ΣΙΓΚΡΙΝΤ ΝΙΟΥΝΕΖ
Ο φίλος
μτφρ. Γιώργος Λαμπράκος
εκδ. Gutenberg, 2021, σελ. 244
Καλείται επίσης να αναλάβει τον σκύλο του, έναν τεράστιο μολοσσό, που με την πρώτη ματιά δεν τον χωρούν η ζωή της, το σπίτι της, η καρδιά της.
Φίλος; Μόνο; Και ανατρέπει απολύτως με την έξοδό του από τη ζωή, τη δική της; Σιγά σιγά αποκαλύπτεται ανάμεσα στις λέξεις, πίσω από τις γραμμές, στο βάθος των σκέψεων που βγαίνουν στο φως, ότι ο καταξιωμένος συγγραφέας που αυτοκτόνησε ήταν όντως φίλος της, αλλά και πυξίδα της ζωής της. Την καθοδηγούσε στο γράψιμο, όντας και η ίδια συγγραφέας, της δημιουργούσε αφορμές σκέψεων και επιλογών, την παράσερνε σε συζητήσεις και προβληματισμούς, ήταν η καθημερινότητά της με χίλιους δυο τρόπους. Προφανώς της δημιουργούσε ένταση, περιέργεια, ενδιαφέρον με τη ζωή που ζούσε, τόσο πολυκύμαντη, τόσο οριακή, τόσο απρόβλεπτη, ιδίως στη σχέση του με τις γυναίκες. Γιατί και η ίδια ήταν και γυναίκα. Για μία φορά υπήρξαν εραστές. Μια καλά κρυμμένη ζήλια ήταν αναπόφευκτη επομένως, για τις τρεις συζύγους, τις πάμπολλες επιδιώξεις κατάκτησης που οι περισσότερες ευοδώνονταν, αυτό το παιχνίδι που του έβγαινε πάντα. Η γοητεία του δασκάλου δημιουργικής γραφής ήταν ανυπέρβλητη.
Ο βίαιος θάνατός του όμως ανατρέπει την εικόνα της επιτυχίας, της σιγουριάς, της αυτοπεποίθησης. Και γεννάει ένα στρόβιλο ερωτημάτων, αναθεώρησης, επαναπροσδιορισμού. Ζητήματα ηθικής στάσης στη ζωή, επιλογών και συμπεριφορών μπαίνουν κάτω από το μικροσκόπιο για να αντιμετωπίσουν το πένθος και την ανάγκη συνέχισης της ζωής. Γιατί εκείνη θα συνεχίσει να ζει βέβαια, με περισσότερη σιωπή, με απερίγραπτη λύπη, με κάποιες ενοχές και μια καινούργια ευθύνη. Να αναλάβει τον σκύλο του. Εναν τεράστιο μολοσσό, που με την πρώτη ματιά δεν τον χωρούν η ζωή της, το σπίτι της, η καρδιά της. Οταν όμως επιβεβαιώνει ότι ο ίδιος τής τον άφησε, ότι ήταν δική του επιθυμία ο σκύλος αυτός να ζήσει μαζί της, αλλά και ότι η εναλλακτική θα είναι η εισαγωγή του σε κυνοτροφείο, θα ανοίξει την πόρτα του σπιτιού της και του μυαλού της γι’ αυτό το ζώο, που θα ορίσει πολλά πράγματα πια. Η παραμονή της στο σπίτι θα τεθεί σε αμφισβήτηση, αφού ο σκύλος δεν επιτρέπεται να μένει εκεί και θα σκαρφιστεί τεχνάσματα για να τον διατηρήσει μαζί της. Οι φίλοι και οι γνωστοί της δεν θα τον αποδεχθούν εύκολα κι αυτή η αποδοχή θα γίνει κριτήριο για να συνεχίσουν να υπάρχουν και για κείνη. Σιγά σιγά θα περιοριστεί σε μεγαλύτερη μοναξιά και σε αφοσίωση προς τον σκύλο. Θα τον περιποιείται γιατί οι ανάγκες του είναι μεγάλες καθώς είναι γέρος κι ανήμπορος, θα του μιλάει, θα προσπαθεί να τον κατανοήσει και να μοιραστεί το κοινό τους πένθος. Κι εκείνος θα ανταποκρίνεται με το βλέμμα, τις κινήσεις, την προσήλωσή του στη νέα του κυρία που νιώθει ότι είναι το παν πια για κείνον.
Ενας διαρκής μονόλογος με αποδέκτη τον νεκρό μέντορά της, άλλοτε με ένταση, άλλοτε με παραίτηση, γεμάτος αναμνήσεις και νοσταλγία, χωρίς να ξεπέφτει σε μια μίζερη αναπόληση για όσα χάθηκαν μαζί με τον φίλο της. Μια συνειδητή προσπάθεια να αντιμετωπίσει το πένθος της με δύναμη και αυτοσυγκράτηση, να σταθεί απέναντι στον θάνατο με το δέος που του αξίζει, χωρίς φόβο όμως, χωρίς αγωνία. Αλλά με αγάπη για κείνον που έφυγε και με την απουσία του πια να αποκαλύπτει σε κείνην πόσο πολλά σήμαινε.
Η οριακή αυτή στιγμή όμως του θανάτου και του τέλους μιας σχέσης ζωής, θα της δώσει τη δυνατότητα να δει πάλι και τον κόσμο της δουλειάς της, της γραφής. Που μπορεί να ξεκινάει ως υψιπετής προσδοκία παραγωγής τέχνης, ως προσφορά και συμβολή στον κόσμο του πνεύματος και του πολιτισμού και να καταλήγει σ’ έναν νοσηρό μικρόκοσμο ανταγωνισμού, διελκυστίνδας αναγνώρισης, χαμηλών μεθοδεύσεων, ελέγξιμης ηθικής. Θα επιλέξει να κρατηθεί μακριά του. Η ανατροπή στη διήγηση για τον φίλο θα έρθει όταν πια θα αρχίσει ν’ αναρωτιέται αν ο έρωτας όριζε για κείνην αυτή τη σχέση. Αν έμεινε μόνη γιατί ήταν ερωτευμένη μαζί του, χωρίς να το αποδέχεται, χωρίς ίσως να το συνειδητοποιεί. Τη στιγμή που θα αποδεχθεί αυτή την κρυμμένη της επιθυμία, θα νιώσει ότι γράφοντας υπερβολικά για κείνον τον άντρα, κατάφερε να προετοιμαστεί για μια άφεση. Να τον θάψει πραγματικά και μαζί του όσα η ίδια ένιωθε, συντηρώντας από κείνον μόνο το αφοσιωμένο ζώο.
Η Νιούνεζ παρουσιάζει την εσωτερική ζωή της ηρωίδας της, τις σκέψεις, τις αναμνήσεις, τις προσδοκίες αλλά κυρίως τη θλίψη και την παράλυση μπροστά στο τελεσίδικο του θανάτου, με εξαιρετικό παλμό, με μεγάλη ακρίβεια, με άγρυπνη ματιά, μα κυρίως με διάθεση να την παρηγορήσει, να της δώσει και πάλι λόγους και τρόπους να ζει. Οταν ένα ολόκληρο σμήνος από πεταλούδες, ίδιο άσπρο συννεφάκι, λούζουν τον σκύλο σαν κονφετί πριν φύγουν για την παραλία, μοιάζει να το κατορθώνει. Να της δίνεται η δύναμη της συγχώρεσης για κείνον που έφυγε και της ανακούφισης, ίσως και κάποιας χαράς πια για την ίδια που έμεινε πίσω. Ο θάνατος είναι σκληρός. Ας καθυστερήσει.
