«Ζωγραφίζω αυτό που δεν επιθυμώ να φωτογραφίσω και φωτογραφίζω αυτό που δεν επιθυμώ να ζωγραφίσω» έλεγε ο Μαν Ρέι, που έχει ταυτιστεί με τις πρωτοποριακές του λήψεις και όχι με τους καμβάδες του. Συμπλήρωνε: «Αν είναι ένα πρόσωπο ή ένα γυμνό που θέλω να αποτυπώσω, πιάνω τον φακό μου. Αν είναι ένα όνειρο, τότε το πινέλο μου».
Φέτος στην Ανδρο, στο Ιδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή, θα δούμε μερικές από τις φωτογραφίες του που κοσμούν όλες τις εκδόσεις της ιστορίας της τέχνης για τον 20ό αιώνα. Κλασικές, αναγνωρίσιμες, εμβληματικές, θα εκτεθούν μέσα στο δροσερό κέλυφος του φιλόξενου μουσείου, κάτω από το δυνατό φως του κυκλαδίτικου ήλιου που τα κάνει όλα μαυρόασπρα, σαν εικόνες του παλιού καιρού.
Το Ιδρυμα που μας έδωσε την ευκαιρία να δούμε από κοντά αριστουργήματα, τα οποία είτε ανήκουν στη διάσημη συλλογή του είτε είναι δάνεια από ξένα μουσεία και συλλογές, επιστρέφει στους μεγάλους δημιουργούς που σφράγισαν τον περασμένο αιώνα.
Η έκθεση που ανοίγει κατά τα ειωθότα το τελευταίο Σάββατο του Ιουνίου, έχει τίτλο «Man Ray. Τα πρόσωπα της γυναίκας» και εστιάζει στις μούσες εκείνες που πρωταγωνίστησαν στο κλείστρο του, που σαγήνευσαν τόσο τους σουρεαλιστές. Eγιναν «αντικείμενα» πόθου, έμπνευσης, λογοτεχνικών ιστοριών, ονείρων, αφήγησης. Τα έργα του Αμερικανού μας δείχνουν πως εκείνη την εποχή, η γυναίκα μπαίνει στο «πλαίσιο» κοινωνίας και δημιουργίας με ορμή. Ωστόσο, υπήρχε και η διφορούμενη στάση των υπερρεαλιστών, που απολάμβαναν μεν τα ελευθεριάζοντα ήθη αλλά αισθάνονταν και μια αμηχανία ως προς τη νεοαποκτηθείσα γυναικεία χειραφέτηση.
Πενήντα χρόνια καριέρα
Ο επισκέπτης θα πλοηγηθεί στην εντυπωσιακή υπερπεντηκονταετή καλλιτεχνική πορεία του Man Ray (1912-1971) μέσα από 150 έργα όλων των ειδών: φωτογραφίες, ζωγραφικά έργα, χαρακτικά, σχέδια, γλυπτά και ready-mades. Θα αναγνωρίσει θρυλικές μορφές όπως τη Γετρούδη Στάιν, την Πέγκι Γκούγκενχαϊμ, την Κικί ντε Μονπαρνάς, την Κοκό Σανέλ, την Αβα Γκάρντνερ, την Κατρίν Ντενέβ και άλλα δημοφιλή ονόματα της τέχνης, του θεάματος και της παρισινής κοσμικής ζωής. Μπορεί ο προβολέας της έκθεσης να πέφτει στη φωτογραφία αλλά στην ουσία σκιαγραφείται το πορτρέτο ενός πολυσχιδούς καλλιτέχνη, που καταπιάστηκε ακόμα και με τη χαρακτική, τη γλυπτική και τον κινηματογράφο.
Γεννημένος το 1890 στη Φιλαδέλφεια ως Εμάνουελ Ρουτζίσκι, μεγάλωσε στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης. Σπούδασε ζωγραφική και όταν φωτογράφησε μόνος του τα έργα της πρώτης του έκθεσης για τις ανάγκες του καταλόγου, κατάλαβε πως η κλίση του δεν είναι μόνο στον χρωστήρα.
Παρέα με τον Μαρσέλ Ντισάν βουτούν στα βαθιά, ταραχώδη νερά του ντανταϊσμού. Το 1921 εγκαθίσταται μόνιμα στο Παρίσι. Η γνώση των γαλλικών του είναι περιορισμένη, καταφέρνει πάντως να αποκτήσει σχέσεις με τις προσωπικότητες της εποχής, όπως ο Αντρέ Μπρετόν και να ενταχθεί χωρίς φανατική δέσμευση στο κίνημα του υπερρεαλισμού. Το 1925 συμμετέχει μαζί με τους Μαξ Ερνστ, Χουάν Μιρό, Πάμπλο Πικάσο και Ζαν Αρπ στην πρώτη υπερρεαλιστική έκθεση που πραγματοποείται στο Παρίσι. Η συνύπαρξη με όλους αυτούς τους τολμηρούς καλλιτέχνες τον σμιλεύει και τον καθορίζει.
Ταυτόχρονα αναπτύσσει το προσωπικό του φωτογραφικό ιδίωμα, παρότι δεν ασχολείται μονάχα με τον φακό του αλλά πειραματίζεται συνεχώς σε όλα τα πεδία. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του επέστρεψε στις Ηνωμένες Πολιτείες και έζησε στην Καλιφόρνια. Πέθανε το 1971 στο Παρίσι. Η έκθεση θα διαρκέσει μέχρι και τα τέλη Σεπτεμβρίου.