ΘΑΝΑΣΗΣ ΧΑΤΖΟΠΟΥΛΟΣ
Η στάση του πελαργού. Μικροδοκίμια
εκδ. Στερέωμα, σελ. 229
Τι είναι η ποίηση· τι είναι η σημαντική ποίηση και τι η μέτρια· ποια είναι η διαφορά ανάμεσα στον λόγο και τη γλώσσα· πώς γεννιέται η ποίηση· ποια είναι η σχέση της ποίησης με το άρρητο· σε τι συνίσταται η φωνή της ποίησης· πώς ορίζεται η πραγματική ηλικία του ποιητή – πότε γεννιέται, πότε ενηλικιώνεται, πότε γερνάει· ποιος είναι ο χρόνος της ποιητικής δημιουργίας και η σχέση του με τον χρόνο του επαγγελματικού βιοπορισμού· διίστανται ποίηση και ζωή ή η μια επιβεβαιώνει τον λόγο και την πράξη της άλλης· καλλιεργείται η ποίηση ή γεννιέται αυτοφυώς κι ο ποιητής καλείται να μην την εμποδίσει, να τη βοηθήσει να ‘ρθει στην επιφάνεια; Η τριανταπεντάχρονη παρουσία του Θανάση Χατζόπουλου στον χώρο της ποίησης –πρώτη του συλλογή το «Ιδίοις σώμασι», 1986– συνοδεύεται από έναν συστηματικό λόγο, μια πάγια αναζήτηση, μια διαρκή εμβάθυνση γύρω από τα τι και τα πώς της ποιητικής πράξης. Τρίτος δοκιμιακός τόμος, «Η στάση του πελαργού» περιλαμβάνει 61 μικρά πεζά, ορισμένα ανέκδοτα και άλλα δημοσιευμένα μέσα στα τελευταία τριάντα χρόνια σε διαφορετικά έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα. Η θεματολογία του ποικίλει, τα κείμενα ποιητικής συνιστούν ωστόσο τον κορμό του γοητευτικού αυτού έργου.
Το να μιλήσει κανείς για την ποίηση μοιάζει με στοίχημα εκ προοιμίου χαμένο, διότι όπως έχει παρατηρήσει ο συγγραφέας, πώς «να αγγίξεις κάτι που δεν υπόκειται στην αφή, αφού μόλις πας να το πιάσεις εκείνο χάνεται ή σκορπίζει». Για να το επιτύχει ο Θανάσης Χατζόπουλος αναπτύσσει έναν δοκιμιακό λόγο ερωτηματικό, ερευνητικό, στοχαστικό. Καταφεύγει σε μεταφορές, χρησιμοποιεί παρομοιώσεις, επιχειρεί αναλογίες, παίρνοντας παραδείγματα από τη φύση, τη φυσική, την αρχιτεκτονική, τη φαρμακευτική, την υφαντική, την αστρονομία, την κοσμολογία. Και εντέλει κατορθώνει να περικλείσει στον ρυθμό των μικρών κειμένων του τις ανεπαίσθητες μετακινήσεις, τις οιονεί αθέατες συμπυκνώσεις, εκείνες που μαγικώ τω τρόπω παράγουν την ποίηση. Πρόκειται για την καλλιέργεια μιας δοκιμιακής γραφής, που χωρίς υποψία ποιητικίζουσας φράσης, δεν απέχει πολύ από την ίδια την ποίηση – το δοκίμιο στην πιο υψηλή αποστολή του. Διότι κάνει τα πράγματα –τα τι και τα πώς της πράξης της ποίησης– «να αναφανούν σε αυτό που είναι». Ή αλλιώς, όπως ο συγγραφέας ορίζει την ποιητική πράξη, κάνει τις λέξεις «να ανοίγονται στο άρρητο», «να αποθησαυρίζουν το εκτόπισμα του πράγματος».
Το κείμενο που χαρίζει στον τόμο τον τίτλο του, «Η στάση του πελαργού», δεικνύει πώς κατορθώνει ο λόγος του Χατζόπουλου να περικλείει στην εκφορά του απροσδόκητη συγκινησιακή φόρτιση συμπλέκοντας την ερώτηση με την ενατένιση, τον στοχασμό με το όραμα. Πότε και πώς γράφει ο ποιητής; Πότε προφταίνει να κυοφορήσει, να θρέψει και να αναστήσει την ποίησή του; Αυτό το πουλί που η λαϊκή και η αστική μυθολογία το θέλουν να φέρνει στο μακρόστενο ράμφος του τα νεογέννητα μωρά μες στις φασκιές τους, αυτό το κομψό πουλί που στηριγμένο στο επιφανειακά εύθραυστο, στην πραγματικότητα στιβαρό πόδι του κατοπτεύει σε ημιανάπαυση το σύμπαν, πάντοτε σε εγρήγορση για να αγρεύσει την κατάλληλη ποιητική ύλη, αυτό το πουλί λοιπόν τροφοδοτεί τη συγγραφική φαντασία προκειμένου προσφέρει μια μεταφορά της αθέατης, ακατάληπτης και παράδοξης διεργασίας από την οποία γεννιέται η ποίηση. Φαινομενικά αντιφατικός, καθότι διερευνητικός και ταυτόχρονα αποφθεγματικός, ο λόγος του κατορθώνει να διεισδύσει στο κέλυφος και να παρακολουθήσει πώς πραγματοποιείται «η απόσταξη του λόγου μέσα από τη γλώσσα», πώς «ανακαινίζεται ο λόγος μέσα από τη φθορά της καθημερινής χρήσης», πώς γεννιέται η ζωή των λέξεων, ή με άλλα λόγια «η γραφή ως ελευθερία του αισθάνεσθαι».