Η «Δωδέκατη νύχτα»: μαγεμένη, ονειρική και παραμυθένια. Είναι η Νύχτα των Θεοφανίων, η δωδέκατη από τη Νύχτα των Χριστουγέννων, η νύχτα της ακολασίας, των μεταμορφώσεων και των παιχνιδιών των καλικάντζαρων, μία νύχτα γεμάτη θαύματα, ανατροπές και ψέματα, όπου όλα είναι πιθανά. Η Νύχτα των ψευδαισθήσεων, της απάτης, της αλλαγής των ρόλων αλλά και των φύλων. Η τελευταία νύχτα πριν από την επιστροφή στην κανονικότητα. Ο Σαίξπηρ δημιουργεί μία ερωτική ίντριγκα, μία γνήσια κωμωδία παρεξηγήσεων που υφαίνεται σε παρόμοιο καμβά με εκείνον του νεραϊδόκοσμου στο «Ονειρο καλοκαιρινής νύχτας» («A Midsummer Night’s Dream», 1595), όπου οι σκοτεινοί ερωτικοί πόθοι αναμειγνύονται με τις αλλεπάλληλες μεταμορφώσεις, η ρευστή ταυτότητα των προσώπων και η ερωτική καταδίωξη συναρθρώνονται σε ένα μείγμα εκρηκτικό.
Η «Δωδέκατη νύχτα» φέρει τον υπότιτλο «Ο,τι επιθυμείτε» («Twelfth Night, or What You Will», 1601) και η πλοκή της είναι εξαιρετικά σύνθετη. Δύο δίδυμα αδέρφια, η Βιόλα και ο Σεμπάστιαν, σώζονται από ένα ναυάγιο αλλά χάνονται κάπου στην Ιλλυρία. Η νεαρή Βιόλα μεταμφιέζεται σε Σεζάριο – ακόλουθο του Δούκα Ορσίνο, τον οποίο και ερωτεύεται. Ο Ορσίνο όμως είναι ερωτευμένος με την πλούσια Κόμισσα Ολίβια. Οταν η Κόμισσα Ολίβια συναντά τη Βιόλα, την ερωτεύεται ακαριαία θεωρώντας ότι είναι άντρας. Ενα ερωτικό τρίγωνο συντίθεται μεταξύ του Ορσίνο, της Ολίβια και της Βιόλα. Το παιχνίδι των ταυτοτήτων αυτής της άρτιας δραματουργικής κατασκευής λαμβάνει μία λυτρωτική λύση μέσω της αναγνώρισης των δύο αδερφών.
Αλλαγή ρόλων και φύλων
Στην ελισαβετιανή σκηνή τα αγόρια υποδύονταν τους ρόλους των κοριτσιών και στη σαιξπηρική «Νύχτα» η μεταμφίεση συντελείται σε δύο επίπεδα: ένα αγόρι μεταμφιέζεται σε κοπέλα που με τη σειρά της μεταμφιέζεται σε αγόρι.
Ο Γιάννης Κακλέας «έκοψε» κι «έραψε» την κωμωδία με άξονα αυτή την αλλαγή των ρόλων και κυρίως των φύλων. Στρέφεται στον Σαίξπηρ των παρεξηγήσεων και στήνει μία δυναμική παράσταση με τη μορφή της ονειρικής γιορτής του libertinage.
Ο Σαίξπηρ δημιουργεί μία ερωτική ίντριγκα, μία γνήσια κωμωδία παρεξηγήσεων όπου κυριαρχεί η ρευστή ταυτότητα των προσώπων.
Η σκηνοθεσία αντλεί τα στηρίγματά της από τη ζωτικότητα των ρόλων και ξετυλίγει μπροστά στο κοινό ένα παραλήρημα ερωτικών φαντασιώσεων, που άλλοτε αγγίζει τα όρια του οπερατικού γκροτέσκου και άλλοτε κινεί τα νήματα της μαριονέτας-ηθοποιού. Υπερβολή παντού. Εκφραστική υπερβολή, υπερβολή στο στήσιμο, στα κοστούμια στη σωματική παραμόρφωση. Ωστόσο, θα πρέπει να παραδεχτούμε ότι ο Κακλέας έστησε με ευστροφία, γοργούς ρυθμούς και σκηνική αποτελεσματικότητα τις κωμικές σκηνές, σκιαγράφησε ως τολμηρά οπτικά σκίτσα τις φιγούρες, χορογραφημένες από την Αγγελική Τρομπούκη σε ένα μαύρο σκηνικό ακραίας φαντασίωσης, σε έναν σκοτεινό απροσδιόριστο χώρο όπου τα νεαρά πρόσωπα κυνηγούν το ένα το άλλο, αναζητώντας την ερωτική ανταπόκριση. Εντυπωσιακά τα κοστούμια της Ηλένιας Δουλαδίρη και οι περούκες του Κωνσταντίνου Σαββάκη που λειτούργησαν και ως τα απαραίτητα αξεσουάρ του εικαστικού θεάματος αλλά και της ποπ αισθητικής σε κομβικά σημεία της δράσης. Δεν έλειψαν οι σκηνές όπου οι εξαιρετικοί ηθοποιοί, η Αμαλία Καβάλη ως Βιόλα, ο Κωνσταντίνος Μπιμπής ως Ορσίνο και η Ηλιάνα Μαυρομάτη ως Ολίβια, διέσωσαν την αχλύ της σαιξπηρικής ατμόσφαιρας και ανέδειξαν την ποιητική χροιά του πρωτότυπου κειμένου εξισορροπώντας τις στιγμές που ακούσαμε και λέξεις αντιποιητικές όπως το «καβλοράπανο».
Εμπνευσμένες οι σύγχρονες διασκευές τραγουδιών όπως το «I want it that way», «La bomba» και «Painted black». Ο μουσικός Γρηγόρης Ελευθερίου συνδέει έξυπνα τη σαιξπηρική Ολίβια με το «You are the one that I want».
Κορυφαίος ο Μαλβόλιο του Αλέξανδρου Ζουριδάκη στο «La bomba». Η ερμηνεία του Ζουριδάκη ξεχώρισε και γιατί απέφυγε τη σχηματοποίηση και γιατί απέδωσε τη δραματική υπόσταση του ρόλου με τις σκοτεινές και σατιρικές πλευρές της. Επίσης απολαυστικοί ο Σερ Αντριου του Πωλ Ζαχαριάδη, ο Σερ Τόμπυ του Παναγιώτη Παπαϊωάννου και αμήχανος ο Αλέξανδρος Σκουρλέτης στον «κομμένο» ρόλο του Αντόνιο. Πολύ καλή η σκηνή του πλαστού γράμματος. Επαρκής η Ελευθερία Παγκάλου στον ρόλο της ειρωνικής Μαρίας. Ο Κωνσταντίνος Γεωργόπουλος ως Φέστε έστησε με γοητεία μια μουσικοχορευτική κλοουνερί, η οποία δύσκολα περνάει απαρατήρητη. Η γοητεία της ερωτικής ίντριγκας και η σαγήνη των μεταμφιέσεων με αρκετές δόσεις queer αισθητικής και ισορροπιών ανάμεσα στο λογικό και στο παράλογο, συνθέτουν στο «Υπόγειο» του Θεάτρου Τέχνης ένα θεατρικό παιχνίδι που ελκύει το ενδιαφέρον του σύγχρονου θεατή. «Ελάτε να πιούμε στον έρωτα!» μας προσκαλεί ο Σαίξπηρ σε αυτήν την εξωφρενική γιορτή. Αλλωστε η ζωή χωρίς τον έρωτα δεν έχει και τόσο νόημα.
*Η κ. Ρέα Γρηγορίου είναι διδάκτωρ Ιστορίας – Δραματολογίας ΑΠΘ.