«Θαυμάσια είναι η στιγμή». Αυτό μου απαντάει ο Μάρκος Καμπάνης όταν λίγες ημέρες πριν από την αναδρομική έκθεσή του στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος –που η βερνισάζ της έγινε χθες το απόγευμα– τον καλώ στο τηλέφωνο για να τον ρωτήσω αν θα μπορούσαμε να μιλήσουμε γι’ αυτά τα έργα, τον τρόπο που δουλεύει και όσα ετοιμάζει. Για κάποιο λόγο το ότι η στιγμή, ο χρόνος περιγράφεται ως θαυμάσιος, με κάνει να σκεφτώ ότι το ίδιο ισχύει και για τον χώρο όπου πραγματοποιείται η έκθεση.
Αναρωτιέμαι πώς κατέληξε σε αυτόν καθώς, ενδεχομένως, πιο αναμενόμενο θα ήταν να παρουσιάσει έργα που φιλοτέχνησε μέσα στις τρεις τελευταίες δεκαετίες σε ένα μουσείο ή κάποια μεγάλη, ευρύχωρη γκαλερί. Αφού μου αναφέρει ότι στην Εθνική Βιβλιοθήκη έχουν φιλοξενηθεί αρκετές εκθέσεις που, συχνά, το αντικείμενό τους έχει κάποια σχέση με τη γενικότερη εικόνα του βιβλίου και της τυπογραφίας, μου εφιστά την προσοχή στο ότι και η δική του καλλιτεχνική παραγωγή έχει μια τέτοια σύνδεση. Μέσα στα χρόνια, έχει εικονογραφήσει αρκετά βιβλία και στην αναδρομική της ΕΒΕ παρουσιάζονται κάποιες μακέτες τους. Πέρα από αυτή τη σύνδεση, όμως, θεωρεί πλεονέκτημα το ότι εκεί θα πάει ίσως περισσότερος αλλά και «άλλος» κόσμος, πέραν αυτού που συνήθως επισκέπτεται χώρους τέχνης.
Ο Μάρκος Καμπάνης γεννήθηκε το 1955 στην Αθήνα. Ξεκίνησε να κάνει ελαιογραφίες στα 13 του και μετά την αποφοίτησή του από το Κολλέγιο Αθηνών πήγε στο Λονδίνο για να σπουδάσει ζωγραφική (στο Γουίμπλεντον και στο St. Martin’s School of Art). Εκεί έζησε έως το 1980. Το 1979, καταγράφεται η πρώτη συμμετοχή του σε ομαδική έκθεση στο Λονδίνο, η οποία φιλοξενήθηκε στο Camden Arts Center, ενώ την ίδια χρονιά έκανε την πρώτη του ατομική στην Αθήνα, στο καλλιτεχνικό πνευματικό κέντρο Ωρα του Ασαντούρ Μπαχαριάν. Γιατί, ενώ ζωγραφίζει από τόσο νωρίς, επέλεξε το έτος 1990 ως αφετηρία της αναδρομικής του;
«Εκείνη τη χρονιά επισκέφτηκα πρώτη φορά το Αγιον Ορος. Επειτα από αυτή την επίσκεψη, ένα πολύ μεγάλο κομμάτι της δουλειάς μου άρχισε να έχει σχέση με αυτόν τον τόπο», μου λέει. Η σχέση του με το Αγιον Ορος και την εκκλησιαστική τέχνη γενικότερα συνεχίζεται μέχρι σήμερα, ασχέτως των άλλων δραστηριοτήτων του, μέσα από διάφορους τρόπους. Για παράδειγμα, είναι επιμελητής της Αγιορειτικής Πινακοθήκης της Ι.Μ. Σίμωνος Πέτρας, η οποία ασχολείται κυρίως με το εικαστικό έργο σύγχρονων καλλιτεχνών που έχουν εμπνευστεί από τον Αθω και με την ιστορία της θρησκευτικής χαρακτικής που κάποτε ανθούσε εκεί. Επίσης, έχει επιμεληθεί πολλές εκθέσεις και βιβλία που αφορούν θέματα σύγχρονης ελληνικής ζωγραφικής αγιορειτικού περιεχομένου, ενώ έχει φιλοτεχνήσει τοιχογραφίες και αγιογραφίες σε ιερές μονές και ναούς.
«Μου άρεσε πάντα να πηγαίνω από τη μία τεχνοτροπία στην άλλη, από το ένα θέμα στο άλλο, χωρίς να με ενδιαφέρει η συνέπεια της συνέχειας».
Στο πολύπλευρο έργο του, στους πίνακες και στα χαρακτικά του, μπορεί κανείς να παρατηρήσει ότι οι πιο παραδοσιακές τεχνικές μπολιάζονται ή συνομιλούν με σύγχρονα εικαστικά εργαλεία. Αραγε, υπάρχει ένα κοινό νήμα που να διατρέχει όλη του την καλλιτεχνική παραγωγή; «Δεν είμαι ο κατάλληλος άνθρωπος για να δώσω απάντηση σε αυτό το ερώτημα. Εκείνο, όμως, που μπορώ να πω είναι ότι ποτέ δεν με ενδιέφερε η αναζήτηση ή η καλλιέργεια κάποιου συγκεκριμένου ύφους. Μου άρεσε πάντα να πηγαίνω από τη μία τεχνοτροπία στην άλλη, από το ένα θέμα στο άλλο, χωρίς να με ενδιαφέρει η συνέπεια της συνέχειας». Η ζωγραφική πορεία του μοιάζει περισσότερο με περιπλάνηση, αναφέρει. Αυτό αντανακλάται στο ότι στην έκθεση τα έργα του παρουσιάζονται «αμφιδρομικά», σαν να συνομιλούν μεταξύ τους, και χωρίς να ακολουθείται η επιμελητική λογική της χρονολογικής προσέγγισης. Δεν υπάρχει κάποια συγκεκριμένη διαδρομή που πρέπει να ακολουθήσει κανείς για να δει την έκθεση· ούτε σταθμός αφετηρίας ούτε τερματικός.
Το «πρότζεκτ 365»
Πόσα έργα περιλαμβάνει; «Πολλά. Πρέπει να είναι γύρω στα πεντακόσια. Μην τρομάζετε, όμως, με το νούμερο. Δεν είναι στην πραγματικότητα πεντακόσια. Δουλεύω πολλές φορές με ομάδες έργων ή μάλλον θεωρώ ότι κάποια έργα μου αποτελούνται από πολλά κομμάτια. Για παράδειγμα, στην Εθνική Βιβλιοθήκη υπάρχει ένας πολύ μεγάλος τοίχος στον οποίο είναι κρεμασμένα δίπλα δίπλα σχεδόν 365 έργα». Αναφέρεται στο «πρότζεκτ 365»: Από τον Μάιο του 2012 έως τον Μάιο του 2013, ζωγράφιζε κάθε μέρα από ένα έργο, πάνω σε ξύλο συγκεκριμένων διαστάσεων (20×20 εκ.), με ελεύθερο θέμα και τεχνική. «Ηταν σαν μια ψυχανάλυση διά της ζωγραφικής», εξηγεί.
Η αναδρομική σταματάει στο έτος 2020. Στον χρόνο που μεσολάβησε έως σήμερα, έως αυτή τη θαυμάσια στιγμή, συνεχίζει να ζωγραφίζει; Η απάντηση είναι καταφατική. Τα πιο πρόσφατα έργα του έχουν να κάνουν με την Οδύσσεια. Οι θεματικές του ομηρικού έπους αντικατοπτρίζουν τις δικές του περιπέτειες στην τέχνη, τον ρόλο του ως περιπλανώμενου στο εικαστικό τοπίο. Θα παρουσιαστούν την άνοιξη του 2024 στην Αθήνα, ενώ τον Οκτώβριο οι δύο εκθέσεις θα παρουσιαστούν μαζί στη Θεσσαλονίκη.
Η έκθεση «Μάρκος Καμπάνης, Εργα 1990-2020», σε επιμέλεια του ιστορικού τέχνης Γιώργου Μυλωνά, παρουσιάζεται στο Αίθριο του 4ου ορόφου της ΕΒΕ (ΚΠΙΣΝ) έως τις 18 Φεβρουαρίου.