Στην είσοδο της γκαλερί Can, στο Κολωνάκι, υπάρχει μια πινακίδα με την παράκληση όσοι μπαίνουν να φορούν μάσκα προστασίας. «Πίστευα ότι θα αποτρέψει τους επισκέπτες», λέει η ιδιοκτήτρια Χριστίνα Ανδρουλιδάκη. Εντέλει λειτούργησε αντίθετα. Οι άνθρωποι ένιωσαν ασφαλείς και αποφάσισαν μια επίσκεψη, ακόμη κι αν δεν ήταν στα σχέδιά τους. Αυτή είναι βεβαίως μια θετική διαπίστωση σε μια εποχή ανασφάλειας, που τώρα ξεκινά: «Το καλοκαίρι απευθυνόμαστε κυρίως στους ξένους», σχολιάζει η ίδια. «Είναι ένα κοινό αριθμητικά μικρό, αλλά σίγουρα πιο ειδικό: επιμελητές και συλλέκτες οι οποίοι έρχονται με συγκεκριμένο πρόγραμμα. Συνεπώς κάνουμε πωλήσεις. Αν φέτος δεν έρθουν, το πλήγμα θα είναι μεγάλο».
Οι περισσότερες αίθουσες τέχνης της Αθήνας αρχίζουν σιγά σιγά να ανοίγουν τις πόρτες τους από προχθές. Σίγουρα ο προγραμματισμός είναι διαφορετικός: προαναγγελθείσες εκθέσεις ματαιώθηκαν, κάποιες άλλες θα ξεκινήσουν προσεχώς –χωρίς εγκαίνια. Βεβαίως, πολλά ταξίδια για ενημέρωση και συμμετοχές των γκαλερί σε διεθνείς φουάρ ακυρώθηκαν. Οι μεγάλες διεθνείς εκθέσεις αναβάλλονται, ίσως και μέχρι το τέλος του 2020. Ο κόσμος της αγοράς τέχνης εξακολουθεί να κινείται ως επί το πλείστον ψηφιακά, με τις πλατφόρμες να προσπαθούν να υποκαταστήσουν τη φυσική παρουσία των έργων και των ανθρώπων. Μπορεί αυτό να συμβεί;
Η Μαρίνα Ηλιάδη με πολλές δεκαετίες στον διεθνή εικαστικό χώρο, συνιδιοκτήτρια της γκαλερί Bernier/Eliades, η οποία είχε πρόσφατα εμπειρία από δύο αντίστοιχες πλατφόρμες του Αrt Basel, πιστεύει ότι τίποτε δεν αντικαθιστά τη ζωντανή επαφή του έργου με το κοινό. «Οι πλατφόρμες δούλεψαν με τις μεγάλες γκαλερί, και έγιναν πωλήσεις, χωρίς όμως να είμαστε βέβαιοι ότι δεν είχε προηγηθεί παλαιότερη συνεννόηση», σχολιάζει.
«Από εδώ και πέρα κινούμαστε σε αχαρτογράφητα νερά. Πιστεύω όμως πως ο χώρος της τέχνης θα αλλάξει ριζικά. Και δεν εννοώ μόνον ότι θα στενάξει οικονομικά – αυτό είναι αναμενόμενο για κάποιους μήνες. Θα αλλάξει νοοτροπία. Οι φουάρ θα βάλουν νερό στο κρασί τους, θα κατεβάσουν τις τιμές, θα είναι πιο φιλικές προς τους εκθέτες. Εμείς οι γκαλερίστες θα είμαστε πιο φιλικοί προς τους καλλιτέχνες. Ο μεσαίος χώρος που είχε παροπλιστεί –συλλέκτες και γκαλερί που δεν διέθεταν τόσα χρήματα, και δεν άντεχαν τον σκληρό ανταγωνισμό–, μπορεί να επιστρέψει στην τέχνη, και ίσως να προστεθούν νέοι. Υπήρχε μεγάλη αλαζονεία τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια, ένας βουλιμικός χορός εκατομμυρίων».
«Θεωρώ ότι το όφελος που θα προκύψει από τον αναγκαστικό περιορισμό και τη ματαίωση των μεγάλων φουάρ, είναι η επιστροφή κοινού αλλά και ειδικών στις γκαλερί», λέει η advisor dealer Αφροδίτη Γκόνου, προβλέποντας τη νέα τάση στην αγορά της τέχνης. «Το συνεχές τρέξιμο όλων πίσω από τις μεγάλες εκθέσεις και τις δημοπρασίες ανά τον κόσμο μας ανάγκαζε σε συνεχή ταξίδια με φοβερή πίεση χρόνου. Αισθάνομαι ότι για το προσεχές διάστημα όλοι, ακόμη και οι συλλέκτες θα επιστρέψουμε στις παλιές συνήθειες, ήσυχες επισκέψεις στις γκαλερί. Και αυτό θα ήθελα να μας μείνει», σχολιάζει.
Μία ακόμη λέξη-κλειδί της νέας κατάστασης είναι η προσαρμοστικότητα. Γι’ αυτό τον λόγο η Μαρίνα Βρανοπούλου, ιδιοκτήτρια της γκαλερί «Δύο χωριά», αισθάνεται ότι βρίσκεται στο στοιχείο της. «Για εμάς η προσαρμογή σε αλλαγές δεν είναι κάτι αιφνιδιαστικό», λέει. «Από την ίδρυσή μας ονομαστήκαμε πολιτιστική πλατφόρμα και κινηθήκαμε εκτός συμβατικών κανόνων. Από εμπορική άποψη πήγαμε καλά αυτό το διάστημα. Τον Απρίλιο εμφανίστηκαν οι συλλέκτες από την Ασία που είχαν μείνει αδρανείς λόγω του ιού και συνεχίζουν, ενώ παράλληλα κάποιοι άλλοι, Ελληνες και Ευρωπαίοι, μένοντας σπίτι επανεξέτασαν τις συλλογές τους. Από εδώ και πέρα νιώθω μεγάλη ελευθερία σε σχέση με το προσεχές πρόγραμμα της γκαλερί», καταλήγει.
Για το μέλλον ετοιμάζεται αφενός να ανοίξει την γκαλερί στη Μύκονο την 1η Ιουλίου και αφετέρου να δημιουργήσει εκθέσεις που θα συνδυάζουν τον ψηφιακό με τον πραγματικό κόσμο για μια καλύτερη γνωριμία του κοινού με τους δημιουργούς και τον τρόπο που εργάζονται.