ΚΩΣΤΑΣ ΓΑΒΡΑΣ
«Αυτοβιογραφία»
εκδ. Gutemberg, σελ. 507
«Το να κάνεις μια ταινία θυμίζει μαραθώνιο. Είναι μια παθιασμένη, ξεθεωτική, σημαδεμένη από εμπόδια περιπέτεια της οποίας δεν ξέρεις ποτέ αν θα δεις το τέλος της». Ετσι χαρακτηρίζει ο σκηνοθέτης Κώστας Γαβράς κάθε κινηματογραφικό «γύρισμα» στην «Αυτοβιογραφία» του. Στις περίπου 500 σελίδες του βιβλίου το κύριο βάρος της αφήγησης πέφτει μεν στο σινεμά, αλλά χωρίς ναρκισσισμό. Αυτός ο μαραθώνιος για τον οποίο μιλάει ο Γαβράς είναι αδιάσπαστα δεμένος με την προσωπική ζωή του και τις πολιτικές του αρχές. Ο Ελληνογάλλος σκηνοθέτης μιλάει λιγότερο για το σινεμά του ως δημιουργική διαδικασία και περισσότερο για την πορεία μιας καλλιτεχνικής ζωής που ήταν ταγμένη στους κοινωνικούς αγώνες. Ο υπότιτλος της «Αυτοβιογραφίας»: «Πήγαινε εκεί όπου είναι αδύνατον να πας», χρησιμοποιεί εύστοχα μια φράση του Νίκου Καζαντζάκη. Και εξηγεί τον τρόπο με τον οποίο αυτός ο νεαρός Ελληνας που έφτασε στο Παρίσι τον Οκτώβριο του 1955 φτωχός και χωρίς καμιά ιδέα για το μέλλον, στα 65 χρόνια που ακολούθησαν γύρισε περισσότερες από 20 ταινίες, συνεργάστηκε με σημαντικούς συγγραφείς, σεναριογράφους, ηθοποιούς, μουσικούς, τιμήθηκε με τα μεγαλύτερα κινηματογραφικά βραβεία και συνομίλησε με κάποιους από τους σπουδαιότερους πολιτικούς της εποχής τους.
Αν ο αναγνώστης επιθυμεί να βρει στην «Αυτοβιογραφία» εκείνες τις αναμνήσεις που ανακαλούν προσωπικές λεπτομέρειες και το παρασκήνιο μιας επιτυχημένης ζωής στον χώρο του θεάματος, δεν θα μείνει ικανοποιημένος. Ο Γαβράς μιλάει για την οδύσσεια ενός ανθρώπου που ξεκίνησε από μια ελληνική φτωχογειτονιά και, διανύοντας έναν ανηφορικό αλλά λαμπρό και δημιουργικό δρόμο, έγινε φίλος και συνοδοιπόρος με μερικούς από τους πιο ενδιαφέροντες σύγχρονούς του καλλιτέχνες και διανοουμένους: τον Ιβ Μοντάν, τον Χορχέ Σεμπρούν, τη Σιμόν Σινιορέ.
Κεφάλαιο το κεφάλαιο, ο νεαρός θεατής των παρισινών κινηματογραφικών λεσχών που έγινε σκηνοθέτης –«Είμαι θεατής, αλλά ούτε κουφός, ούτε τυφλός», έλεγε για τον εαυτό του– ανδρώνεται. «Να μη δρας μεσογειακά», τον είχε συμβουλεύσει μια Γαλλίδα φίλη του. Αυτό σήμαινε ότι έπρεπε να παλέψει με το ταμπεραμέντο του, δηλαδή τη βιασύνη του να εκφράσει τη γνώμη του χωρίς να το πολυσκεφτεί. Κατέπνιξε λοιπόν την πρώτη του σκέψη όταν είδε τον τίτλο «Ζ» στο βιβλίο του Βασίλη Βασιλικού, που ήταν «Τι χαζός τίτλος». Βασισμένος σε αυτό το μυθιστόρημα, δούλεψε με τον Χόρχε Σεμπρούν το σενάριο της ομώνυμης ταινίας και εξασφαλίζοντας ένα μοναδικό καστ ηθοποιών σκηνοθέτησε την πρώτη από τις πολύ επιτυχημένες ταινίες του. Το «Ζ» έφυγε από το Φεστιβάλ των Καννών με δύο μεγάλα βραβεία και στη συνέχεια κέρδισε επίσης 2 Οσκαρ. Βρισκόμαστε στο τέλος της δεκαετίας του ’60, στην Ελλάδα έχει γίνει στρατιωτικό πραξικόπημα, και ο Κώστας Γαβράς ξεκινά τη διεθνή του κινηματογραφική πορεία. Και είμαστε μόλις στις πρώτες 160 σελίδες των αναμνήσεών του.