ΙΖΑΜΠΕΛ ΜΕΡΕΝΤΙΘ
Το κορίτσι με τους αναρχικούς
εισαγωγή – μετάφραση – σχόλια:
Θωμάς Μαστακούρης
εκδ. Χίμαιρα, 2021, σελ. 325
Η «Ιζαμπελ Μέρεντιθ» είναι οι δύο πραγματικές συγγραφείς του βιβλίου, οι αδελφές Ολίβια και Ελεν Ροσέτι, κόρες οικογένειας υψηλών πνευματικών προδιαγραφών με μέλη της ζωγράφους, ποιητές και καλλιτέχνες, οι οποίες αποφασίζουν να ενταχθούν στο αναρχικό κίνημα και να καταγράψουν την εμπειρία τους, με συνέπεια φανταστικά και πραγματικά γεγονότα, πρόσωπα, συνθήκες και περιγραφές να συνταιριάζονται και να δίνουν μια πλούσια πολιτική και κοινωνική εικόνα.
Τεράστιο, θεμελιώδες κι αναπάντητο το ερώτημα για ποιο λόγο καταστρέφουμε έτσι τις ζωές μας, για ποια ιδεολογία αρνούμαστε την ευτυχία;
Λονδίνο, τέλη του 19ου αιώνα. Μια εξαιρετικά νέα γυναίκα ασπάζεται την αναρχία, μπαίνει στο κίνημα και πρωταγωνιστεί. Δεν είναι φτιαγμένη για δεύτερους ρόλους, δεν θα μπορούσε να είναι κομπάρσος, παρά το γεγονός ότι δεν είναι εξοπλισμένη ιδεολογικά, δεν είναι σε θέση να υπηρετήσει την «προπαγάνδα στην πράξη», να ασκήσει βία για να αλλάξει τον κόσμο. Εχει όμως ένα κοινωνικό υπόβαθρο που τη διακρίνει από τους άλλους αναρχικούς, είναι σκεπτόμενη, αποφασιστική, πιστή και αφοσιωμένη με το πάθος και την ορμή της νεοφώτιστης και κυρίως διαθέτει χρήματα. Χρήματα για να συντρέχει όποιον από τους διωκόμενους ομοϊδεάτες της βρίσκεται σε ανάγκη, χρήματα για να φυγαδεύει, να ταΐζει, να χρηματοδοτεί σχέδια και ιδέες, να νοικιάζει ένα χώρο για να εγκαταστήσει την αναρχική εφημερίδα, την οποία εκδίδει καταθέτοντας χρόνο, ενέργεια, προσήλωση στον σκοπό.
Η Ιζαμπελ Μέρεντιθ αποτυπώνει με φοβερή ενάργεια, μεγάλη ακρίβεια και πάθος, την εμπειρία της προσχώρησής της στην αναρχία, την καθημερινότητά της που προσανατολίζεται απολύτως στις πρακτικές ανάγκες εξυπηρέτησης μικρών και μεγάλων υποχρεώσεων που απορρέουν από την επιθυμία η ιδεολογία του αναρχισμού να διαδοθεί, να εμπεδωθεί, να ανατρέψει το κατεστημένο, να μετατρέψει την κοινωνία σε μια αταξική κοινότητα που θα στηρίζεται στην εθελοντική συνεργασία, την αλληλεγγύη, τη συμμετοχή στα δημόσια πράγματα.
Και το μέγιστο ζητούμενο, να μπορεί ο καθένας να αυτοπροσδιορίζεται, αρνούμενος οποιαδήποτε επιρροή, οποιοδήποτε εξωτερικό επηρεασμό, κοινωνική, οικογενειακή ή άλλη σύμβαση. Η παντελής έλλειψη αρχών έναντι των άλλων, θα αποκαλυφθεί όμως ότι υφίσταται και μεταξύ των αναρχικών. Καμία προσωπική οριοθέτηση δεν μπορεί να υπάρξει για να προστατέψει τους άλλους συντρόφους, ο καθένας υπάρχει αυτόνομος, αυτοτελής, αυτεξούσιος.
Ο μικρόκοσμος των γραφείων της εφημερίδας γίνεται ένα πραγματικό σημείο αναφοράς για τους αναρχικούς της Ευρώπης, εμφανίζονται ξαφνικά, άτακτα κι απροειδοποίητα διωκόμενοι από τη Γαλλία, την Ιταλία, την Ισπανία, άλλοι για να κρυφτούν, άλλοι να μείνουν και να υπηρετήσουν τοβ σκοπό, άλλοι για να περάσουν και να βοηθηθούν να φύγουν για αλλού, για ασφάλεια ή για δράση.
Η δράση αυτή, ο τρόπος που την αντιλαμβάνονται, διαχωρίζει τους αναρχικούς στα δύο. Είναι όσοι προπαγανδίζουν τις ιδέες ελπίζοντας στη μεταστροφή της κοινωνίας κι είναι και όσοι γίνονται ενεργοί τρομοκράτες που δολοφονώντας, βάζοντας βόμβες, εκφοβίζοντας και καταστρέφοντας, σκοπεύουν στη διάλυση της κοινωνίας που με τη σειρά της μετά, θα προκαλέσει την επανάσταση προς την αταξική κοινωνική δομή. Η Μέρεντιθ, όμως, καταθέτοντας συνεχώς με αυταπάρνηση τις δυνάμεις και τα χρήματά της, παραβλέποντας συμπεριφορές που την ενοχλούν, αναγνωρίζοντας τους κηφήνες, τα παράσιτα που απομυζούν συνεχώς όσα η ίδια προσφέρει, όσους ανισορροπούν, όσους δειλιάζουν, συντηρεί ταυτόχρονα το ήθος που έφερε από την οικογένειά της. Δεν υποχωρεί από την τιμιότητα που τη χαρακτηρίζει, την ευθύτητα, τη συνέπεια. Συνομιλεί και συναλλάσσεται σε επίπεδο σχεδιασμού, πρωτοβουλιών, δράσης, σκέψεων και συζητήσεων με όσους εκτιμά, αγωνίζεται συντονισμένη μ’ εκείνους που την εμπνέουν, παραμένει σε εσωτερική εγρήγορση στις πιο δύσκολες στιγμές.
Αυτές οι δύσκολες, επώδυνες, οριακές στιγμές όμως θα προκαλέσουν την αμφισβήτηση, την αναζήτηση ενός πραγματικού σκοπού που θα νοηματοδοτεί τη ζωή και δεν θα την αφήνει να ευτελίζεται ανάμεσα στη βία και στην οδυνηρή ουτοπία. Και ο έρωτας. Η άρνηση εκείνου που αγαπά να ανταποκριθεί στα αισθήματά της, που τα μοιράζεται και ο ίδιος, αλλά τα αρνείται χάριν της αναρχίας, θα δώσει τη χαριστική βολή στην ένταξή της στο αναρχικό κίνημα.
Τεράστιο, θεμελιώδες κι αναπάντητο θα εγκατασταθεί μέσα της το ερώτημα, για ποιο λόγο καταστρέφουμε έτσι τις ζωές μας, για ποια ιδεολογία αρνούμαστε την ευτυχία; Η απάντηση θα δοθεί όταν η Ιζαμπελ θα αποφασίσει, μα και οι συνθήκες θα επιβάλλουν πια, το κλείσιμο της εφημερίδας και η αποχώρησή της από την αναρχία θα την αφήσει πιο θλιμμένη μα και πιο σοφή. Μακριά από τους παρείσακτους της ζωής της.