Oταν πήρα στα χέρια μου το βιβλίο της Λίσα Ταντέο (Lisa Taddeo) που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος, με τίτλο «Τρεις γυναίκες», το μυαλό μου πήγε κατευθείαν στο αριστούργημα του Ρ. Μούζιλ με τον ίδιο τίτλο, γραμμένο το 1924 (στην Ελλάδα τώρα κυκλοφορεί εκ νέου από τις εκδ. Μεταίχμιο). Εκεί, οι γυναίκες ιδωμένες μέσα από το βλέμμα του συγγραφέα, άλλαζαν τον κόσμο των ανδρών υπόγεια, αδιόρατα. Εναν αιώνα μετά, η Αμερικανίδα δημοσιογράφος και συγγραφέας, με καταγωγή από την Ιταλία, Λίσα Ταντέο φέρνει στο φως τρεις αληθινές ιστορίες γυναικών που θέλουν να αλλάξουν μόνο τον δικό τους κόσμο. Που θέλουν να ανακαλύψουν τη σεξουαλικότητά τους, με τίμημα πολλές φορές τη διακινδύνευση, ακόμα και τη διαπόμπευση.
Σε μια συνέντευξή της στον Guardian η συγγραφέας αναφέρει ότι δεν έχει να απολογηθεί για κάτι, απολογείται άλλωστε σε όλη της τη ζωή γι’ αυτό που είναι. «Οι γυναίκες που πετυχαίνουν αισθάνονται ένοχες για κάτι, δεν μπορεί κανείς να φανταστεί από τι περνάνε για να τα καταφέρουν. Δεν μπορώ άλλο να απολογηθώ γιατί τα κατάφερα στη ζωή μου». Η δική της επιτυχία ήταν ότι διάλεξε να αφηγηθεί την ιστορία τριών Αμερικανίδων, μετά από πολλές που ήρθε σε επαφή, γιατί και οι ίδιες είχαν διάθεση να αποκαλύψουν με ειλικρίνεια τη ζωή τους. Το βιβλίο πρόκειται σύντομα να μεταφερθεί στην οθόνη ως τηλεοπτική σειρά.
Ομολογεί, γελώντας, πως παρ’ όλα αυτά κουβαλάει τα δικά της ταμπού σε σχέση με το σεξ, και πολύ φοβάται ότι και η κόρη της θα ταλαιπωρηθεί με όλα αυτά. Καμία δεν ξεφεύγει από τη μητρική της ιστορία. Συνομιλήσαμε μέσω zoom παρουσία εκλεκτών Ελλήνων συναδέλφων και η συζήτηση ήταν το λιγότερο απολαυστική.
– Γιατί επιλέξατε να γράψετε για τη γυναικεία σεξουαλικότητα; Πώς γεννήθηκε μέσα σας η ιδέα;
– Εκεί γύρω στη δεκαετία του ’80 στην Αμερική κυκλοφόρησε ένα βιβλίο με τεράστια επιτυχία που τάραξε τα νερά, με τίτλο «Η γυναίκα του γείτονα» (Τhe neighbor’s wife, Gay Talese). Το θέμα του βιβλίου ήταν η σεξουαλική ζωή της Αμερικής. Το είχα διαβάσει και μου άρεσε πάρα πολύ, ο ίδιος ο συγγραφέας πέρασε δέκα χρόνια από τη ζωή του, κάνοντας έρευνα. Η έρευνά του περιελάμβανε και προσωπική εμπλοκή. Ο συγγραφέας έκανε σεξ με όσους είχε συμπεριλάβει τη μαρτυρία τους στο βιβλίο, προσφέροντας μασάζ με «ευτυχή κατάληξη». Ηταν ο ίδιος ο παραλήπτης του υλικού τη στιγμή που αναδυόταν και μέσα από την αφήγηση και μέσα από την πράξη, παρ’ όλα αυτά ήταν παντρεμένος όλον αυτόν τον καιρό κ.λπ. Βρήκα τρομερά ενδιαφέρον το βιβλίο, άλλωστε πιστεύω ότι η σεξουαλικότητα είναι αυτό που έχουμε πάντα στο μυαλό μας, και έτσι αναζήτησα αυτόν τον συγγραφέα. Πήγα στο υπέροχο αρχοντικό του και συνάντησα έναν ηλικιωμένο κύριο ντυμένο δανδή. Τότε μου είπε ότι ο μόνος τρόπος για να κάνω ένα αντίστοιχο βιβλίο ήταν να «κοιμηθώ» με όσους περισσότερους παντρεμένους Αμερικανούς άνδρες μπορούσα. Τώρα ο συγγραφέας είναι 90 χρόνων, τότε ήταν γύρω στα 80, και εγώ έφυγα κλαίγοντας από το σπίτι του. Ούσα πολύ νέα, σκέφτηκα ότι πρέπει να αποχαιρετήσω ένα τέτοιο βιβλίο, γιατί δεν μπορούσα να ακολουθήσω το project. Οταν ανέκτησα την ψυχραιμία μου, ξαναδιάβασα το βιβλίο του και είδα ότι εκεί κυρίως αναδεικνύεται η ανδρική πλευρά της σεξουαλικότητας. Εγώ ήθελα να γράψω για τη γυναικεία.
Σημαντικό το κίνημα #Metoo αλλά έχει ανοίξει και διαμάχη
– Στην εισαγωγή σας αναφέρεστε σε ένα περιστατικό που αφορά τη μητέρα σας. Ενα περίεργο περιστατικό που σας τάραξε με κάποιον τρόπο. Το είχα στο μυαλό διαβάζοντας το βιβλίο.
– Μάλλον τα πράγματα είναι διαφορετικά στην Ελλάδα για εσάς, όπως και στην Ιταλία. Στην Αμερική υπάρχει μεγαλύτερος πουριτανισμός. Σοκάρονται με απλά πράγματα. Εγώ όμως μεγάλωσα με τον τρόπο που μεγάλωσε και η μητέρα μου, η οποία ήταν συμφιλιωμένη με το ότι η σεξουαλικότητά της θα «χρησιμοποιούνταν» από τους άνδρες, υπήρχε μια γενναιοδωρία από αυτή την άποψη. Δεν αναφέρομαι φυσικά στο να τη βιάσει κάποιος και τέτοια, αλλά το σώμα της ήταν κάτι που δεν ήλεγχε απόλυτα εκείνη ή δεν έπρεπε να το προστατεύσει από τους άνδρες. Θα μπορούσε κάποιος να την κοιτάζει για παράδειγμα, δεν θα την ενοχλούσε. Μάλλον κάτι πέρασε σε μένα. Οταν πέθανε και έμαθα το περιστατικό για τον τύπο που την παρακολουθούσε και αυνανιζόταν όταν την έβλεπε στον δρόμο, δεν μπορούσα να τη ρωτήσω ποιες ήταν οι βαθύτερες σκέψεις της. Σήμερα δεν θα φοβόμουν να τη ρωτήσω.
– Παρατήρησα ότι οι μητέρες των γυναικών που πρωταγωνιστούν στο βιβλίο σας είναι πιο παθητικές. Είναι γυναίκες που στις δύσκολες στιγμές δεν στήριξαν επαρκώς τις κόρες τους. Παίζει αυτό ρόλο στο πώς χρησιμοποιούν τη σεξουαλικότητα για να βρουν ενδεχομένως στήριξη;
– Θεωρώ ότι όσα και εάν γνωρίζουμε για τις μανάδες μας επηρεάζουν όσο δεν μπορούμε να φανταστούμε. Είτε αυτό αφορά τη σεξουαλικότητά μας είτε τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας. Περισσότερο από όσο μας επηρεάζει ο πατέρας. Τώρα όσον αφορά την παθητικότητα, ήθελα το βιβλίο μου να είναι πολύ καθαρό και ειλικρινές σε σχέση με αυτό που όντως συνέβη στις ζωές αυτών των γυναικών. Οπότε όταν έχουμε αυτή την επαφή με την αλήθεια, τότε ερχόμαστε αντιμέτωποι με περισσότερη παθητικότητα απ’ ό,τι φανταζόμαστε. Γιατί είμαστε ένα φοβισμένο είδος, δεν παύουμε να αγωνιζόμαστε για την επιβίωση. Φαίνεται προς τα έξω ότι υιοθετούμε ένα πρόσωπο ισχυρό και μπαίνουμε στη μάχη, όποια και εάν είναι αυτή. Ομως πίσω από αυτό το πρόσωπο βλέπουμε ότι οι ανάγκες μας είναι να αγαπηθούμε και να νιώσουμε ασφαλείς. Ο ρόλος των παθητικών μητέρων είναι ακριβώς αυτός, μάλλον προσπάθησαν να διαχειριστούν έτσι τα προβλήματα. Εχετε δίκιο όμως ότι οι δύο στις τρεις μαμάδες δεν στάθηκαν κοντά στις κόρες τους.
– Αναδύεται στο βιβλίο σας κάτι με το οποίο συμφωνεί και η ψυχαναλυτική θεωρία –ότι η γυναίκα για την ευχαρίστησή της είναι και ένα «αντικείμενο»–, κάτι με το οποίο θα διαφωνούσε τελείως η φεμινιστική θεωρία. Τι θα έλεγαν όλες οι μαχητικές γυναίκες διαβάζοντας το βιβλίο σας, σε σχέση με τη γυναικεία επιθυμία;
– Κινήματα όπως το #Metoo έχουν κάνει σημαντικό έργο. Εδωσαν φωνή σε γυναίκες τονίζοντάς τους πως δεν είναι μόνες σε ό,τι και αν αντιμετωπίζουν. Από την άλλη, υπάρχει με όλα αυτά μια ανάγκη να είμαστε όλες όμοιες, να αντιμετωπίζουμε με τον ίδιο τρόπο τη σεξουαλικότητα και όποια διαφοροποιείται αντιμετωπίζεται με καχυποψία. Οταν βλέπουμε την πραγματική ζωή μιας γυναίκας, βλέπουμε ότι μπορεί να θέλει κάπου κάπου να αντιμετωπίζεται σαν «αντικείμενο». Αυτή είναι η περίπτωση μιας από τις γυναίκες που έχω στο βιβλίο, της Λίνας. Παντρεύτηκε, έκανε παιδιά, δεν έπρεπε να έχει παράπονα ακόμα και αν δεν ήταν ικανοποιημένη γιατί ζούσε σε ένα συντηρητικό περιβάλλον. Εκείνη όμως ήθελε να φεύγει και να συναντά έναν άνδρα που δεν την αγαπούσε, μόνο και μόνο επειδή ευχαριστιόταν μαζί του το σεξ. Ακόμα και εάν εκείνος δεν της συμπεριφερόταν όπως θα ήθελε, πάλι εκείνη τον επέλεγε. Αυτό ξενίζει τις περισσότερες. Οπότε θεωρώ ότι το κίνημα του #Metoo έχει προσφέρει τρομερό έργο στην κοινωνία, αλλά έχει ανοίξει και μια διαμάχη ανάμεσα στις γυναίκες, για την οποία πρέπει να είμαστε σκεπτικοί και να τη λαμβάνουμε υπ’ όψιν μας.
– Τι χρειάζεται τελικά μια γυναίκα για να γευθεί ισότιμα και απολαυστικά τη σεξουαλικότητά της;
– Παλιά θα σας απαντούσα ότι η γυναίκα χρειάζεται ασφάλεια για να αφεθεί. Είναι η κλασική περίπτωση ότι ο άνδρας με τον οποίο πέρασες τη νύχτα σου θα τηλεφωνήσει την επόμενη. Είμαι σίγουρη ότι και εσείς έχετε ακούσει πολλά στο γραφείο σας πάνω στο θέμα. Εγώ τώρα έχω καταλήξει ότι οι γυναίκες διεγείρονται περισσότερο όταν δεν αισθάνονται ασφαλείς. Είναι πολύ ενδιαφέρον αυτό, γιατί δείχνει ότι οι γυναίκες αλλάζουν με την πάροδο των χρόνων και αλλάζουν και ανάλογα με την ηλικία. Αλλα ζητάει μια νεαρή γυναίκα, άλλα μια πιο ώριμη. Εχει αλλάξει το θέμα της πίστης. Παλιά ανησυχούσαμε εάν είναι άπιστοι οι άνδρες. Τώρα όλο και πιο συχνά θεωρούμε εμείς οι γυναίκες την πίστη υπερτιμημένη.