Πώς θα σας φαινόταν ένας κινηματογραφικός κόσμος δίχως την αίθουσα του σινεμά; Θα ήταν ίδια άραγε η «Οδύσσεια του Διαστήματος» ή «Ο άρχοντας των δαχτυλιδιών» ή η «Δουνκέρκη», εάν δεν είχαμε τη δυνατότητα να την απολαύσουμε σε αυτόν τον σκοτεινό χώρο που μαγεύει τους ανθρώπους εδώ και έναν αιώνα; Θα είχαν καν δημιουργηθεί; Σε σχετικά σύντομο διάστημα μετά την εφεύρεσή του, ο κινηματογράφος πήρε θέση ως μία από τις δυο-τρεις δημοφιλέστερες «εξόδους» για τα λαϊκά και τα μέσα στρώματα παγκοσμίως. Και δεν την έχασε ποτέ. Ολόκληρες γενιές έκαναν τις πρώτες τους εφηβικές βόλτες στα σινεμά, βγήκαν εκεί ραντεβού, απέκτησαν είδωλα, γενικώς πέρασαν εκατοντάδες ώρες μπροστά από τη μεγάλη οθόνη. Για πρώτη φορά σήμερα αυτή η κυριαρχία της αίθουσας απειλείται. Και ας καταγράφουν τα τελευταία χρόνια οι πολυκινηματογράφοι τα υψηλότερα κέρδη όλων των εποχών. Για όποιον θέλει να τις δει, οι εξελίξεις είναι προ των πυλών…
Στις 8 του περασμένου Σεπτεμβρίου το «Roma» του Αλφόνσο Κουαρόν κέρδισε τον Χρυσό Λέοντα του Φεστιβάλ Βενετίας, επικρατώντας (δίκαια) έναντι υψηλότατου ανταγωνισμού. Είναι η πρώτη ταινία που καταφέρνει κάτι τέτοιο προερχόμενη από διαδικτυακή πλατφόρμα. Το Netflix, που έστειλε στο σπουδαίο φεστιβάλ δύο ακόμη ταινίες, πριν από μερικά χρόνια μάλλον δεν θα περνούσε ούτε… απ’ έξω. Τότε βέβαια δεν είχε συνεργασίες με ονόματα όπως ο Κουαρόν, οι αδελφοί Κοέν ή ο Πολ Γκρίνγκρας. Παρεμπιπτόντως το «22 July» του τελευταίου έχει «ανέβει» και για την Ελλάδα, από την περασμένη Τετάρτη, αποκλειστικά στη διαδικτυακή πλατφόρμα – όχι στην αίθουσα. Το ίδιο συμβαίνει και με τις περισσότερες ταινίες των οποίων τα δικαιώματα διανομής έχει το Netflix, το οποίο φανερά πλέον χτίζει μια βάση ταινιών –όπως έκανε και με τις σειρές– τις οποίες λανσάρει με τον δικό του τρόπο.
Ο Αλφόνσο Κουαρόν κατευθύνει το γύρισμα του «Roma», ταινία η οποία τον οδήγησε στον Χρυσό Λέοντα του Φεστιβάλ Βενετίας.
Η προβολή
Οσο για το σπουδαίο φιλμ του Κουαρόν, αυτό θα έχουμε σίγουρα την ευκαιρία να το δούμε στο φετινό Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. «Η διαδικασία για να εξασφαλίσουμε την προβολή ήταν διαφορετική, όμως με την εξαιρετική συνεργασία του Netflix, έχουμε στο πρόγραμμά μας μία από τις καλύτερες ταινίες της χρονιάς. Το διεθνές κοινό μας θα απολαύσει στη Θεσσαλονίκη την ταινία όπως ακριβώς το επιθυμεί και ο Αλφόνσο Κουαρόν. Σε ανάλυση εικόνας 4Κ και με σύστημα ήχου Dolby Surround 7.1.» μας λέει ο διευθυντής του Φεστιβάλ, Ορέστης Ανδρεαδάκης.
Είναι όμως δόκιμο να συμμετέχει στις κινηματογραφικές διοργανώσεις οποιαδήποτε ταινία δεν προορίζεται για κανονικές προβολές στην αίθουσα; «Η συζήτηση γι’ αυτό το θέμα παραμένει ανοιχτή και ακόμη ζεστή. Υπάρχουν πολλές παράμετροι που πρέπει να λάβει κανείς υπόψη. Οπως για παράδειγμα τα Οσκαρ και το γεγονός πως για να συμμετάσχει μια ταινία στα βραβεία της Ακαδημίας θα πρέπει να έχει προβληθεί και στην παραδοσιακή αίθουσα. Υπάρχουν οι ίδιοι οι σκηνοθέτες που θέλουν η ταινία τους να προβάλλεται με υψηλά στάνταρντ στην αίθουσα. Κι επίσης υπάρχει το προϊόν, οι ταινίες, οι οποίες με τις πλατφόρμες βρίσκουν έναν ακόμη τρόπο διανομής, σίγουρα όχι παραδοσιακής, ωστόσο απολύτως χρήσιμης, καθώς γαλουχούν στο καλό σινεμά και μια ολόκληρη νέα γενιά που έχει μάθει αλλιώς. Ολα έχουν τη χρησιμότητά τους και ο ρόλος των φεστιβάλ είναι να πρωτοπορεί και όχι να ακολουθεί τις εξελίξεις κι επιπλέον να βρίσκει νέους τρόπους επικοινωνίας με όλη την γκάμα του κοινού», συμπληρώνει ο κ. Ανδρεαδάκης.
Η παρατήρησή του γι’ αυτόν τον εναλλακτικό τρόπο διανομής μάς οδηγεί στα επόμενα ερωτήματα. Πώς αντιλαμβάνονται άραγε οι εδώ διανομείς τις σύγχρονες εξελίξεις στην κινηματογραφική παραγωγή; «Αν μια ταινία ακολουθούσε τον παραδοσιακό “κύκλο ζωής” που περιγράφει το σχήμα φεστιβάλ-αίθουσα-DVD-τηλεόραση, πλέον αυτό τείνει να αλλάξει με την απευθείας online προβολή. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι θα σταματήσει να υπάρχει η προσέλευση στο σινεμά. Ούτως ή άλλως, πιστεύω πως αυτός ο συλλογικός ενθουσιασμός και η επικοινωνία της αίθουσας δεν αντικαθίστανται. Απλώς λόγω της τεράστιας παραγωγής, είναι λογικό κάποιες από τις ταινίες του λεγόμενου μεσαίου βεληνεκούς να κυκλοφορούν πια μόνο online. Και οι διανομείς θα πρέπει να προσαρμοστούν ανάλογα. Ειδικά για την Ελλάδα, μόλις λυθεί και το θέμα της πειρατείας, πιστεύω πως όλοι θα ρίξουν σταδιακά περισσότερο βάρος στην οικιακή διασκέδαση και στο ψηφιακό πεδίο», επισημαίνει η Ειρήνη Σουγανίδου, διευθύντρια της Feelgood Entertainment.
Με το «Wonder Wheel» εγκαινίασε τη συνεργασία του με το Amazon και ο σπουδαίος Γούντι Αλεν.
«Χρήμα στην αγορά»
Παρόμοια καθησυχαστικός είναι και ο Πέπε Σαμπάς, Home Entertainment Manager της Odeon: «Η παρουσία των διαδικτυακών πλατφορμών είναι θετική για τον κινηματογράφο, αφού εκ των πραγμάτων πέφτει χρήμα στην αγορά. Προς το παρόν υπάρχει χώρος για όλους, αν και ο καθένας χρησιμοποιεί τις δικές του τακτικές. Το Netflix για παράδειγμα προτιμά να διαθέτει τις ταινίες του αποκλειστικά online, ενώ το Amazon παραχωρεί τις περισσότερες και για προβολή στην αίθουσα. Στην ουσία, πρόκειται για αλλαγή στον τρόπο κατανάλωσης, η οποία όμως εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από οικονομικά κριτήρια. Το Amazon, π.χ., το οποίο τα πρώτα χρόνια έριξε αρκετό βάρος σε εναλλακτικές παραγωγές, τώρα στρέφεται σε πιο εμπορικά πρότυπα».
Πόση σχέση έχουν όμως όλα αυτά με το πραγματικό σινεμά; Στο σύγχρονο κινηματογραφικό περιβάλλον των «ασφαλών» επιλογών και των ατελείωτων υπερ-ηρωικών μπλοκμπάστερ γίνεται όλο και πιο δύσκολο για δημιουργούς σαν τον Αλφόνσο Κουαρόν να βρουν αυτά που ζητούν (σε χρήμα και εκφραστική ελευθερία) στην παραδοσιακή παραγωγή. Και κάπως έτσι στρέφονται στις πλατφόρμες. Για πόσο όμως ακόμη θα αποτελούν αυτές φιλόξενο χώρο για τους κινηματογραφιστές, από τη στιγμή που ο μεταξύ τους ανταγωνισμός πλησιάζει τα όρια του ανελέητου; Σε επικοινωνία που είχαμε μέσω εκπροσώπων του στη Ελλάδα, το Netflix αρνήθηκε να κάνει οποιοδήποτε σχόλιο.
Μέσα στο 2019 ο τεχνολογικός κολοσσός της Apple αλλά και η πανίσχυρη Disney πρόκειται να εγκαινιάσουν τις δικές τους πλατφόρμες και, βέβαια, δεν πρόκειται να μπουν στο παιχνίδι… χαλαρά. Το πεδίο της οικιακής διασκέδασης, άλλωστε, είναι μακράν το μεγαλύτερο στην παγκόσμια αγορά. Σήμερα, σε ένα μέσο ελληνικό σπίτι, μπορεί κανείς να καθίσει στον καναπέ, μπροστά από την 50άρα 4Κ οθόνη και το 5.1 ηχοσύστημα –είναι όλα πλέον πολύ προσιτά–, σε απόσταση αναπνοής από το ψυγείο και να απολαύσει την ταινία του. Χωρίς το διόλου ασήμαντο κόστος μιας εξόδου στο σινεμά και με επιλογές που αναμένεται σύντομα να πληθύνουν δραματικά. Κάποτε το σινεμά κατάφερε να εξισορροπήσει την «επιδρομή» της τηλεόρασης. Θα καταφέρει να κάνει το ίδιο και με αυτήν του διαδικτυακού… καναπέ;