«Χαμηλόφωνη, μινιμαλιστική, μη βερμπαλιστική». Για τον σκηνοθέτη Χρήστο Σουγάρη αυτές είναι οι λέξεις-κλειδιά στην αφήγηση τραγωδίας. Με αυτές τις τρεις λέξεις επιχειρεί να «ξεκλειδώσει» σκηνοθετικά και σκηνογραφικά τις «Τρωάδες» του Ευριπίδη στη φετινή παραγωγή του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος που κατεβαίνει στην Επίδαυρο, έπειτα από έξι παραστάσεις στη Θεσσαλονίκη και σε άλλες πόλεις που συγκέντρωσαν πάνω από 12.000 θεατές.
«Υπάρχει μια άποψη τα τελευταία χρόνια, ότι η αρχαία τραγωδία πρέπει να αντιμετωπίζεται με έναν σχεδόν ιεροτελεστικό τρόπο. Οι παραστάσεις που με ενδιαφέρουν σκηνοθετικά και υποκριτικά είναι εκείνες που παράγουν ανθρώπινες στιγμές. Ουμανιστικές, μινιμαλιστικές από κάθε άποψη (ήχος, σκηνογραφία), χωρίς μελοποιημένα χορικά, απαλλαγμένες από βερμπαλισμούς (ακραία εκφορά λόγου, συναισθημάτων, εικαστικών σχημάτων, ενδυμασίες). Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η χρήση του μικροφώνου βοηθάει να αποφύγουμε τον ακραίο μαξιμαλισμό, ειδικά σε υπαίθρια θέατρα όπου οι ηθοποιοί αναγκάζονται να ουρλιάζουν για να αποδώσουν το κείμενο», επισημαίνει στην «Κ» ο βραβευμένος σκηνοθέτης και υπεύθυνος καλλιτεχνικού προγραμματισμού του ΚΘΒΕ.
Με βάση τις παγιωμένες αισθητικές του προσεγγίσεις, επιχειρεί την τέταρτη σκηνοθετική ανάγνωση των «Τρωάδων», σε μετάφραση Θόδωρου Στεφανόπουλου, μουσική σύνθεση Στέφανου Κορκολή και με πρωταγωνίστρια στον ρόλο της Εκάβης την ηθοποιό Ρούλα Πατεράκη, στην πρώτη της εμφάνιση στην Επίδαυρο. Με πυξίδα τη Ρούλα Πατεράκη, «για εμένα μία από τις τέσσερις σπουδαίες, σταθερά εδραιωμένες, προσωπικότητες του ελληνικού θεάτρου», κατέληξε στις «Τρωάδες», τη σωζόμενη τραγωδία της ευριπίδειας τριλογίας για τον Τρωικό Πόλεμο. «Για να χαρακτηρίσεις ένα έργο αντιπολεμικό, πρέπει να ορίσεις ποιο είναι το πολεμικό, έλεγε ο Πέτρος Μάρκαρης. Κι επειδή δεν υπάρχει πολεμικό έργο, βρήκα εξαιρετική τη διατύπωση του φιλόλογου και συνεργάτη Μενέλαου Χριστόπουλου, που αναφέρει ότι οι “Τρωάδες” είναι ένα έργο που πολεμά τον πόλεμο. Εμπεριέχει όλα τα μεγάλα θέματα της ζωής, εστιάζοντας λίγο περισσότερο στις συνέπειες της ασυδοσίας των νικητών, στη βαναυσότητα και στη βαρβαρότητα που δείχνουν οι Αχαιοί απέναντι στον ηττημένο. Μιλάμε για τον πλήρη αφανισμό ενός έθνους με τη θανάτωση του ανδρικού πληθυσμού. Αντίστοιχο σε γραπτή ιστορία δεν υπάρχει. Ακόμη και στις χειρότερες γενοκτονίες», σημειώνει ο σκηνοθέτης.
Ιδιωτικό και δημόσιο
«Δεν πειραματίζομαι, απλώς προσπαθώ να κάνω ένα θέατρο φιλικό, προσιτό, σύγχρονο για την εποχή του».
Ενας τηλεφωνικός θάλαμος και βαλίτσες ορίζουν τον σκηνικό χώρο. Οι αιχμάλωτες γυναίκες της Τροίας, σε διάταξη, έτοιμες να επιβιβαστούν στα καράβια των Αχαιών για την αναχώρησή τους στην Ελλάδα, θρηνούν την άλωση της πόλης, τη δική τους μοίρα. «Ο τηλεφωνικός θάλαμος, σήμα κατατεθέν της πολλαπλής σημασίας, μου δίνει τη δυνατότητα αφενός της διττής λειτουργίας ενός χώρου, ιδιωτικού και δημόσιου, αφετέρου διευκολύνει τη σκηνική και φωτιστική διαχείριση της παράστασης», εξηγεί ο σκηνοθέτης. «Σηματοδοτεί ένα σημείο εκκίνησης. Θα μπορούσε να είναι η αυλή των ανακτόρων που στέγαζε την οικογένεια του Πριάμου, μια πλατεία, ένας σταθμός, ένα λιμάνι…». Η Εκάβη, εγκιβωτισμένη στον θάλαμο-χώρο καταφυγής και θρήνου, σε ιδιωτικές και δημόσιες στιγμές, έρχεται αντιμέτωπη με τις επανωτές συμφορές: τον θάνατο της Πολυξένης που σκοτώνεται στον τάφο του Αχιλλέα, την απόφαση των Αχαιών να θανατώσουν τον μικρό γιο της Ανδρομάχης, Αστυάνακτα, τις προφητείες της Κασσάνδρας για τις καταστροφές που θα βρουν τους Ελληνες στον δρόμο της επιστροφής.
«Επιχειρήσαμε να κάνουμε μια αφήγηση σε γενικές γραμμές αισθητικά άχρονη, ωστόσο ο τηλεφωνικός θάλαμος, ένα ρεαλιστικό σκηνικό αντικείμενο, προσδιορίζει τον χρόνο, σηματοδοτεί τις νεκρές τηλεπικοινωνίες σε συνθήκη πολέμου, ένα διαχρονικό θέμα έως τις μέρες μας. Δεν επιδιώκω ωστόσο να κάνω μια σύγχρονη παράσταση ή να επικαιροποιήσω το κείμενο. Δεν πειραματίζομαι, απλώς προσπαθώ να κάνω ένα θέατρο φιλικό, προσιτό, σύγχρονο για την εποχή του».
Πώς όμως ορίζει το σύγχρονο της εποχής του ο Χρήστος Σουγάρης; «Για εμένα το θέατρο της εποχής μου και του μέλλοντος είναι το θέατρο της απλότητας. Οσο περισσότερο βουτάω στο χτίσιμο μιας παράστασης τόσο πιο αφαιρετική είναι η προσέγγισή μου στον σκηνικό χώρο. Σκηνοθετικά και υποκριτικά με ενδιαφέρει περισσότερο η ανθρωπιά σε μια ειλικρινή και χαμηλόφωνη αφήγηση πάνω στη σπαρακτική τραγωδία ενός σπουδαίου νεωτεριστή. Το κοινό, δηλαδή, να αισθάνεται ότι παρακολουθεί ιστορίες ανθρώπων. Κι εκεί πάσχει πολύ το ελληνικό θέατρο».
Info: «Τρωάδες», Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου, 18 και 19 Αυγούστου. Πρωταγωνιστούν: Δημήτρης Πιατάς, Αντώνης Καφετζόπουλος, Αλέξανδρος Μπουρδούμης, Μαρία Διακοπαναγιώτου, Μαρίζα Τσάρη, Κλειώ Δανάη Οθωναίου, Λουκία Βασιλείου με 20μελή θίασο ηθοποιών.