GEORG TRAKL
Σκοτεινή αγάπη μιας άγριας γενιάς
Εισαγωγή-επιλογή-μετάφραση: Νίκος Ερηνάκης
επίμετρο: Martin Heidegger
εκδ. Κείμενα
Η υπό συζήτηση μετάφραση 28 μόλις ποιημάτων του Αυστριακού Γκέοργκ Τρακλ (1887-1914) πρωτοκυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Γαβριηλίδη το 2011. O Νίκος Ερηνάκης (γεν. 1988), που επέλεξε και μετέφρασε τα ποιήματα, ήταν πολύ νέος όταν τα δούλευε αφού κατά το έτος της πρώτης κυκλοφορίας ήταν μόλις 23 ετών. Διαβάζοντας τα ποιήματα της μεγάλης και εντελώς ιδιαίτερης μορφής των ευρωπαϊκών γραμμάτων στην πολύ νεανική αυτή μετάφραση δικαιούμαστε, αν γνωρίζουμε γερμανικά, να ενθουσιαστούμε· αν όχι, ας είμαστε βέβαιες/οι ότι απολαμβάνουμε στον μέγιστο βαθμό το ύφος και το περιεχόμενο του πρωτοτύπου: «Οταν ο Ορφέας με ασημένιους ήχους αγγίζει τη λύρα,/ Θρηνώντας έναν νεκρό στον βραδινό κήπο,/ Ποιος είσαι εσύ που ξεκουράζεσαι κάτω από ψηλά δέντρα;/ Σιγοψιθυρίζει ο θρήνος στο φθινοπωρινό καλάμι,/ Η γαλάζια λίμνη,/ Ετοιμοθάνατη κάτω από πράσινα δέντρα/ Κι ακολουθώντας τη σκιά της αδερφής·/ Σκοτεινή αγάπη/ Μιας άγριας γενιάς,/ Που την αφήνει η μέρα θροΐζοντας πάνω σε χρυσούς τροχούς./ Σιωπηλή νύχτα.» («Πάθος», 3ο σχεδίασμα, πρώτη στροφή). Στο εισαγωγικό του σημείωμα ο Ερηνάκης μας πληροφορεί ότι η επιλογή των ποιημάτων «είναι καθαρά προσωπική». Στην αμέσως επόμενη πρόταση διευκρινίζει: «Προσπάθησα να μεταφράσω μικρό αλλά αντιπροσωπευτικό δείγμα από το έργο του Τρακλ». Πράγματι, με τα λίγα αυτά ποιήματα, δίνει ένα καλό δείγμα από όλο το εύρος του έργου του Τρακλ.
«Καταραμένος» θα ήταν μάλλον ήπιος χαρακτηρισμός για τον ναρκομανή, τον αιμομίκτη τουλάχιστον στις προθέσεις, τον εντέλει αυτόχειρα ποιητή. Το ζήτημά του είναι η φθορά και ο θάνατος, που εξαρχής και ριζικά ρίχνουν σκιά στην ύπαρξη – κάποιοι θα έλεγαν: τη μολύνουν απαρχής μέχρι τέλους. Οχι η φθορά του γήρατος, που επιτρέπει τη συμφιλίωση, αλλά η σήψη του νεανικού πτώματος που με τη φρίκη της υπονομεύει κάθε πίστη. Σκοτεινό και καταθλιπτικό το θέμα του, θεσπέσια η ποίησή του, αποδεικνύοντας ότι στην τέχνη το ζήτημα δεν είναι το τι αλλά το πώς. Ενα σωρό ρομαντικοί και καταραμένοι αποτύπωσαν τοπία και καταστάσεις δυσθυμίας, υπαρξιακής δυσφορίας, στιγμές που στοιχειώνουν. Τι είναι στον Τρακλ τόσο ξεχωριστό; Μήπως ότι υπήρξε ο σκοτεινός βάρδος για τα αποτρόπαια πεδία μαχών του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου; Μήπως ο έρωτας για την αδερφή; Μήπως τα ναρκωτικά; Η υπερχειλίζουσα πτωματολαγνεία; Ο Τρακλ απηχεί ασφαλώς τον σύγχρονό του εξπρεσιονισμό, δεν θα ήταν όμως χρήσιμο να τον διαβάσουμε αποκλειστικά υπό την οπτική ενός συγκεκριμένου ρεύματος. Στην καρδιά των μοντέρνων καιρών η μαγεία του έγκειται στη φυσική μουσικότητα της γλώσσας του. Με αυτήν ενεργοποιεί αποτελεσματικά τη συγκίνησή μας καθώς πλάθει τους δαίμονές του με βλάσφημο σθένος. Από τον κόσμο της φύσης τα ποιήματα αυτά θα μπορούσαν να παραβληθούν με την παγερή και εξωτική γοητεία των φιδιών: «Κάτω από σκοτεινά έλατα/ Δύο λύκοι έσμιξαν το αίμα τους/ σε πετρωμένη αγκαλιά· σαν χρυσό/ Χάθηκε το σύννεφο πάνω από τη γέφυρα,/ Υπομονή και σιωπή των παιδικών χρόνων./ Φανερώνεται ξανά το απαλό νεκρό σώμα/ Στη λίμνη του Τρίτωνα/ Κοιμισμένο μέσα στα υακίνθινα μαλλιά του./ Ας θρυμματιστεί επιτέλους το παγωμένο κεφάλι!» («Πάθος», 3ο σχεδίασμα, δεύτερη στροφή). Στην ποιητική γενεαλογία εγγράφεται ως επίγονος του Ρεμπό και επιδραστικός πρόγονος του Τσέλαν. Προσυπογράφω τα λόγια του Κωνσταντίνου Χατζηνικολάου, που παρουσίασε το βιβλίο σ’ αυτή την εφημερίδα (26.10.2021): «Διαβάστε τα λιγοστά ποιήματα της συλλογής και πετάξτε τον πρόλογο του μεταφραστή, πετάξτε το επίμετρο του Χάιντεγκερ, πετάξτε τούτο το άρθρο. Δεν έχει ανάγκη από φλυαρίες η βουβή κραυγή ενός παιδιού».