ΜΙΣΕΛ ΟΥΕΛΜΠΕΚ
Κάποιοι μήνες της ζωής μου
(Οκτώβριος 2022 – Μάρτιος 2023)
μτφρ.: Γιώργος Καράμπελας
εκδ. Εστία, 2023, σελ. 144
Για πόσα σφάλματα, λογοτεχνικά ή άλλα, έχει επικριθεί ο Μισέλ Ουελμπέκ; Για αρκετά, θα απαντούσε όποιος γνωρίζει έστω στοιχειωδώς το έργο και τις δημόσιες τοποθετήσεις του. Ο Γάλλος συγγραφέας έχει χαρακτηριστεί ρατσιστής, μισογύνης, ισλαμοφοβικός και πορνογράφος, μεταξύ άλλων. Ενα πράγμα φαίνεται πως δεν είναι εύκολο να του προσάψει κανείς: απεριόριστη αγάπη για τον σύγχρονο κόσμο (και εν προκειμένω για τη Γαλλία), όπως έχει διαμορφωθεί εδώ και μερικά χρόνια. Ο Ουελμπέκ, είτε μέσω κάποιων ηρώων του είτε μέσω δηλώσεών του, μοιάζει ενίοτε να προτιμά να απομακρυνθεί από τα τρέχοντα και από τα εγκόσμια ή, έστω, να τα κρίνει με όλη την αυστηρότητα και τον ρομαντικό συντηρητισμό που διαθέτει. Δεν είναι, λοιπόν, εντελώς παράξενο που στο τελευταίο του βιβλίο στρέφεται με κάποια δυσθυμία και στις ίδιες τις προσωπικές του περιπέτειες των τελευταίων μηνών, τις όχι και τόσο ιδιωτικές, για να αφηγηθεί όσα ο ίδιος ονομάζει μια «κόλαση πολυεπίπεδη».
Για την ακρίβεια, στο «Κάποιοι μήνες της ζωής μου» (ένας τίτλος που δεν πρέπει να παραπέμπει τυχαία στις ταινίες της nouvelle vague), ο Ουελμπέκ παραθέτει διεξοδικά αλλά και με εντελώς προσωπικό τόνο τη δική του εκδοχή πάνω σε δύο δημόσιες αντιπαραθέσεις που κυριάρχησαν στη ζωή του το διάστημα μεταξύ του Οκτωβρίου του 2022 και του Μαρτίου του 2023.
Ο Γάλλος συγγραφέας στο τελευταίο του βιβλίο χαρακτηρίζει ηλίθιο το σχόλιό του, που ταύτιζε το Ισλάμ με την εγκληματικότητα.
Η συνέντευξη
Η πρώτη αντιπαράθεση πυροδοτήθηκε έπειτα από πολυσέλιδη συνέντευξη που έδωσε πέρυσι τον Νοέμβριο στον συγγραφέα Μισέλ Ονφρέ και η οποία δημοσιεύθηκε σε ειδικό τεύχος του περιοδικού Front Populaire, προκαλώντας αντιδράσεις για τα σχόλια του συγγραφέα εις βάρος της μουσουλμανικής κοινότητας: «Πιστεύω ότι η επιθυμία των λεγόμενων “βέρων” Γάλλων δεν είναι επ’ ουδενί να αφομοιωθούν οι μουσουλμάνοι, αλλά απλώς να σταματήσουν να τους κλέβουν και να τους επιτίθενται, με μία λέξη να σέβονται τον νόμο και να σέβονται κι εκείνους. Ειδάλλως, άλλη καλή λύση αυτή, να φύγουν», έλεγε ανάμεσα σε άλλα ο Ουελμπέκ, προτού συμπληρώσει ότι οι αντιδράσεις των Γάλλων ενδεχομένως να οδηγήσουν σε «Μπατακλάν απ’ την ανάποδη».
Γιατί επανέρχεται σε εκείνη τη συνέντευξη; Ισως γιατί είχε ενοχλήσει τους εκπροσώπους της μουσουλμανικής κοινότητας τόσο, που ο ιμάμης του Μεγάλου Τζαμιού του Παρισιού σκεφτόταν να κινηθεί νομικά – ο Ουελμπέκ έλαβε υπόψη του την ενόχληση αυτή. Οι δυο τους είχαν συναντηθεί σε κλίμα συμφιλίωσης και ο ιμάμης είχε δηλώσει ότι δεν θα ασκήσει ένδικα μέσα. Σήμερα, λοιπόν, ο συγγραφέας παραδέχεται δημόσια ότι με τις επίμαχες δηλώσεις του φαινόταν σαν να κατηγορεί όλους τους μουσουλμάνους ως εγκληματίες. «Μετανοώ ειλικρινώς και ζητώ συγγνώμη απ’ όλους τους μουσουλμάνους που μπορεί να προσβλήθηκαν από το κείμενο αυτό – δηλαδή, πολύ φοβάμαι, απ’ όλους τους μουσουλμάνους σχεδόν. Δεν ήθελα να πω αυτό, ήθελα μάλιστα να πω περίπου το αντίθετο. Αποκηρύσσω, λοιπόν, χωρίς δισταγμό το ηλίθιο αυτό χωρίο και θα ήθελα να το αντικαταστήσω με το ακόλουθο», γράφει μεγαλόθυμα, παραθέτοντας κατόπιν την επανόρθωσή του, που περιλαμβάνει τη διαπίστωση ότι «έχουμε να κάνουμε με ένα πρόβλημα όχι θρησκείας, αλλά, απλούστατα, παραβατικότητας».
Η δεύτερη αντιπαράθεση καταλαμβάνει περισσότερο χώρο στο βιβλίο. Εχει να κάνει με το λεγόμενο «πορνό του Ουελμπέκ», ερωτική ταινία που ο ίδιος θέλησε να γυρίσει μαζί με τη σύζυγό του και μία γυναίκα ακόμη και τα γυρίσματα της οποίας ανέθεσε –για λόγους που αναλύονται διεξοδικότατα και έχουν να κάνουν με τη φύση της σεξουαλικής πράξης και με τις σχετικές προτιμήσεις του Ουελμπέκ– σε ένα άλλο πρόσωπο. Στον Ολλανδό σκηνοθέτη Στέφαν Ράιτενμπεκ για την ακρίβεια, τον οποίο ο συγγραφέας στο βιβλίο δεν κατονομάζει. Του επιφυλάσσει, βέβαια, το όχι ακριβώς κολακευτικό ψευδώνυμο «Κατσαρίδα», όπως συμβαίνει και με τους υπόλοιπους αντιδίκους του στη συγκεκριμένη υπόθεση. Ετσι, η γυναίκα με την οποία συνευρέθησαν ο Ουελμπέκ και η σύζυγός του είναι η «Γουρούνα», ενώ στην ευρύτερη ιστορία πρωταγωνιστούν επίσης μια «Οχιά» και μια «Γαλοπούλα».
Ειδικά η «Γουρούνα» ήθελε να ανεβάζει τις ερωτικές περιπτύξεις της στη διαδικτυακή πλατφόρμα σεξουαλικού περιεχομένου OnlyFans, κάτι που ο Ουελμπέκ γνώριζε. Αυτό που δεν γνώριζε –που δεν έκανε τον κόπο να μάθει– ήταν ότι στο συμφωνητικό του με την «Κατσαρίδα» υπήρχε κι ένας όρος περί ανάρτησης του επίμαχου ερωτικού βίντεο στο Διαδίκτυο. Ο συγγραφέας απλώς δεν διάβασε το συγκεκριμένο άρθρο και έτσι, όσες νομικές προσπάθειες και αν έκανε για να αποτρέψει το μοιραίο, απέτυχαν. Οχι ότι η «Κατσαρίδα» δεν του φέρθηκε και ως τέτοια, όμως το φταίξιμο ήταν σε κωμικοτραγικά μεγάλο βαθμό και δικό του. Ο Ουελμπέκ δεν το αρνείται: «Είχα καταφέρει», γράφει αυτοσαρκαστικά, «σε προσωπικό επίπεδο, να τελειοποιήσω σχεδόν την έννοια της μαλακίας».
Τι τον έκανε, όμως, να γράψει ένα ολόκληρο βιβλίο για όλα αυτά, όσο ειλικρινές ή διασκεδαστικό και αν είναι; Ηθελε άραγε να μιλήσει για την «αβυσσαλέα» και «αυτοκτονική», όπως τη χαρακτηρίζει, βλακεία των αρσενικών; Σίγουρα, ένα ενδιαφέρον κομμάτι του «Κάποιοι μήνες της ζωής μου» είναι οι παρεκβάσεις που κάνει ο Ουελμπέκ με αφορμή τα κατορθώματά του και οι οποίες αναφέρονται στη γαλλική δικαιοσύνη (είναι δύσπιστος απέναντί της), στον Πικάσο (ασχημαίνει τα όντα «επειδή άσχημη είναι η ψυχή του»), στη διασημότητα (μοιάζει με σφαγείο), στο ερασιτεχνικό πορνό («ενίοτε, υπήρχε ομορφιά εκεί»), στη σεξουαλικότητα («η μεγαλύτερη χαρά της ζωής μου»), αλλά και στον βιασμό, τον οποίο προσεγγίζει με ένα μείγμα βαθιάς συμπόνιας για τα θύματα και αυτοαναφορικότητας, μιας και η ιστορία με την «Κατσαρίδα» τον έκανε να νιώσει «κάτι που μου φαινόταν πως συγγένευε με ό,τι περιγράφουν οι γυναίκες που πέφτουν θύματα βιασμού».
Υπάρχει ωστόσο και κάτι ακόμη, που σαν να φωτίζει τα κίνητρα του Ουελμπέκ. «Μόνο ένα πράγμα μού έμενε να κάνω – το μόνο που ξέρω να κάνω», λέει για τη στιγμή που συνειδητοποιεί, απελπισμένος, ότι το ερωτικό του βίντεο θα κοινοποιηθεί. «Αρχισα να γράφω αυτή την αφήγηση τη νύχτα της 31ης Μαρτίου».
\