Οι θεατές έρχονται σαν καλεσμένοι στο πάρτι για τη δεκαετή γαμήλια επέτειο του Γιόχαν και της Μαριάνε. Η ατμόσφαιρα είναι χαλαρή, το ζευγάρι δείχνει κεφάτο και ερωτευμένο, προσφέρει στους θεατές λευκό κρασί, τους ζητάει να παίξουν το παιχνίδι των προσωπικών ερωτήσεων, καλλιεργεί μια σχέση ζωντανή και οικεία με το κοινό. Ολα σε αυτό το πάρτι σηματοδοτούν τον ιδανικό, τέλειο, ευτυχισμένο γάμο και τίποτα δεν προμηνύει τη διάλυσή του, εκτός ίσως από τους στίχους του τραγουδιού «Suspicious minds» του Ελβις Πρίσλεϊ, που πλαισιώνει μουσικά τη σκηνή του καλωσορίσματος.
Οι «Σκηνές από ένα γάμο» (Scener ur ett äktenskap) είναι οι έξι σκηνές της σταδιακής φθοράς και παρακμής της συζυγικής ζωής του Γιόχαν και της Μαριάνε. Πρόκειται για ένα αστικό δράμα «δωματίου», που γνώρισε μεγάλη επιτυχία μέσα από το τρίπτυχο: μίνι τηλεοπτική σειρά (1973), κινηματογραφική ταινία (1974) και θεατρική παράσταση (1981), όλα σε κείμενο και σκηνοθεσία του Ινγκμαρ Μπέργκμαν.
Η παράσταση
Εξαιρετικά δουλεμένη στο πεδίο των συζυγικών εντάσεων, των ερωτικών ενστίκτων και των συναισθηματικών μεταπτώσεων είναι η παράσταση που σκηνοθέτησε η Ελενα Καρακούλη. Η σκηνοθέτις μετέφρασε το έργο από τα γερμανικά και επεξεργάστηκε δραματουργικά μια νέα διασκευή, διατηρώντας τον βασικό δραματικό καμβά των έξι επεισοδίων του, παρεμβάλλοντας μαγνητοσκοπημένα αποσπάσματα από την τελευταία ταινία του Μπέργκμαν («Σαραμπάντ», 2003) και από το μυθιστόρημα του Geir Gulliksen («Ιστορία ενός γάμου»).
Επεξεργάστηκε τον «συναισθηματικό αναλφαβητισμό» των δύο δραματικών προσώπων, σαν μια αδυναμία αμοιβαίας κατανόησης, σεβασμού και ουσιαστικής αληθινής αγάπης. Αφαίρεσε από τις συζυγικές σκηνές τα στοιχεία του νατουραλισμού που θα μπορούσαν να υποβαθμίσουν τα δραματικά μοτίβα στο επίπεδο μιας οικιακής καθημερινότητας τετριμμένων καβγάδων ανάμεσα στα ζευγάρια. Η σκηνοθεσία προσδιόρισε μια δραματική ενότητα βασισμένη σε νέους όρους τόπου, χρόνου και δράσης και μετέτρεψε με συγκροτημένη μέθοδο, σε μια ενδιαφέρουσα παραστασιακή τυπολογία, τον σεναριακό καμβά ενός ευτυχισμένου γάμου που εξελίχθηκε σε έναν δυστυχισμένο γάμο. Μετατόπισε το κέντρο βάρους στη δυναμική μορφή των σύγχρονων ζευγαριών, αναζήτησε και βρήκε ένα νήμα σύνδεσης με το σύγχρονο αδιέξοδο των συζυγικών σχέσεων, αποτυπώνοντας τις συνθήκες της έντασης και της βιασύνης, της απομάκρυνσης και της συναισθηματικής αποξένωσης. Για λόγους σκηνικής οικονομίας, θυσίασε τα υπόλοιπα δραματικά πρόσωπα και διατήρησε μόνο τον ρόλο της κυρίας Ζακόμπι, που προβλήθηκε μονοπλάνο σε βίντεο, έναν ρόλο που ερμήνευσε με τρόπο ιδιαίτερα συγκινητικό η Καρυοφυλλιά Καραμπέτη. Η ηθοποιός καθηλώνει τη στιγμή που εξηγεί ότι είναι αδύνατο να υπάρξει μια αληθινή σχέση χωρίς την αγάπη.
«Νομίζετε πως υπάρχει τρόπος να ζήσουν μαζί δύο άνθρωποι για όλη τους τη ζωή;».
Ενδιαφέρουσα η ιδέα, τα πρόσωπα να αλλάζουν ρούχα επί σκηνής, με τις δύο γκαρνταρόμπες τοποθετημένες σε δύο αντίθετα σημεία του σκηνογραφημένου χώρου από την Αλέγια Παπαγεωργίου, διαμορφωμένου με βάση την αισθητική ενός σύγχρονου αστικού σκανδιναβικού σπιτιού. Τα κοστούμια της Βασιλικής Συρμά υπογραμμίζουν κάθε φορά τις συμπεριφορές, τις κινήσεις, τα βλέμματα, κυρίως της θηλυκής ύπαρξης. Τα πρόσωπα ντύνονται και ξεντύνονται βιαστικά, εναρμονισμένα με τον έντονο ρυθμό που διακρίνει ως tempo την παράσταση από την αρχή ώς το τέλος. Οι πρωτότυπες μουσικές συνθέσεις της Violet Louise συμβάλλουν προς την ίδια κατεύθυνση.
Η Μαρίνα Ασλάνογλου και ο Νίκος Ψαρράς υποδύονται δυναμικά το ζευγάρι που, επαναπαυμένο στις αστικές ανέσεις του, γνωρίζει καλά την «τέχνη τού να κρύβει τη σκόνη κάτω από το χαλί». Αλλωστε, ανακάλυψαν τους εαυτούς τους μόνο μέσα από τη διάλυση του γάμου τους.
Ο Νίκος Ψαρράς στον ρόλο του καθηγητή στο Ψυχοδυναμικό Ινστιτούτο συνθέτει έναν εγωκεντρικό χαρακτήρα με πολλά ναρκισσιστικά στοιχεία, φιγούρα που προκύπτει από μια ενσυνείδητη σχέση του ηθοποιού με τον ρόλο. Με ωριμότητα και ερμηνευτικό αυτοέλεγχο, πετυχαίνει να αποκαλύψει έναν άνδρα που αγαπά με τον «δικό του» τρόπο, που απατά και εγκαταλείπει τη συζυγική εστία επίσης με τον αλαζονικό, υπεροπτικό και εγωκεντρικό «δικό του» τρόπο. Στο τέλος, βέβαια, επανακάμπτει στη γνώριμη συζυγική σχέση, γιατί είναι η μόνη που του διασφαλίζει μια ισορροπία.
Η Μαρίνα Ασλάνογλου, στον ρόλο της ειδικευμένης στα διαζύγια δικηγόρου, διαγράφει μια ηρωίδα που ισορροπεί στα όρια άλλοτε της θυελλώδους και συναισθηματικής, ρευστής και ενοχικής ψυχοσύνθεσης και άλλοτε μιας σύγχρονης προσωπικότητας, γεμάτης αυτοπεποίθησης, επιθετικής και εκδικητικής απέναντι στη συζυγική απάτη.
Η συνάντηση
Η τελευταία σκηνή παίζεται σε έναν απροσδιόριστο σκηνικό χώρο. Οι δύο σύζυγοι ξαναβρίσκονται πέντε χρόνια μετά το διαζύγιο και ομολογούν ότι η σύμβαση του δικού τους γάμου ήταν προτιμότερη από αυτές των σχέσεων που ακολούθησαν. Η συμβατικότητα, όμως, δεν τους επιτρέπει να τα ξαναβρούν, προβληματίζονται, αλλά δεν έχουν την τόλμη να αλλάξουν αυτό που ζουν. Η Μαριάνε αφηγείται ένα εφιαλτικό όνειρο με τα κομμένα της χέρια, που δείχνει πόσο θα ήθελε να είναι με την οικογένειά της, όμως κάτι την εμποδίζει. Το όνειρο, προερχόμενο από τη σκοτεινή πλευρά του υποσυνειδήτου, αποκαλύπτει τη βαθύτερη επιθυμία της, που δεν μπορεί ωστόσο να γίνει πραγματικότητα. Αρκείται σε μια τρυφερή καληνύχτα στην αγκαλιά του Γιόχαν, «στη μέση της νύχτας» σε ένα σκοτεινό δωμάτιο, «κάπου στον κόσμο».
*Η κ. Ρέα Γρηγορίου είναι διδάκτωρ Ιστορίας – Δραματολογίας ΑΠΘ.