Το φθινόπωρο του 1982 –ακριβώς 40 χρόνια πριν– κυκλοφόρησε στην αγορά το πρώτο CD. Hταν το «52nd Street» του Μπίλι Τζόελ, που βγαίνοντας στην αγορά της Ιαπωνίας ταυτόχρονα με την πρώτη συσκευή CD, πυροδότησε μια μουσική επανάσταση η οποία κράτησε σχεδόν δύο δεκαετίες και έκανε τον κάποτε αδιαμφισβήτητο βασιλιά της μουσικής, τον δίσκο βινυλίου, να μοιάζει ξαφνικά παρωχημένος, μεγάλος και δύσχρηστος.
Μπορεί εκείνο το «νέο ψηφιακό πικάπ που δουλεύει με ακτίνες λέιζερ» (όπως το είχε περιγράψει τότε ο Τύπος) να χρειάστηκε μερικά χρόνια για να γίνει προσιτό στον καθένα και να μπει σε κάθε σπίτι, μαζί με τα ασημένια δισκάκια, από τα τέλη της δεκαετίας του ’80 όμως έως και τις αρχές της νέας χιλιετίας αποτελούσε τον κατεξοχήν τρόπο με τον οποίο ακούγαμε μουσική. Ενδεικτικό είναι ότι το 1988 κατασκευάστηκαν 400 εκατομμύρια CD σε 50 μονάδες παραγωγής σε όλο τον κόσμο. Τα ράφια με τους αμέτρητους ψηφιακούς δίσκους, που υψώνονταν στους τοίχους των σπιτιών μας σαν αχανείς μουσικές βιβλιοθήκες, ήταν πια οικουμενικό φαινόμενο. Η ψηφιακή θύελλα που ήταν προ των πυλών, δεν ακουγόταν ακόμη.
Ηρθε απότομα, όταν το 1999 το Ιντερνετ κάλπαζε με ολοένα και πιο γρήγορες ταχύτητες και εμφανίστηκε η διαδικτυακή πλατφόρμα διαμοίρασης μουσικών αρχείων Napster. Τα τραγούδια έφταναν πλέον στα αυτιά μας συμπιεσμένα σε ψηφιακά αρχεία και η μουσική δεν χρειαζόταν φυσικό κέλυφος, δεν είχε ανάγκη πια από δισκοπωλεία, δίσκους και εξώφυλλα. Ενας υπολογιστής και μια γρήγορη σύνδεση στο Διαδίκτυο αρκούσε. Κάτι που ισχύει ακόμη περισσότερο σήμερα, όπου δημοφιλείς πλατφόρμες streaming, όπως το Spotify, υπόσχονται μουσική με «lossless» (χωρίς απώλειες) ποιότητα, εφάμιλλης με τον κρυστάλλινο, υψηλότατης ανάλυσης ήχο του CD.
Αραγε, όμως, το CD πέθανε; Ο Θοδωρής Τσαντούλας, έμπειρο στέλεχος στον χώρο της δισκογραφίας και σήμερα εμπορικός διευθυντής της Digital Minds, κάνει την εξής πρόβλεψη: «Το CD δεν θα πεθάνει, καθότι στα σπίτια υπάρχουν ακόμη συσκευές και μεγάλες συλλογές δίσκων, ενώ κυκλοφορούν εξαιρετικές επανεκδόσεις και νέα άλμπουμ με ωραία συσκευασία και, πλέον, λογικότερες τιμές».
Ενας άλλος επαγγελματίας του χώρου, ο Σπήλιος Λαμπρόπουλος, που διετέλεσε για χρόνια εμπορικός διευθυντής στα καταστήματα Public και είναι σήμερα σύμβουλος επιχειρήσεων, σχολιάζει: «Οι δίσκοι CD σταδιακά θα μειώνονται, αφού θα εξαφανίζονται και τα μέσα αναπαραγωγής τους. Αν δεν έχεις πού να τους παίξεις, γιατί να τους αγοράσεις;», τονίζει, συνεχίζοντας: «Παρ’ όλα αυτά η αγορά θα παραμείνει εστιασμένη στους συλλέκτες, είτε συστηματικούς (ηλικίας άνω των 40 ετών) είτε περιστασιακούς, που θα αναζητούν τις πολυτελείς ειδικές εκδόσεις. Ενα πολύ καλό τέτοιο παράδειγμα τα τελευταία χρόνια υπήρξε η περίπτωση της κορεατικής ποπ (της λεγόμενης «k-pop»), που έκανε τζίρο το 2019 στην Ελλάδα 400.000 ευρώ – ένα νούμερο τεράστιο για την αγορά του CD».
«Η αγορά θα παραμείνει εστιασμένη στους συλλέκτες, είτε συστηματικούς (άνω των 40 ετών) είτε περιστασιακούς, που θα αναζητούν τις πολυτελείς ειδικές εκδόσεις».
Ενδιαφέρον είναι εδώ να σημειώσουμε πως από την έκθεση της Διεθνούς Ομοσπονδίας Φωνογραφικής Βιομηχανίας (IFPI) για το 2021, μαθαίνουμε πως πέρυσι τα έσοδα από τις πωλήσεις των CD αυξήθηκαν για πρώτη φορά μέσα στη νέα χιλιετία, ενώ είχαν ιδιαίτερη άνοδο στην Ασία. «Ασφαλώς, είναι και τα πιο “niche” (εξειδικευμένα) κοινά, π.χ. αυτό της κλασικής μουσικής ή του χέβι μέταλ», θα μας πει ο Σπήλιος Λαμπρόπουλος, που, όπως θα συμπληρώσει, «καθόλου τυχαία διατηρούν στη ζωή δισκοπωλεία σε όλο τον κόσμο, αλλά και στη χώρα μας».
Τα «ειδικά κοινά»
Ενα από αυτά τα «ειδικά κοινά» θα βρούμε αν περπατήσουμε στη στοά του κινηματογράφου «Οπερα», που ενώνει την οδό Ακαδημίας με την οδό Πανεπιστημίου. Εκεί στέκονται ακόμη μερικά παλιά, κλασικά δισκάδικα, όπως το «Opera» του Ηλία Ποτουρίδη. Μιλώντας μαζί του, μαθαίνουμε πως, πράγματι, υπάρχει ένα ενθουσιώδες κοινό που σταθερά επισκέπτεται το κατάστημά του και παραγγέλνει δίσκους, ζωντανή απόδειξη πως η αγορά του CD –έστω κι αν αυτό αφορά ένα εξειδικευμένο κοινό– είναι ακόμη ζωντανή. «Ολοζώντανη, μάλιστα, από δισκογραφικής πλευράς», θα συμπληρώσει ο ίδιος ο Ηλίας Ποτουρίδης, σημειώνοντας πως «παραγωγές από ευρωπαϊκές εταιρείες όπως η Harmonia Mundi, η Alpha και η Arcana είναι μικρά αριστουργήματα, με τέλεια παραγωγή, άψογο ήχο και πανέμορφα εξώφυλλα». Ο ίδιος πιστεύει πως ο ψηφιακός δίσκος μάλλον δεν θα πεθάνει ποτέ, καθότι, όπως λέει, «δεν θα βρεθεί κάτι να αντικαταστήσει τον κορυφαίο ήχο και τα προφανή πλεονεκτήματά του έναντι του βινυλίου, τις μεγάλες και μικρές ευκολίες του: το ότι μεταφέρεται εύκολα, ότι δεν χρειάζεται να αλλάξεις πλευρά, ότι δεν έχει γρατζουνιές…».
Γυρνώντας πίσω στις καταβολές του CD, μιλάμε με τον Κωνσταντίνο Ζουγανέλη, μουσικό και ιδιοκτήτη καταστημάτων εστίασης. «Οταν εμφανίστηκε το CD έγιναν διαθέσιμοι δίσκοι που σε μορφή βινυλίου ήταν πια εξαντλημένοι ή δυσεύρετοι», μας αφηγείται, μεγαλωμένος ο ίδιος μέσα στη μουσική. Ο πατέρας του Μάκης Ζουγανέλης είχε το «Ρεμέτζο» της Μυκόνου και θυμάται πως, κάποτε, στη δεκαετία του ’80, για να προμηθευτούν τη μουσική που χρειάζονταν οι dj του μαγαζιού, έπρεπε να τους αναζητήσουν μέχρι και σε δισκάδικα του Λονδίνου. «Με την έλευση του CD άνοιξε η πρόσβαση σε ένα μεγάλο κομμάτι της δισκογραφίας. Η μουσική είχε εκλαϊκευθεί, όλοι μπορούσαν πια να την ακούσουν», θα μας πει. Και τι συνέβη, κατά τη γνώμη του, με την έλευση του ψηφιακού; «Είναι πλέον τόσο εύκολο να βρεις και να ακούσεις όποια μουσική θες, που το μουσικό προϊόν δεν μοιάζει να έχει αξία. Οταν κάτι σου προσφέρεται τόσο αφειδώς, τόσο εύκολα, δεν το εκτιμάς. Ενας πιτσιρικάς του σήμερα δεν ξέρει τι σημαίνει να μπεις στη διαδικασία να φύγεις από το σπίτι σου για να πάρεις ένα λεωφορείο, να κατέβεις στο κέντρο της πόλης, να μπεις σε ένα δισκοπωλείο, να ρωτήσεις τους υπαλλήλους του τι δίσκο να πάρεις, να τον ακούσεις σύντομα στα ακουστικά και να περιμένεις με ανυπομονησία να πας σπίτι σου να τον ακούσεις με ησυχία. Ολη αυτή η διαδικασία σε έβαζε σε μια κοντινή, παθιασμένη σχέση με το αντικείμενο», τονίζει ο Κωνσταντίνος Ζουγανέλης.
Κάτι σχετικό με τα «προτερήματα» του CD μάς αναφέρει και η Χρύσα Οικονομοπούλου, μιλώντας εκ μέρους του δισκάδικου Syd Records και του μπαρ «Μπάρετ» στου Ψυρρή: «Αν και οι αληθινοί “μερακλήδες” παραμένουν οι ελάχιστοι που παίζουν με βινύλια, υπάρχουν και αυτοί οι –ουκ ολίγοι– dj, που προτιμούν έναντι του laptop και του ψηφιακού φορμά, το CD για τα sets τους, επειδή αυτό αποτελεί εγγύηση για την ποιότητα του ήχου», θα μας πληροφορήσει. Είναι αυτή η αίσθηση του «φυσικού», μάλλον, στα χέρια τους που δεν μπορεί να αντικατασταθεί από το άυλο της ψηφιακής μουσικής – αυτό που ο Ηλίας Ποτουρίδης ονομάζει, αξιομνημόνευτα, «μια πλατωνική σχέση με αυτό που επιθυμείς». Είναι φαίνεται γεγονός, πως παρά τα ελαττώματα, τις περιπέτειες και την πρόωρη παρακμή του, το CD, σαράντα χρόνια μετά τη γέννησή του, καταφέρνει ακόμη να δίνει χειροπιαστή, απολαυστική και τέλεια μορφή στο αντικείμενο του πόθου των μουσικόφιλων.