Υπάρχει μια σκηνή, προς το τέλος του «Φωτιά στη θάλασσα», όπου μια ηλικιωμένη κάτοικος της Λαμπεντούζα, με απίστευτη επιμέλεια, στρώνει το κρεβάτι του σπιτιού της. Αμέσως πριν έχει προηγηθεί η πιο συγκλονιστική εικόνα του φιλμ: το αμπάρι του καρυδότσουφλου γεμάτο με τους νεκρούς μετανάστες που δεν άντεξαν το ταξίδι. Αυτή την αντιπαραβολή της απόλυτης ειρήνης με την τέλεια αγριότητα, βασικό συστατικό του καλλιτεχνικού του οράματος, προσπάθησε να τονίσει ο σκηνοθέτης Τζιανφράνκο Ρόζι, ο οποίος βρέθηκε χθες στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, για να μας παρουσιάσει το ντοκιμαντέρ του, που βραβεύτηκε φέτος με τη Χρυσή Αρκτο του Βερολίνου.
Βασικός πρωταγωνιστής του «Φωτιά στη θάλασσα» είναι ο 12χρονος Σαμουέλε, ο οποίος ζει μόνιμα στη Λαμπεντούζα. Η κάμερα του Ρόζι τον παρακολουθεί στο σχολείο, στα παιχνίδια του με τη σφεντόνα, στις μικρές και τις μεγάλες δυσκολίες που αντιμετωπίζει με τα άγχη της ηλικίας του. Γύρω του οι υπόλοιποι ντόπιοι· ο κολλητός του φίλος, οι ψαράδες, ο γιατρός, η θεία Μαρία που κάνει αφιερώσεις στον τοπικό ραδιοφωνικό σταθμό. «Το ζήτημα είναι πως όλοι αυτοί είναι άνθρωποι και όχι αριθμοί ή δεδομένα. Βούλησή μου ήταν να περιγράψω τους κατοίκους του νησιού, να δώσω ταυτότητα σε αυτούς τους ανθρώπους», μας λέει ο Τζιανφράνκο Ρόζι. Η προσέγγισή του χωρίζει, επί της ουσίας, το φιλμ σε δύο μέρη, τα οποία ωστόσο εξελίσσονται ταυτόχρονα.
«Στην ταινία υπάρχουν δύο παράλληλες ιστορίες, αυτή των μεταναστών που φτάνουν μετά από ταλαιπωρίες στο νησί και από την άλλη εκείνη των κατοίκων, ιδιαίτερα του νεαρού Σαμουέλε, που μεγαλώνει με τα δικά του ενδιαφέροντα και ανησυχίες. Αυτές οι δυο ιστορίες δεν συναντιούνται ποτέ. Εξαίρεση αποτελεί μόνον η φιγούρα του γιατρού, ο οποίος φροντίζει τόσο τους μετανάστες όσο και τους ντόπιους». Αυτά λέει ο Ρόσι, θέλοντας να μας μεταφέρει με ένταση την εμπειρία της κινηματογράφησης σε αυτήν τη μικροσκοπική αλλά φορτωμένη τραγικότητα γωνιά της Ευρώπης.
«Οταν ξεκινώ να γυρίσω ένα ντοκιμαντέρ, δεν έχω μπροστά μου σενάριο. Δεν ξέρω τι θα προκύψει, απλώς φροντίζω να είμαι έτοιμος για να αδράξω την ευκαιρία. Στο ντοκιμαντέρ υπάρχει η αλήθεια. Ως δημιουργός πρέπει να προσαρμόζεσαι συνεχώς, να αποκαλύπτεσαι μπροστά στην αλήθεια. Οταν γύρισα τη σκηνή του θανάτου (σ.σ. αυτήν με το αμπάρι), κατάλαβα ότι δεν μπορούσα να συνεχίσω. Παρότι το φιλμ προοριζόταν για τις Κάννες και είχα μπροστά μου τουλάχιστον ένα εξάμηνο γυρισμάτων, πήρα τηλέφωνο τον μοντέρ μου και του είπα να έρθει στο νησί, γιατί δεν είχα πια το κουράγιο να πάω παρακάτω», λέει ο κ. Ρόζι, συμπληρώνοντας πως ήθελε και η διαδικασία του μοντάζ να γίνει στη Λαμπεντούζα, μιας και στόχος του φιλμ «είναι να μεταφέρει και το θυμικό, όχι μόνο την πληροφορία».
Ασφαλώς δεν θα μπορούσαν να λείψουν και οι ερωτήσεις για το προσφυγικό. Η απάντηση του Ιταλού σκηνοθέτη –αν και σε πιο ήπιους τόνους– θυμίζει την προ ημερών τοποθέτηση της Βανέσα Ρεντγκρέιβ: «Αυτό που συμβαίνει αποτελεί ήττα της Ευρώπης. Στο θέμα αυτό μπορεί να υπάρξει μόνο κοινή, ευρωπαϊκή λύση, όμως η έως τώρα πολιτική που ακολουθείται είναι μυωπική. Κατ’ αρχήν επιμένουν να χρησιμοποιούν τον όρο “επείγουσα κρίση” που πρέπει να αντιμετωπιστεί με “έκτακτα μέτρα”. Είναι λάθος γιατί εδώ έχουμε να κάνουμε με ένα διαρκές και μακρόπνοο φαινόμενο».
Η ταινία του θα προβάλλεται από τις 14 Απριλίου.