Το πιο υπαινικτικό και αφαιρετικό έργο από όσα παρουσιάζονται στην έκθεση που είναι αφιερωμένη αποκλειστικά στη δημόσια γλυπτική του πρωτοπόρου καλλιτέχνη Γιώργου Ζογγολόπουλου είναι μια απουσία. Στην Αγορά του Κέντρου Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ), στον ανοιχτό σαν πλατεία χώρο μεταξύ της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος (ΕΒΕ) και της Ελληνικής Λυρικής Σκηνής, υπάρχουν τέσσερα αδειανά βάθρα –η βάση του έργου– και πίσω τους διαγράφεται η σκιά των όγκων του «Μνημείου Ζαλόγγου» (1960), του γλυπτού που κατασκευάστηκε από τον Ζογγολόπουλο επιτόπου, στο όρος Ζάλογγο, από το 1954 έως το 1960. Αυτό το σκοτεινό περίγραμμα θα άφηναν στη γη οι τέσσερις μορφές που συνθέτουν το έργο, αν είχαν μεταφερθεί από την Ηπειρο στην Αθήνα ακέραιες –μαζί με το κεφάλι που κατέστρεψε κεραυνός– όταν ο ήλιος το «βλέπει» υπό γωνία 45 μοιρών.
Στην Αγορά βρίσκεται η βάση του «Μνημείου του Ζαλόγγου». ©SNFCC Elpidoforos Pappas
Γιατί το κενό λαμβάνει μέρος σε μια έκθεση γλυπτικής; «Επειδή», όπως λέει ο ιστορικός τέχνης Ντένης Ζαχαρόπουλος, «ο Ζογγολόπουλος σε όλη του τη ζωή μάχεται για τη χειραφέτηση του ανθρώπου εμπρός στον φόβο του κενού, αγωνίζεται να φέρει τη ζωή εκεί όπου κενό και το πλήρες αλληλοσυμπληρώνονται». Αυτό γίνεται ιδιαίτερα φανερό στο γλυπτό τού «Ζαλόγγου» χάρη στο οποίο «ο άνθρωπος μαθαίνει να μη φοβάται την απουσία, ούτε ως θεατής ούτε ως πολίτης», σχολιάζει ο Ντένης Ζαχαρόπουλος. Αλλωστε, είναι προφανής η σχέση του Ζογγολόπουλου με την Ιστορία, είτε η δουλειά του είναι παραστατική, είτε αφηρημένη. Στόχος της συγκεκριμένης έκθεσης είναι να αποτυπώσει τον τρόπο με τον οποίο η δημόσια γλυπτική του συνομιλεί με τους χώρους στους οποίους βρίσκεται, και πώς επικοινωνεί με το κοινό στην καθημερινότητά του, εξ ου και ο τίτλος της «Γιώργος Ζογγολόπουλος: Το όραμα μιας δημόσιας γλυπτικής». Επιπλέον, αποσκοπεί να αναδείξει τη σημασία της δημόσιας τέχνης στον τρόπο που ο πολίτης προσλαμβάνει και συνδιαμορφώνει το αστικό περιβάλλον, ακόμη κι όταν δεν το αντιλαμβάνεται. Και αυτό αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα, δεδομένου ότι η έκθεση πραγματοποιείται στο ΚΠΙΣΝ, που ως εμβληματικό αρχιτεκτόνημα με ελεύθερη πρόσβαση, επιθυμεί να επαναπροσδιορίσει τη σχέση του ανθρώπου με τον δημόσιο χώρο.
Εργα του που έρχονται από μακριά, όπως το «Μνημείο του Ζαλόγγου», αλλά και από το κέντρο της Αθήνας όπως οι περίφημες «Ομπρέλες», μας δίνουν την ευκαιρία να συναντηθούμε ουσιαστικά με τη δημόσια τέχνη, που καθημερινά ίσως προσπερνάμε. SNFCC ELPIDOFOROS PAPPAS
Η γλυπτική υπήρξε δημόσια από τα πρώτα κιόλας βήματά της, αλλά στην πορεία των χρόνων εγκατέλειψε τον μνημειακό της χαρακτήρα προκειμένου να γίνει ένα μέσο έκφρασης κάθε εποχής. Αυτή ακριβώς την κοινωνική διάσταση της τέχνης του υπηρέτησε ο Γιώργος Ζογγολόπουλος. Μολονότι από τη δεκαετία του 1950 και ύστερα ξεκίνησε η σταδιακή μετάβαση του έργου του από τον ρεαλισμό στην αφαίρεση, η γλυπτική του παρέμεινε ανθρωποκεντρική. Στην έκθεση εκτίθενται 8 γλυπτά στους υπαίθριους χώρους του ΚΠΙΣΝ και στο αίθριο του 4ου ορόφου της ΕΒΕ εκτίθενται επιπλέον 12 μικρότερα έργα, τα οποία πλαισιώνονται από μακέτες, κατασκευές, σχέδια, βίντεο, φωτογραφίες και διαδραστικές εφαρμογές προκειμένου να αποτυπωθεί η σχέση τους με τους δημόσιους χώρους στους οποίους βρίσκονται.
Στον 4ο όροφο της ΕΒΕ εκτίθενται μικρότερα γλυπτά. ©SNFCC Stathis Mamalakis
Τα έργα του Γιώργου Ζογγολόπουλου από τη σύλληψη ώς την υλοποίηση, από την ακμή ώς την τραγική παρακμή τους –όπως συμβαίνει με το «Πεντάκυκλο» της πλατείας Ομονοίας– είναι στενά συνδεδεμένα με τη ζωή αυτού του τόπου. Η έκθεση αποτελεί μια θαυμάσια ευκαιρία να τα γνωρίσουμε πραγματικά, χάρη και στα εξαιρετικά εκπαιδευτικά προγράμματα για παιδιά και μεγάλους που την πλαισιώνουν.
Διάρκεια έως 31/5.