CLAIRE KEEGAN
Μικρά πράγματα σαν κι αυτά
Τα τρία φώτα
μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου
εκδ. Μεταίχμιο
Ο Κάρολος Ντίκενς, στο πρώτο του έργο, τα «Εγγραφα του Πίκγουικ» (1836), είχε δημιουργήσει έναν ήρωα, τον Σάμιουελ Πίκγουικ, που παραμένει, όπως έχει γραφτεί, η ενσάρκωση της λογοτεχνίας της καλοσύνης. Θα τολμήσω το καθ’ υπερβολήν σχήμα: αν η Αγγλία έχει τον δικό της ήρωα του καλού, η Ιρλανδία έχει αποκτήσει περισσότερους. Και είναι όλοι –δηλαδή, τουλάχιστον τέσσερις– ήρωες της Κλερ Κίγκαν (γενν. 1968).
Οι δύο νουβέλες της, που κυκλοφορούν με τα «ήσυχα» ελληνικά της Μαρτίνας Ασκητοπούλου, τα «Μικρά πράγματα σαν κι αυτά» και «Τα τρία φώτα», υπηρετούν την –πολυεπίπεδη– λογοτεχνία της καλοσύνης.
Και αυτό όχι μόνον διότι οι ήρωες, ο Μπιλ Φέρλονγκ και «το κορίτσι» και οι Κινσέλα αντιστοίχως, ξεχειλίζουν καλοσύνη σε έναν κόσμο σκοτεινό ή μίζερο· κυρίως, διότι η Κλερ Κίγκαν λέει τις μεγάλες ιστορίες με εκείνη τη γλυκεία οικονομία του λόγου που σε χορταίνει. Στα «Μικρά πράγματα σαν κι αυτά» είναι χειμώνας στην ιρλανδική επαρχία – με μια μονή να σκεπάζει σαν βαρύς ουρανός την πολίχνη. Ο Μπιλ Φέρλονγκ, αυτός ο γενναιόδωρος πατέρας πέντε κοριτσιών, ξεπληρώνει τη μεγάλη του τύχη: η μητέρα του, θύμα των Πλυσταριών της Μαγδαληνής, εκείνου του φρικτού σκανδάλου βιασμών, θανάτων και κακοποίησης κοριτσιών σε μονές της Καθολικής Εκκλησίας, τον γέννησε σε σπίτι φιλάνθρωπης κυρίας που τους περιμάζεψε.
Νιώθει αιώνια ευγνωμοσύνη που ζει και του είναι αδύνατον να αφήσει τη Σάρα έρμαιο στο μοναστηριακό Κωσταλέξι· την είχε συναντήσει για πρώτη φορά όταν πήγε να παραδώσει παραγγελία καυσόξυλων στη μονή πάνω στον λόφο. Αψηφώντας κάθε ηθικό πρόσκομμα της περίκλειστης πόλης του, αψηφώντας και το φραγγέλιο των μοναχών, παίρνοντάς τη σπίτι – ανάμεσα στις πέντε κόρες, μία έκτη ίσως τον βοηθήσει να επιστρέψει μεγαλύτερο αντίδωρο για την υποχρέωση που έχει έναντι της ζωής. Η νουβέλα έχει μεταφερθεί στον κινηματογράφο: «Οι κόρες της ντροπής» (σκηνoθεσία: Πίτερ Μούλαν, 2002).
Στα «Τρία φώτα» είναι καλοκαίρι, αλλά παραμένουμε στην ιρλανδική επαρχία – λες και η καλοσύνη ενδημεί μονάχα εκεί όπου μετριέται αλλιώς ο χρόνος. Το «κορίτσι» είναι ένα από τέσσερα –συν ένα πέμπτο που καταφθάνει– αδέλφια μιας οικογένειας χωρίς τα στοιχειώδη: φαΐ και αξιοπρέπεια. Το «κορίτσι», σαν ένα βάρος λιγότερο, περνάει το καλοκαίρι του με τον Τζον και την Εντνα Κινσέλα, ξαδέλφη της μητέρας της, σε ένα παραθαλάσσιο χωριό. Οι Κινσέλα είναι άλλοι δύο, αντίθετοι όμως, πόλοι καλοσύνης· έχουν χάσει τον γιο τους στο πηγάδι του αγροκτήματος όταν τον «ρούφηξε» από το βάρος του νερού, και η Εντνα τον αναβιώνει –με πάσα γενναιοδωρία– στο πρόσωπο του «κοριτσιού», ενώ ο Τζον το αντιμετωπίζει σαν ένα νέο «παιδί», έστω και μέχρι να αρχίσουν τα σχολεία. Στη νουβέλα, μάλιστα, βασίστηκε η ταινία «Το ήσυχο κορίτσι» (σκηνοθεσία: Κόλουμ Μπερέιντ, 2022).
Η Κλερ Κίγκαν γράφει, εκούσα άκουσα, αυτό που λογοτεχνικά κάνει: «Δεν είναι λίγοι εκείνοι που έχασαν πολλά απλώς και μόνον επειδή έχασαν την κατάλληλη ευκαιρία να μην πουν τίποτα». Και αυτό –που το «κορίτσι» ενστερνίζεται όταν αρνείται να αποκαλύψει στη μητέρα του ότι παρ’ ολίγον να πάθει το ίδιο με τον γιο των Κινσέλα– είναι ο οδηγός της συγγραφέως και σε αυτή τη νουβέλα: τα λίγα λόγια, οι καταγεγραμμένες σιωπές. Εκείνες οι σιωπές που διακόπτονται από τον πιο σωστό «μπαμπά» που απευθύνεται στον πιο «λάθος» άνθρωπο· εκείνον που έμαθε στο «κορίτσι» την αξία της σιωπής και του σεβασμού των οδυνηρών μυστικών.