ΜΙΧΑΛΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ
Δεν είμαι η Μαρία… είμαι η Κάλλας.
Η πραγματική της ζωή και οι μύθοι των 100 χρόνων
εκδ. Bell, σελ. 504
Η Μαρία Κάλλας παραμένει ξεχωριστή περίπτωση. Σε μια εποχή που όλα, ακόμη και στον χώρο της τέχνης, είναι αναλώσιμα, που το σύστημα προβάλλει καθημερινά λυρικούς καλλιτέχνες ακόμη πιο νέους, ακόμη πιο λαμπερούς από τους προηγούμενους, τους ξεζουμίζει και τάχιστα τους αντικαθιστά με τους επόμενους, είναι πραγματικά εντυπωσιακό ότι οι ηχογραφήσεις της Κάλλας, πραγματοποιημένες πριν από επτά δεκαετίες, εξακολουθούν να είναι ανταγωνιστικές και να πωλούν το ίδιο καλά ή και καλύτερα από την εποχή κατά την οποία κυκλοφόρησαν για πρώτη φορά. Ισως επειδή αυτό που κομίζουν παραμένει μοναδικό. Οπως το ηχόχρωμα της φωνής, που είναι απολύτως αναγνωρίσιμο από την πρώτη νότα. Ή ότι το ηχόχρωμα αυτό υπηρετεί με την ίδια επιτυχία ρόλους μεταξύ τους τελείως διαφορετικούς, καθώς η εξαιρετικά εύπλαστη φωνή μπορεί να σκουρύνει και να αποδώσει τη σκοτεινή προσωπικότητα της Λαίδης Μάκβεθ και στη συνέχεια να γίνει διάφανη και τρυφερή, όπως το χρειάζεται η εύθραυστη Οφηλία. Η ερμηνεύτρια πλάθει το όργανο ώστε να εκφράσει τον ρόλο. Αυτό ήταν και παραμένει η Κάλλας. Η Μαρία, πάλι, το ιδιωτικό πρόσωπο πίσω από την ντίβα, άρχισε να ενδιαφέρει το ευρύ κοινό, όταν η εμφάνισή της άλλαξε, συμπαρασύροντας την προσωπική της ζωή. Η μεταμόρφωσή της από τυπική ευτραφής πριμαντόνα σε υπέρκομψο μοντέλο, διευκόλυνε την είσοδό της στους κοσμικούς κύκλους της εποχής, άρα και στις αντίστοιχες στήλες του Τύπου. Η πολυτάραχη σχέση με τη μητέρα της και με τον Αριστοτέλη Ωνάση τροφοδότησε εφημερίδες και περιοδικά με υλικό, το οποίο μπορούσαν να καταναλώσουν περισσότεροι από εκείνους που εκτιμούσαν την τέχνη της. Αναρίθμητα ήταν όσα γράφονταν σχετικά με την προσωπική της ζωή. Ανεξέλεγκτα, επίσης, στον βαθμό που μέχρι σήμερα δεν υπάρχει φορέας να προστατεύσει το όνομά της.
Η μεταμόρφωσή της σε υπέρκομψο μοντέλο, η είσοδος στο διεθνές τζετ σετ, ο Ωνάσης και η πολυτάραχη σχέση με τη μητέρα της.
Φέτος, η επέτειος εκατό χρόνων από τη γέννηση της Κάλλας στις 2 Δεκεμβρίου 1923 στάθηκε αφορμή για πλήθος εκδηλώσεων, συναυλιών, εκθέσεων και αφιερωμάτων. Ξεχωριστή περίπτωση αποτελεί το βιβλίο «Δεν είμαι η Μαρία… είμαι η Κάλλας. Η πραγματική της ζωή και οι μύθοι των 100 χρόνων». Αποτέλεσμα πολυετούς έρευνας του δημοσιογράφου Μιχάλη Δημητρίου, είναι ταυτόχρονα επίσης λογοτεχνικό έργο.
Καλοκαίρι στην Ουρανούπολη
Στο επίκεντρο της αφήγησης είναι το τελευταίο, άγνωστο «ελληνικό καλοκαίρι» της Κάλλας στην Ουρανούπολη, όπου φιλοξενήθηκε από τον Κώστα Πυλαρινό. Η αφήγηση, συχνά σε πρώτο πρόσωπο, επιχειρεί να δώσει όψεις της ψυχοσύνθεσης της ντίβας, ενώ μέσα από συγκεκριμένες αναφορές στην αρχαία ελληνική γραμματεία και στον Ομηρο υπογραμμίζεται η ελληνική καταγωγή και επιχειρείται η σύνδεση των γεγονότων της προσωπικής της ζωής με διαχρονικά μοτίβα.
Παράλληλα, ξετυλίγεται η βιογραφία της Κάλλας, από τη γέννησή της στις ΗΠΑ, τα πρώτα χρόνια στην Αθήνα, την εποχή της δόξας και το τέλος στο Παρίσι. Ο συγγραφέας στέκεται περισσότερο στα όχι λίγα μελανά σημεία της βιογραφίας όπως, ενδεικτικά μονάχα, η σχέση της Κάλλας με τους Ιταλούς κατά την περίοδο της Κατοχής στην Αθήνα, η σχέση με τη μητέρα της, με τον σύζυγό της Τζοβάνι Μπατίστα Μενεγκίνι, με τον Ωνάση, με τον τενόρο Τζουζέπε ντι Στέφανο, με τον μελετητή της ζωής της Τζον Αρντοϊν.
Ανασκευάζοντας παγιωμένες απόψεις, ο Δημητρίου δίνει στοιχεία τα οποία συνέλεξε από συζητήσεις με ανθρώπους που γνώρισαν καλά την Κάλλας – το βιβλίο είναι κατ’ αρχάς αφιερωμένο στον Χρήστο Δ. Λαμπράκη, που παρείχε στον συγγραφέα πολλές αξιόπιστες πληροφορίες. Ο σχολαστικός ερευνητής της ζωής της Κάλλας θα βρει επιλεκτική τεκμηρίωση ενώ ίσως ανέμενε βιβλιογραφία και ένα ευρετήριο έργων και ονομάτων. Ωστόσο, ο στόχος του συγγραφέα είναι διαφορετικός. Ετσι, παραβλέπει κανείς πρόθυμα και τις όποιες διορθωτικές αβλεψίες. Το βιβλίο έχει σκοπό να ανασκευάσει κοινούς τόπους, οι οποίοι αναπαράγονται διαχρονικά σε κάθε είδους κείμενα. Αποφεύγοντας τις υπερβολές και τους εξωραϊσμούς, προβάλλοντας εξίσου γλαφυρά τον δυναμικό χαρακτήρα της Κάλλας, ο Μιχάλης Δημητρίου προσθέτει στοιχεία που ερμηνεύουν συμπεριφορές της, οι οποίες συχνά παρεξηγήθηκαν.
Κατά το τελευταίο εκείνο ελληνικό καλοκαίρι στην Ουρανούπολη, οι φίλοι της προσπαθούσαν να πείσουν την ντίβα ότι τα προσωπικά της, οι ανακρίβειες και οι κακοήθειες που την πλήγωναν, δεν θα κρατούσαν παρά μια-δυο γενιές. Μετά θα επικρατούσε το έργο και η συνεισφορά της: η Κάλλας θα υποσκέλιζε πάντα τη Μαρία. Κι ενώ αυτό έχει πράγματι συμβεί, η Μαρία και η ζωή της, περιπετειώδης, γεμάτη γεγονότα και ανατροπές, εξακολουθεί να συναρπάζει.