Πρώτος αποχώρησε ο Κώστας Βρεττάκος τον Νοέμβριο του 2018, σε ηλικία 80 ετών. Ακολούθησε ο Γιώργος Καρυπίδης τον Ιανουάριο του 2019, στα 73 του και, προχθές, ο Σταύρος Τσιώλης, 82 χρονών. Ετσι, από τη φωτογραφία που δημοσιεύεται, και που συνοδεύει το σημερινό σημείωμα, δεν έχει απομείνει κανείς.
Την κοιτώ και την ξανακοιτώ από χθες, και βλέπω κάτι πέρα από τον χρόνο και τη συγκυρία. Τη σύμπτωση (και τι σύμπτωση) που επιτείνει το γεγονός ότι και οι τρεις σκηνοθέτες του κινηματογράφου έχουν ταυτιστεί με τη δεκαετία του ’80 (εκτός ίσως από τον μάλλον ακατηγοριοποίητο Στ. Τσιώλη).
Η φωτογραφία τραβηγμένη στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης το 1992 (δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα του flix.gr), δείχνει και τους τρεις σε κοινό πλάνο ενώ δεν ανήκουν, εμφανώς τουλάχιστον, στο ίδιο «πηγαδάκι». Κάτι λέει ο Τσιώλης στον Βρεττάκο κι εκείνος, μάλλον, αντιδράει ή οργανώνει το αντεπιχείρημά του· ο Καρυπίδης συζητάει, στο βάθος, με κάποιον που δεν φαίνεται. Ο φακός τους συνέλαβε πριν ή έπειτα από κάποια προβολή; Κανείς, από τους τρεις, δεν μπορεί να μαρτυρήσει το συμβάν ή έστω να προσπαθήσει να θυμηθεί, να χαμογελάσει ύστερα από τόσα χρόνια…
Το 1992 ήταν σημαδιακή χρονιά. Το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης διεθνοποιείται (με διευθυντή τον Μισέλ Δημόπουλο και στους Νέους Ορίζοντες επικεφαλής τον Δημήτρη Εϊπίδη), γίνονται τα πρώτα βήματα μιας διαδρομής που έκτοτε στερεώνεται και διευρύνεται. Και οι τρεις ήταν εκεί, παρόντες. Οι δυο, μάλιστα, συμμετείχαν με ταινίες τους («Παρακαλώ, γυναίκες, μην κλαίτε…», Στ. Τσιώλης και «Το πεθαμένο λικέρ», Γ. Καρυπίδης).
Και οι τρεις ήταν άνθρωποι, εκ φύσεως, διακριτικοί, ίσως, κάπως, τρυφερά μελαγχολικοί και, πάντως, αρκετά αποσυρμένοι. Εκτός από τον Στ. Τσιώλη που, ύστερα από 15χρονη σιωπή και παρά τα προβλήματα υγείας που αντιμετώπιζε, γύρισε πέρυσι μια τελευταία ταινία: «Γυναίκες που περάσατε από δω».
Σε αυτήν την κοινή «εγγραφή» το αποτύπωμα έγινε αίφνης πιο ισχυρό, αντί να ξεθωριάσει στον χρόνο. Ελειψαν και οι τρεις εικονιζόμενοι, μέσα σε εννέα μήνες. Η στιγμή επιστρέφει. Εκεί που ήταν απλώς ένα στιγμιότυπο από τη ζωή του Φεστιβάλ, γίνεται το ντοκουμέντο, η υπόμνηση, μιας τριπλής απουσίας.