JOHANN CHAPOUTOT
Η πολιτιστική επανάσταση
του ναζισμού
μτφρ.: Γιώργος Καράμπελας
εκδ. Πόλις
Ο Γάλλος ιστορικός και πολιτικός επιστήμονας Γιοχάν Σαπουτό ερευνά κοσμοθεωρίες καθηγητών φιλοσοφίας και νομικής του Τρίτου Ράιχ που ειδικεύτηκαν στην πολιτιστική προπαγάνδα. Πώς η «λογική» του ναζιστικού ρατσισμού ανέπτυξε στρεβλές θεωρίες που στήριξαν την εθνικοσοσιαλιστική επανάσταση; Ολα τα κλασικά έργα του πνεύματος, από τις πραγματείες των αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων μέχρι των Γερμανών φιλοσόφων, ερμηνεύονταν υπό την οπτική του συνθήματος «Blut und Boden» («αίμα και έδαφος»). Επινοείται δηλαδή η ιδέα ότι ο φυλετικά ανώτερος Γερμανός είχε μέσα στους αιώνες εκφυλιστεί από τις επιμειξίες της ύστερης ελληνορωμαϊκής αρχαιότητας και στη συνέχεια από τον κοσμοπολίτικο ευρωπαϊκό ουμανισμό του Διαφωτισμού.
Μεταξύ 1936 και 1938 η αρχαία ελληνική φιλοσοφία «επικαιροποιείται». Το υπουργείο Παιδείας του Τρίτου Ράιχ, στο πλαίσιο μιας μεταρρύθμισης των κλασικών σπουδών του λυκείου, εμφανίζει στα εγχειρίδια διδασκαλίας και στα σχολικά προγράμματα αφηγήματα «φυλετικής εκπαίδευσης»: η Αρχαία Ελλάδα προσαρτήθηκε στη νορδική φυλή, καθώς οι ελληνικές πόλεις ιδρύθηκαν από φύλα γεωργών-στρατιωτών που ήρθαν από τον Βορρά. Ο Πλάτων είναι ο φιλόσοφος των «μαχητών» και, όπως ο Φύρερ, αγωνίζεται για την αναγέννηση και επιβίωση του λαού του (η «Πολιτεία» διαβάζεται παράλληλα με το «Ο Αγών μου»), ενώ ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Καρακάλλας, υπό την επίδραση της ελληνιστών φιλοσόφων της Στοάς (ο ιδρυτής Ζήνων ήταν σημιτικής καταγωγής, γεννημένος στην Κύπρο), απονέμει σε όλους τους κατοίκους της Αυτοκρατορίας την ιδιότητα του Ρωμαίου πολίτη, το 212 μ.Χ. Αρα, ο στωικός οικουμενισμός καταργεί τους φραγμούς του αίματος, το άτομο είναι ένα απομονωμένο ον χωρίς να είναι μέλος μιας γενεαλογίας ή ενός λαού. Αυτό, για τους φυλετολόγους και ιστορικούς, θα θεωρηθεί σύμπτωμα της ελληνορωμαϊκής φυλετικής αλλοίωσης.
Οι ναζιστές νομικοί παιδαγωγούσαν τους αξιωματικούς των Ες-Ες ή τη Χιτλερική Νεολαία μεταξύ άλλων οργανώσεων με εκλαϊκευτικά βιβλία και άρθρα στον Τύπο ή φυλλάδια ιδεολογικής διαφώτισης του Κόμματος (NSDAP). Σε αυτά αναφέρεται το επιβλαβές Ρωμαϊκό Δίκαιο, κληρονομιά της Ρωμαιοβυζαντινής Αυτοκρατορίας που εισήχθη στη Γερμανία τον 16ο αιώνα έχοντας αλλοτριώσει τα αδρά χαρακτηριστικά του γερμανικού λαού.
Ο «λαός» γίνεται η αρχή και το τέλος του ναζιστικού Δικαίου. Το Volks-Recht είναι το δικαίωμα ενός και μόνο λαού, φυλετικά ομοιογενούς, να κατακτά τον ζωτικό του χώρο μέσα από το φυσικό του περιβάλλον αντίθετα με λαούς πολιτικούς, ετερόκλητων στοιχείων στο ύφος της Γαλλικής Επανάστασης. «Σβήσαμε το έτος 1789 από τη γερμανική ιστορία», ανακοινώνει ο Γκέμπελς σε ένα ραδιοφωνικό του διάγγελμα την Πρωταπριλιά του 1933. Η Συνθήκη των Βερσαλλιών του 1919-1920 και το Διεθνές Δίκαιο που επέβαλε εξοντωτικές αποζημιώσεις στη Γερμανία μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο παύει να ερμηνεύεται ως ειρήνη και σηματοδοτεί «πράξη πολέμου» των Συμμάχων με στόχο να αφανίσει την ένδοξη και γενναία φυλή. Η κυβέρνηση των ναζί θα προπαγανδίσει και θα διαδώσει πάσης φύσεως κείμενα που δικαιώνουν πρωτόγνωρες πρακτικές βίας, καθώς η Γερμανία δρα σε νόμιμη άμυνα.
Ο Αντολφ Αϊχμαν
«Το μόνο που ξέραμε ήταν να υπακούμε σε εντολές: μας υποχρέωνε ο όρκος μας», λέει ο αιχμάλωτος Ες-Ες Αντολφ Αϊχμαν στους ανακριτές του. Στο ακροατήριο, κατά τη διάρκεια της δίκης του στην Ιερουσαλήμ την 11η Απριλίου του 1961, η διανοούμενη Χάνα Αρεντ συγκλονίζεται από την εικόνα του Αϊχμαν. Αντί για αιμοδιψές τέρας μοιάζει με συνηθισμένο υπαλληλίσκο. Στο «Ο Αϊχμαν στην Ιερουσαλήμ: Δοκίμιο για την κοινοτοπία του κακού» η Αρεντ θα «επανεντάξει» τους ναζιστές εγκληματίες στην ανθρωπότητα για να μην ξεχάσουμε ποτέ τι ήταν αυτό που μετέτρεψε καθημερινούς ανθρώπους σε δολοφόνους εκατομμυρίων αθώων.
Ο Σαπουτό επανεξετάζει την περίπτωση Αϊχμαν βάσει της βιογραφίας του Ντέιβιντ Τσεσαράνι, αλλά και ηχογραφημένων συζητήσεων με έναν πρώην συνάδελφό του Ες-Ες μεταξύ 1956 και 1957 στο Μπουένος Αϊρες πριν τον ανακαλύψει η Μοσάντ. Δεν είναι ένα εσωστρεφές ανθρωπάκι, αλλά ένας υποκριτής που παρουσιάζεται μπροστά στους δικαστές του δουλοπρεπής και συνεσταλμένος, παίζοντας με τα στερεότυπα. Στην πραγματικότητα ο Αϊχμαν απολάμβανε την εξουσία του και υπηρετούσε τον ναζισμό στον οποίο ήταν ιδεολογικά ταγμένος.
Ο Σαπουτό διαχειρίζεται ένα πλούσιο αρχειακό υλικό κειμένων και εικόνων, ώστε να αναλύσει σε βάθος τις ναζιστικές ιδέες και την αφομοίωσή τους από τη γερμανική κοινωνία. Εντυπωσιακό ντοκουμέντο αποτελούν οι εύπεπτες ταινίες, όπως το «La Habanera» του 1938, που περνάει με επιτυχία το μήνυμα στις πλατιές μάζες να αποδεχθούν την εξόντωση των κατώτερων φυλών ως κάτι φυσιολογικό.