«Στην πιο παθιασμένη με την υγεία κοινωνία όλων των εποχών κανείς μας δεν είναι καλά». Με αυτή την κατηγορηματική διαπίστωση ξεκινάει το βιβλίο του «Ο μύθος του φυσιολογικού. Τραύμα, ασθένεια και ίαση σε μια τοξική κουλτούρα» ο γιατρός Γκαμπόρ Ματέ (το οποίο έγραψε σε συνεργασία με τον Ντανιέλ Ματέ). Σε αυτό αποπειράται να αναλύσει σε βάθος αυτό το οξύμωρο: η ιατρική να πραγματοποιεί άλματα κι όμως οι κοινωνίες να νιώθουν –και να είναι– άρρωστες. Οπως γράφει: «Η υγεία και η ευεξία έχουν γίνει οι σύγχρονες εμμονές. Μια βιομηχανία δισεκατομμυρίων δολαρίων στηρίζεται στις συνεχιζόμενες επενδύσεις (ψυχικές και σωματικές, για να μη μιλήσω για τις οικονομικές) των ανθρώπων, στις ατέρμονες προσπάθειες να τρώμε καλύτερα, να φαινόμαστε νεότεροι, να ζήσουμε περισσότερο, να είμαστε πιο δραστήριοι ή τουλάχιστον να υποφέρουμε από πιο ήπια συμπτώματα. […] Παίρνουμε συμπληρώματα διατροφής, κάνουμε γιόγκα, δοκιμάζουμε ψυχαναγκαστικά τη μία δίαιτα μετά την άλλη, ξοδεύουμε αφειδώς σε εξετάσεις γενετικού ελέγχου, καταστρώνουμε σχέδια για να θωρακιστούμε απέναντι στον καρκίνο ή στην άνοια και αναζητούμε ιατρικές συμβουλές ή εναλλακτικές θεραπείες για ασθένειες του σώματος, του μυαλού και της ψυχής. Εντούτοις, η συλλογική υγεία μας επιδεινώνεται. Tι συμβαίνει, λοιπόν;».
Το βιβλίο κυκλοφορεί αυτές τις μέρες από τον Key Books (μτφρ.: Ελενα Τσουκαλά). Ενα χαρακτηριστικό απόσπασμα:
Πώς εξηγείται το γεγονός ότι στον σύγχρονο κόσμο μας, στο απόγειο της εξειδίκευσης της ιατρικής επιστήμης, αντιμετωπίζουμε ολοένα περισσότερες χρόνιες σωματικές και ψυχικές ασθένειες, καθώς και εθισμούς; […]
Ως γιατρός εδώ και περισσότερες από τρεις δεκαετίες, πέρασα από όλα τα πόστα, από τη γέννηση νεογνών μέχρι τη διοίκηση μιας πτέρυγας ανακουφιστικής φροντίδας, και πάντα σάστιζα μπροστά στους συνδέσμους μεταξύ του ατομικού και του κοινωνικού πλαισίου, καθώς και του συναισθηματικού, μέσα στο οποίο εκτυλίσσεται η ζωή μας και εναλλάσσονται η υγεία με την ασθένεια. Αυτή η περιέργεια, ή μήπως θα έπρεπε να πω η σαγήνη, με οδήγησε κάποτε να μελετήσω την πρωτοπόρα επιστήμη η οποία έχει γλαφυρά σκιαγραφήσει τέτοιους συνδέσμους. Τα προηγούμενα βιβλία μου έχουν εξερευνήσει ορισμένους από τους εν λόγω συνδέσμους, όπως αυτοί εκδηλώνονται σε συγκεκριμένες παθήσεις: στη διαταραχή ελλειμματικής προσοχής/υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ), στον καρκίνο, στα αυτοάνοσα νοσήματα κάθε τύπου, στον εθισμό κτλ. […]
Αυτό το βιβλίο, «Ο μύθος του φυσιολογικού», στρέφει το βλέμμα του σε κάτι πολύ πιο περιεκτικό. Εχω καταλήξει στο συμπέρασμα ότι πίσω από τη γενική επιδημία των χρόνιων παθήσεων, ψυχικών και σωματικών, που πλήττουν την παρούσα πραγματικότητά μας, κάτι πηγαίνει στραβά με την ίδια την κουλτούρα μας, δημιουργώντας ταυτόχρονα τις παθήσεις που μας ταλανίζουν και, κυρίως, τα ιδεολογικά «τυφλά σημεία» που μας εμποδίζουν να διακρίνουμε καθαρά την κατάσταση, πόσο μάλλον να κάνουμε κάτι γι’ αυτή. Αυτά τα τυφλά σημεία –κυρίαρχα σε όλα τα στρώματα της κουλτούρας, αλλά ενδημικά, σε μεγάλο βαθμό, στο δικό μου επάγγελμα– μας αναγκάζουν να αγνοούμε τους συνδέσμους που συσχετίζουν την υγεία μας με την κοινωνικοσυναισθηματική ζωή μας.
Η άποψη που έχουμε για την ευημερία πρέπει να μετατοπιστεί από το προσωπικό επίπεδο στο παγκόσμιο, από κάθε άποψη.
Ενας άλλος τρόπος να το εκφράσουμε: Η χρόνια ασθένεια –ψυχική ή σωματική– είναι σε μεγάλο βαθμό μια λειτουργία ή μια έκφραση του πώς είναι τα πράγματα, και όχι μια βλάβη. Αποτελεί συνέπεια του τρόπου ζωής μας, όχι μυστηριώδη απόκλιση.
[…] Η άποψη που έχουμε για την ευημερία πρέπει να μετατοπιστεί από το προσωπικό επίπεδο στο παγκόσμιο, από κάθε άποψη. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα στους καιρούς του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού, ο οποίος, για να δανειστώ τα λόγια του ιστορικού του πολιτισμού Μόρις Μπέρμαν, έχει γίνει «το συνολικό εμπορικό περιβάλλον το οποίο οριοθετεί έναν ολόκληρο διανοητικό κόσμο». […]
Επιχείρημά μου είναι ότι, εξαιτίας της ίδιας της φύσης της, η κοινωνική και οικονομική κουλτούρα μας παράγει χρόνιους στρεσογόνους παράγοντες, οι οποίοι υπονομεύουν την ευεξία μας με τους σοβαρότερους τρόπους, με διαρκώς αυξανόμενη ένταση τις τελευταίες δεκαετίες. […]
Οπως και στα προηγούμενα βιβλία μου, η επιστήμη και οι προεκτάσεις της στην υγεία θα φτάσουν στον στόχο τους μέσα από αληθινές ιστορίες και μελέτες περιπτώσεων ανθρώπων οι οποίοι έχουν γενναιόδωρα μοιραστεί μαζί μου κάποιο κομμάτι του ταξιδιού τους στην ασθένεια και στην υγεία. Αυτές οι ιστορίες κυμαίνονται από ελαφρώς αναπάντεχες έως πραγματικά απίστευτες, από σπαρακτικές έως πηγή αληθινής έμπνευσης.
Μάλιστα, πηγή έμπνευσης. Γιατί από όλες τις στενόχωρες ειδήσεις προκύπτει ένα ενθαρρυντικό συμπέρασμα. Οταν είμαστε σε θέση να κοιτάξουμε ψύχραιμα τι έχουμε κανονικοποιήσει ως κουλτούρα όσον αφορά την υγεία και την ασθένεια και συνειδητοποιήσουμε ότι πραγματικά δεν είναι αυτός ο τρόπος που έμελλε ή ήταν μοιραίο να εξελιχθούν τα πράγματα, προκύπτει η πιθανότητα να επιστρέψουμε στην κατάσταση που ανέκαθεν είχε στον νου της η φύση για μας. Εξ ου και η «επούλωση» στον υπότιτλό μας. Από τη στιγμή που αποφασίζουμε να δούμε τα πράγματα καθαρά, η διαδικασία της επούλωσης μπορεί να ξεκινήσει. […]