«Στόχος μου ήταν να δημιουργήσω αισιοδοξία», λέει η εικαστικός Χάρις Επαμεινώνδα, «να προσφέρω μιαν ανάσα σε μια εποχή κρίσης». Βρήκαμε την καλλιτέχνιδα από την Κύπρο στο σπίτι της στο Βερολίνο, όπου μόλις επέστρεψε μετά τη βράβευσή της στη φετινή Μπιενάλε της Βενετίας με τον Αργυρό Λέοντα.
Στη διοργάνωση συμμετέχει με δύο έργα, την εγκατάσταση «Vol. XXVII» και το βίντεο με τίτλο «Χίμαιρα». Και τα δύο αποτελούν συνέχεια προηγούμενης δουλειάς της. «Θα τα περιέγραφα ως διαδρομές στον χρόνο και στην ιστορία, μια αναδρομή που περιέχει προσωπικά βιώματα –εικόνες από παλιότερα ταξίδια, αντικείμενα που συλλέγω από παντού– και συλλογικές μνήμες σε μικρές ομάδες που δημιουργούν σχέσεις και συσχετισμούς», σχολιάζει η καλλιτέχνις.
Ενα ανάλογο ανάμεικτο αίσθημα ευχαρίστησης, μελαγχολίας και νοσταλγίας ένιωσαν όσοι επισκέφθηκαν την εγκατάσταση στο περίπτερο της Λιθουανίας –ένα από τα 90 των Κήπων (Τζαρντίνι)–, το έργο με τίτλο «Sun & Sea (Marina)», που χάρισε στην εθνική συμμετοχή της χώρας τον Χρυσό Λέοντα.
Σε μια διοργάνωση της οποίας φέτος το βασικό μήνυμα έμοιαζε οικολογικό, χωρίς βεβαίως να λείπουν οι αναφορές στον σχεδόν αυτοματοποιημένο σύγχρονο κόσμο και στις πολλαπλές εικονικές του πραγματικότητες, η δουλειά των 3 Λιθουανών καλλιτεχνών φαντάζει πολύ διακριτική. Εχει όμως χιούμορ, συναίσθημα και την ποικιλία του βλέμματος καλλιτεχνών –συγγραφείς, μουσικούς, σκηνοθέτες– που διαθέτουν όμως ενιαίο ύφος. Γι’ αυτό έγινε από την πρώτη στιγμή τόσο αγαπητή στους επισκέπτες και τελικά απέσπασε το μεγάλο βραβείο της κριτικής επιτροπής.
Η Κύπρια καλλιτέχνις Χάρις Επαμεινώνδα παραλαμβάνει το βραβείο.
Αυτή η ευφυής «όπερα δωματίου» έχει ως θέμα την κλιματική αλλαγή: Μια παραλία σπαρμένη πετσέτες, ξαπλώστρες, ανθρώπινα σώματα και πολύχρωμα μαγιό απλώνεται κάτω από τα μάτια των θεατών που παρακολουθούν τα τεκταινόμενα από το μπαλκόνι στον δεύτερο όροφο του περιπτέρου. Οι καλλιτέχνες μετακινούνται μέσα στον χώρο σαν σε ταμπλό βιβάν και αφηγούνται τραγουδιστά όσα συμβαίνουν στις διακοπές τους. Μόνον που σιγά σιγά γίνεται αντιληπτό ότι όσο αυτά τα τετριμμένα και νοσταλγικά συμβαίνουν στην παραλία, ο πλανήτης αγωνιά.
Αξίζει να πούμε ότι ένα μέρος των χρημάτων για τη συμμετοχή της Λιθουανίας στην Μπιενάλε της Bενετίας βρέθηκε μέσω συλλογικής χρηματοδότησης (crowd funding). Και είναι ενδιαφέρον ότι σε αυτή τη διοργάνωση όπου συνωστίζονται τουρίστες, φιλότεχνοι και τα μέλη του διεθνούς τζετ σετ κάνοντάς την να μοιάζει ενίοτε με φουάρ παρά με πεδίο προβληματισμού για όσα συμβαίνουν σήμερα στην τέχνη, υπάρχει χώρος για ανάλογες παρουσίες. Ετσι, δίπλα στον καταξιωμένο Αμερικανό καλλιτέχνη Αρθουρ Τζάφα, που έλαβε τον Χρυσό Λέοντα για τη συμμετοχή του στη κεντρική έκθεση της Αρσενάλε με το βίντεο «The White Album» (2018), βραβεύθηκε με τον Αργυρό Λέοντα ως πολλά υποσχόμενη νέα καλλιτέχνης, η εικαστικός Χάρις Επαμεινώνδα. Επιλέχθηκε από τον Ραλφ Ρούγκορ, επιμελητή της κύριας έκθεσης της φετινής διοργάνωσης με τίτλο «May You Live in Interesting Times».
«Δεν φανταζόμουν ποτέ ότι μπορεί να πάρω κάποιο βραβείο», δηλώνει η καλλιτέχνις στην «Κ». Αν και πολύ χαμηλών τόνων, δεν κρύβει την ικανοποίησή της: «Είναι μια αναγνώριση της σκληρής εργασίας, σαν να τρέξαμε όλοι έναν μαραθώνιο», λέει. Στη Βενετία έμεινε τρεις εβδομάδες και σε αυτή την περίοδο μέσα από τη διαδικασία της πρόσθεσης και της αφαίρεσης «χτίστηκε» το τελικό έργο. Ενας σύγχρονος καλλιτέχνης που δεν έχει πατρίδα, πώς φέρει τον τόπο καταγωγής του στο έργο του; «Η Κύπρος είναι πάντοτε παρούσα στη δουλειά μου», απαντάει «και ειδικά στη Βενετία που θυμίζει τόσο Μεσόγειο: Η μελαγχολία και η ομορφιά της, το τραγικό στοιχείο που συνυπάρχει με τη χαρά».