιτλο του, ένας άτλαντας χωρών που δεν υπάρχουν πια, από το 1840 έως το 1970. Στις 240 σελίδες του παρουσιάζονται οι ιστορίες και τα γραμματόσημα 50 χωρών που «έζησαν» από δύο εβδομάδες, όπως η Ανατολική Καρελία, μέχρι μερικούς μήνες ή και χρόνια.
Η Ανατολική Καρελία ήταν μια χώρα στη Φινλανδία που υπήρξε μόλις για δύο εβδομάδες το 1922.
Ο Μπέργκε συλλέγει ένα γραμματόσημο από κάθε χώρα και κάθε καθεστώς που υπήρξε ποτέ, από την πρώτη έκδοση του Penny Black στο Ηνωμένο Βασίλειο το 1840 –του πρώτου γραμματοσήμου που κολλούσε στον φάκελο– και μακάρι, όπως γράφει, να είναι χρησιμοποιημένο γιατί του δίνει περισσότερες πληροφορίες και ενδείξεις ζωής.
Ενα από αυτά είναι και το γραμματόσημο της Ανατολικής Ρωμυλίας που εκδόθηκε το 1881 και φέρει την τουρκική ημισέληνο και την ονομασία της «Ανατολικής Ρωμυλίας» στα ελληνικά, τα γαλλικά και τα βουλγαρικά και τον τίτλο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η Ανατολική Ρωμυλία μπορεί να μην ήταν χώρα αλλά αυτόνομη επαρχία, ωστόσο τα γραμματόσημά της τυπώνονταν στην Κωνσταντινούπολη και κόστιζαν 5 παράδες.
Οι ιστορίες των γραμματοσήμων κρύβουν μέσα τους ιστορίες πολέμων, συγκρούσεων, βίας και αιματοχυσιών καθώς τα σύνορα δεν αλλάζουν με ειρηνικό τρόπο. Αν παραβλέψετε ορισμένες επιμελητικές ατέλειες στο βιβλίο θα βρείτε ενδιαφέρουσες ιστορίες. Μια τέτοια είναι και της Ανω Γιάφας, μιας λιλιπούτειας χώρας με μέγεθος σχεδόν όσο το Λονδίνο, που παρέμεινε αυτόνομη για 167 χρόνια (1800-1967) στον κόλπο του Αντεν στην Ερυθρά Θάλασσα. Η μικρή χώρα απέκτησε γραμματόσημα που απεικόνιζαν δυτικά έργα τέχνης άσχετα με τη μουσουλμανική της παράδοση. Το χειρότερο είναι ότι η Ανω Γιάφα δεν είχε ταχυδρομείο. Η μοίρα της έληξε με έναν πόλεμο το 1967 και με την ένωσή της με την Υεμένη. Αυτό που έμεινε το ίδιο είναι οι αιματηρές συγκρούσεις που συνεχίζονται στην περιοχή μέχρι σήμερα.