Εν αναμονή του Μουσείου Μαρία Κάλλας, που ετοίμασε ο Δήμος Αθηναίων στην οδό Μητροπόλεως 44, απέναντι από τη Μητρόπολη, παρατηρούμε το κτίριο που θα το στεγάσει. Τι βλέπουμε εδώ; Εχουμε ένα δυστυχώς παραμορφωμένο κτίριο από επεμβάσεις που έγιναν μετά το 1950 και έκτοτε συνεχίστηκαν και παγιώθηκαν σε βαθμό ώστε πολλοί –ανάμεσά τους πιθανώς και ο Δήμος Αθηναίων– να πιστεύουν ότι χαρίζουν στην Αθήνα ένα αποκατεστημένο διατηρητέο κτίριο.
Διατηρητέο το κτίριο είναι. Κηρύχθηκε μαζί με άλλα της περιοχής το 1985 από το υπουργείο Περιβάλλοντος. Ομως, η εκδοχή του κτιρίου που έχουμε σήμερα είναι ένα κτίριο με λάθος ανοίγματα και ψευδοροφές και πλήρη αλλοίωση της αρχικής πρόσοψης, η οποία έφερε πλούσιο μορφοπλαστικό διάκοσμο σε εκλεκτικιστικό ύφος διατηρώντας συνομιλία με γειτονικά κτίρια που δημιουργούσαν ελκυστικά μέτωπα. Το κτίριο της Μητροπόλεως 44 είχε αισθητική συγγένεια με το διπλανό και κατεδαφισμένο προ δεκαετιών (όπου σήμερα στεγάζεται η Ελληνική Συνομοσπονδία Εμπορίου και Επιχειρηματικότητας) και με το διαγωνίως απέναντι σωζόμενο γωνιακό με ημικυκλική απόληξη κτίριο, Μητροπόλεως και Υπατίας.
Το αρχικό κτίριο της Μητροπόλεως 44 (που εκτείνεται πίσω στην οδό Πετράκη) χτίστηκε πιθανώς ανάμεσα στο 1919 και το 1921. Μια παλαιά φωτογραφία μάς δείχνει ότι εκεί στεγάστηκε η ΧΑΝ. Μια σύγκριση με το τωρινό κτίριο μας δείχνει καθαίρεση διακόσμου, κατάργηση ανοιγμάτων, καταστροφή στάθμης καταστημάτων ισογείου και γενικώς μια εκτενή, σχεδόν ολοσχερή και φυσικά μη αναστρέψιμη βεβήλωση του αρχικού κτιρίου. Το 2004, το αρχιτεκτονικό γραφείο του Φοίβου Κυδωνιάτη είχε κάνει μια μελέτη επαναφοράς της αρχικής πρόσοψης.
Πολλά κτίρια της Αθήνας αλλοιώθηκαν με βάναυσο τρόπο είτε στη δεκαετία του 1930 είτε αμέσως μετά τον πόλεμο.
Σύμφωνα με στοιχεία της Γενικής Διεύθυνσης Αναστήλωσης Μουσείων και Τεχνικών Εργων του ΥΠΠΟ, το κτίριο είναι μεσοπολεμικό. Το ΥΠΠΟ το τοποθετεί στην περίοδο 1919-1927, αλλά το υπάρχον φωτογραφικό υλικό το φέρνει πιο κοντά στο 1920. Το 1931 πωλήθηκε στην Εθνική Ασφαλιστική και μεταπολεμικά ήταν γνωστό ως ξενοδοχείο Royal. Ηδη από το 1950 το κτίριο είχε περίπου τη μορφή που έχει και τώρα, ενώ φωτογραφίες του 1941 (από την κηδεία του Μεταξά) δείχνουν το κτίριο με την αρχική πρόσοψη.
Δεν είναι κάτι ασυνήθιστο. Πολλά κτίρια της Αθήνας αλλοιώθηκαν με βάναυσο τρόπο είτε στη δεκαετία του 1930 (κορυφαίο παράδειγμα το Ανάκτορο του Τατοΐου, που τώρα επανέρχεται στην αρχική πρόσοψη) είτε αμέσως μετά τον πόλεμο. Οι λόγοι ήταν ποικίλοι. Οταν τα γύψινα διακοσμητικά άρχιζαν να φθείρονται, συχνά προκρινόταν το «ξύρισμα» της πρόσοψης για λόγους εκσυγχρονισμού αλλά και λόγω απουσίας κουλτούρας αποκατάστασης πρόσφατων κατασκευών. Μεταπολεμικά, πολλά κτίρια ήταν διαλυμένα από τα Δεκεμβριανά. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα. Στην οδό Πατησίων, δίπλα στο Ακροπόλ Παλάς, το μεσοπολεμικό μέγαρο στον αριθμό 49 έχει απολέσει το σύνολο του διακόσμου του. Παρομοίως, η τρίτη πολυκατοικία από τη μεσοπολεμική τριλογία απέναντι στο Χίλτον, επί της Βασιλίσσης Σοφίας, έχει καθαιρέσει την πρόσοψη ήδη από τη δεκαετία του ’50. Αντιστοίχως, το νεοκλασικό κτίριο κοντά στην Ομόνοια, επί της 3ης Σεπτεμβρίου 4, έχει επίσης χάσει το σύνολο του διακόσμου του. Πολλές φορές η απλοποίηση και ο εκσυγχρονισμός ήταν σκόπιμος, όπως στην περίπτωση της Στοάς Νικολούδη, Πανεπιστημίου 41.
Σε άλλες περιπτώσεις, όπως στο Μέγαρο Λιβιεράτου (Υπατία), Πατησίων και Ηπείρου, μια φυσική καταστροφή (ο σεισμός του 1981) στέρησε από το κτίριο την πλούσια απόληξή του (το λεγόμενο cartouche). Ομοίως, από το νέο Αρσάκειο, της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας, επί της Πανεπιστημίου, έχει μείνει κατεστραμμένο το στηθαίο από τον σεισμό του 1999. Αλλες πρόσφατες αποκαταστάσεις, όπως το Μέγαρο Καλλιμασιώτη, έργο του Ανδρέα Κριεζή, στη Μητροπόλεως, απέχουν από το αρχικό σχέδιο. Είναι το νέο ξενοδοχείο The Dolli, όπου παλιά ήταν το κατάστημα του Χυτήρογλου. Το κτίριο είχε τα γαιώδη χρώματα του Μεσοπολέμου και δύο πήλινα αγάλματα επί της Μητροπόλεως που ουδέποτε τοποθετήθηκαν. Ομοίως, στο αποκατεστημένο ξενοδοχείο Emporikon, οι Ατλαντες στην πρόσοψη δεν επανατοποθετήθηκαν. Και τι να πει κανείς για τα αγάλματα στο Ιλίου Μέλαθρον ή στο Εθνικό Θέατρο…