Για πολλούς είναι ο κορυφαίος σκηνοθέτης όλων των εποχών, ο άνθρωπος που στις διαλεγμένες, μόλις 13 ταινίες της καριέρας του, δεν μπορείς να βρεις ούτε μία μέτρια. Κι ας μην τιμήθηκε ποτέ με το βραβείο Οσκαρ, ίσως και γιατί διάλεξε να αφήσει νωρίς (1961) την πατρίδα του, την Αμερική, προκειμένου να κάνει σινεμά με μεγαλύτερη εκφραστική ελευθερία στη Βρετανία. Σε κάθε περίπτωση, ο Στάνλεϊ Κιούμπρικ, από τον θάνατο του οποίου συμπληρώνονται φέτος 20 χρόνια, είναι σπουδαίος· το εν εξελίξει Πανόραμα Ευρωπαϊκού Κινηματογράφου του αφιερώνει μία σειρά προβολών (μέχρι 4/12) στον κινηματογράφο Ανδόρα, με μερικές από τις σημαντικές αλλά κάπως λιγότερο «παιγμένες» ταινίες της καριέρας του.
Μία δεκαετία πριν από την αριστουργηματική «Οδύσσεια του Διαστήματος», ο Κιούμπρικ ήταν ένας ανερχόμενος σκηνοθέτης του αμερικανικού σινεμά, το οποίο εκείνη την εποχή έμοιαζε βυθισμένο στη στουντιακή μανιέρα ή στα επιτεύγματα κάποιων κλασικών. Είχε ήδη παρουσιάσει δείγματα της αξίας του με το πολεμικό δράμα «Fear and Desire» και το σύντομο «Φιλί του Δολοφόνου», οι πραγματικά σπουδαίες ταινίες, όμως, έρχονται με το «Χρήμα της Οργής» (1956) και το «Σταυροί στο Μέτωπο» (1957). Το πρώτο είναι ένα ιδιοφυώς στημένο νουάρ, ενώ το δεύτερο μιλά για τη ματαιότητα και το παράλογο του πολέμου. Αυτές οι πρώτες τέσσερις ταινίες, που αποτέλεσαν ουσιαστικά και το εισιτήριο του Κιούμπρικ για την πελώρια παραγωγή του «Σπάρτακου», θα τις δούμε όλες στη ρετροσπεκτίβα, λειτουργώντας και ως ωραίο παράλληλο σε όσα θα ακολουθήσουν.
Οχι τυχαία, η πρώτη ταινία του απελευθερωμένου πια «μετανάστη» Κιούμπρικ είναι η κινηματογραφική μεταφορά της «Λολίτας», ενός από τα πιο τολμηρά έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Μέχρι την «Οδύσσεια» του 1968, και με τον ίδιο να δουλεύει πια στους δικούς του ρυθμούς, ακολουθεί ένα μόνο φιλμ, αλλά αριστούργημα. Το «Σ.Ο.Σ., Πεντάγωνο καλεί Μόσχα», αναμφίβολα η πιο αστεία ταινία του Κιούμπρικ, είναι μια απολαυστική σάτιρα της ψυχροπολεμικής-πυρηνικής παράνοιας, με τον Πίτερ Σέλερς να δίνει ρεσιτάλ στον τριπλό του ρόλο. Επόμενη στάση του αφιερώματος το ρηξικέλευθο «Κουρδιστό πορτοκάλι»: επιστημονική φαντασία, παράνοια ξανά, έστω και άλλου είδους και μερικές από τις πιο άρτια στημένες σκηνές στην ιστορία του σινεμά. Για το τέλος το «Μπάρι Λίντον», για κάποιους η κορυφαία στιγμή του Κιούμπρικ και σίγουρα μία από τις πιο επικές. Η φανταστική βιογραφία εποχής ενός άνδρα μετατρέπεται σε υποδειγματική σπουδή, πάνω στη μεταστροφή τού χαρακτήρα και την ίδια την ανθρώπινη φύση.
Επιλέγοντας να παραλείψει τις πιο λαμπερές ταινίες του μεγάλου δημιουργού («Οδύσσεια», «Η Λάμψη», «Σπάρτακος» κ.ο.κ.), το αφιέρωμα του Πανοράματος επιχειρεί, ορθά, να στρέψει την προσοχή μας στις ρίζες της τέχνης του. Οποιος βρεθεί αυτό το διάστημα στην Ανδόρα ας απολαύσει τα έργα ενός καλλιτέχνη του σινεμά, ο οποίος λείπει πολύ από τις μέρες μας.
Το πλήρες πρόγραμμα στην ηλεκτρονική διεύθυνση andora.gr.