ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΑΚΡΙΔΑΚΗΣ
Τα απόνερα της Σοφίας
εκδ. Εστία, σελ. 256
Η χαρουπιά. Η ταπεινή χαρουπιά που έσωσε τον παππού του στην Κατοχή, που τον τάισε και τον γλίτωσε από την πείνα, αυτό το δέντρο στο νησί, μαζί με τις γαζίες, τις ελιές, τη συκιά, τον φίκο, τις νεραντζιές, τις δάφνες και τα πεύκα, τη μουσμουλιά, τους ευκάλυπτους και τις μουριές στο Κολωνάκι και μια μικρή παραφορτωμένη ροδιά στον περίβολο του Μεγάρου Μουσικής θα σώσουν και τον εγγονό, τον Ζαχαρία Μελιτάκη, από τον ίδιο του τον εαυτό. Γιατί κινδυνεύει θανάσιμα πια από τον φιδίσιο εναγκαλισμό του πατέρα του, που τον έδεσε πισθάγκωνα, οπωσδήποτε για το καλό του αλλά ερήμην του, και τον κατέστησε ένα μίσθαρνο όργανό του, έναν άνθρωπο παρασυρμένο στο τίποτα, απομονωμένο μέσα σε μια τεράστια απάτη, ένα ολέθριο ψέμα.
Δύο πλευρές του Μακριδάκη συγκεράζονται στο πρόσωπο του Ζαχαρία Μελιτάκη, η μία του συγγραφέα και η άλλη του αγρότη, σε έναν ανταγωνισμό χωρίς νικητή.
Ο Ζαχαρίας Μελιτάκης είναι προορισμένος από την οικογένεια να γίνει συγγραφέας. Και θα γίνει. Στανικώς. Αυτή του η προσχώρηση στη βούληση του γονιού του θα του στοιχίσει την εξαφάνιση της σχέσης με τη μητέρα του και τη φυσική απώλειά της αμέσως μετά, την αποκοπή από την αδελφή του, τη διάλυση της πατρικής οικογένειας. Η ζυγαριά θα βαρύνει αβάσταχτα όταν θα συνειδητοποιήσει την απώλεια του εαυτού του και θα νιώσει ότι δεν μπορεί να ζει χωρίς να είναι αληθινός, ακέραιος, τίμιος.
Το επείγον της επαναφοράς στην αλήθεια θα το σημάνει η φύση. Η επιστροφή στα δέντρα, στα αιώνια, ήσυχα, καρποφόρα αγνά δέντρα, θα κάνει επιτακτική την ανάγκη να μπει ένα όριο στο ψέμα, στην ανηθικότητα, στην αλλοτρίωση, στην αγωνία. Η φύση θα επαναφέρει στα σύγκαλά του τον Ζαχαρία, που σπούδασε γεωπόνος, που αγαπάει τη γη, τα χωράφια που κληρονόμησε, τις ρίζες που φροντίζει. Η αγάπη του για τα δέντρα, τον μπαξέ του, τα κηπευτικά του και η φύση που ποτέ δεν λαθεύει, θα τον οδηγήσουν στο μέτρο, στο όριο, στην αναγέννηση ως μόνη διέξοδο από τον ανήκουστο μύθο όπου βρέθηκε εγκλωβισμένος, με δική του αβελτηρία και μαλθακότητα, με εμμονή, πείσμα, μεθόδευση και πονηρία του πατέρα του.
Θα αρκέσει ένας μεγάλος περίπατος στο κέντρο της Αθήνας με καταγραφή των δέντρων, μια παράδοξη κι εξωπραγματική αφύπνιση και η επάνοδος στη ζωή του νησιού, για να βρεθεί η χαμένη αποφασιστικότητα και να ξαναβρεί το ίσιο η λοξοδρομημένη ζωή του. Και ο έρωτας. Οταν θα ερωτευτεί θα είναι πια αδύνατον να κοιτάζει τα μάτια της Μαργαρίτας – τι ειρωνεία! Εχει κι εκείνη όνομα φυτού – με τη στρεβλή του ματιά. Θα αποφασίσει, λοιπόν, να αποκαταστήσει το αληθινό του πρόσωπο, να διεκδικήσει μια δεύτερη ολόδική του ζωή χωρίς καμία σκιά ντροπής, δέσμευσης, αναξιοπρέπειας. Θα καταλήξει, βέβαια, να σπάσει τα δεσμά της σχέσης του με τον πατέρα του με βίαιο και ύπουλο τρόπο, ακροβατώντας επικίνδυνα και ο ίδιος, μα δεν γινόταν αλλιώς πια.
Ο Μακριδάκης με λόγο οικείο, γράφοντας με χιούμορ και ειρωνεία για τα σοβαρά, με πλοκή συναρπαστική, με περιγραφές ζωντανές, λεπτομερείς, κινηματογραφικές, ξεδιπλώνει τους οικογενειακούς δεσμούς. Οι ισχυροί πόλοι της οικογένειας, τα μέλη που ορίζουν την τύχη της, στιβαρά, με ψυχρότητα, υπολογισμούς και μηχανορραφίες, δημιουργούν και καταστρέφουν, ορίζουν και επιβάλλουν. Και τα άλλα, τα πιο ευάλωτα, τα αδύναμα στην επιβολή, με μόνη δύναμή τους τα αισθήματα και τις αρχές, αποσύρονται σιωπηλά μα οριστικά, μη μπορώντας να υπηρετήσουν όσα προσβάλλουν, ατιμώνουν, στοιχειώνουν. Αυτή η αθάνατη, περίπλοκη, κάποτε αλυσοδεμένη ελληνική οικογένεια, πού μπορεί να φτάσει άραγε για να ικανοποιήσει ακυρωμένες επιθυμίες, ματαιωμένες βουλήσεις, κρυμμένες ματαιοδοξίες των μελών της; Πόσες μελλοντικές γενιές πρέπει να υπηρετήσουν όσα δεν μπόρεσαν, δεν κατάφεραν, δεν θέλησαν, δεν τόλμησαν οι προηγούμενες; Και αυτές οι νέες γενιές, πόσο άνευρες, μαλθακές, παραιτημένες πρέπει να είναι για να επιτρέψουν να αλλοτριώνονται, να γίνονται υποχείρια, απλές μαριονέτες στα χέρια των γονιών με αντάλλαγμα την ξενοιασιά, την καλοπέραση, την άρνηση της ευθύνης που απαιτεί η ενηλικίωση;
Δύο πλευρές του Μακριδάκη συγκεράζονται στο πρόσωπο του Ζαχαρία Μελιτάκη, η μία του συγγραφέα και η άλλη του αγρότη, σε έναν ανταγωνισμό χωρίς νικητή. Ο αγρότης μπολιάζει τον συγγραφέα, που επιστρέφει με λέξεις την οφειλή. Με τούτο το βιβλίο μοιάζει να συντηρείται η ιδιότυπη πάλη πατέρα και γιου που ξεκίνησε με άλλη μορφή στο προηγούμενο βιβλίο του, το «Eνάμισι δευτερόλεπτο φως». Μένει να δούμε αν τα απόνερα τούτα ξέπλυναν πια τη δύσκολη αυτή σχέση.
