Με ένα ξέφρενο πάρτι γεμάτο νιάτα και μουσική ολοκληρώθηκαν οι εκδηλώσεις του Φεστιβάλ Αθηνών στο Ηρώδειο την 1η Αυγούστου. Η σκηνή του ρωμαϊκού ωδείου πλημμύρισε με τα εκατοντάδες παιδιά και εφήβους της Νεανικής Ορχήστρας Sistema Europe (SEYO), στα οποία προστέθηκε η πολυπολιτισμική χορωδία του El Sistema Greece, που περιλαμβάνει προσφυγόπουλα του καταυλισμού στον Σκαραμαγκά. Αφού έπαιξαν γεμάτα ενθουσιασμό αποσπάσματα από έργα κλασικών, ξεσήκωσαν το κοινό με ένα αραβικό τραγούδι του 1700, ήχους των Βαλκανίων και νοτιοαμερικάνικες σάμπες. Κέφι, ενέργεια και ζωντάνια ξεχείλιζαν.
Το πρωτότυπο El Sistema δημιουργήθηκε το 1975 στη Βενεζουέλα από τον μουσικό και ακτιβιστή Ζοσέ Αντόνιο Αμπρέου. Μέσα από τετρακόσια κέντρα εκπαίδευσης σε όλη τη χώρα, δόθηκε η ευκαιρία σε επτακόσιες χιλιάδες παιδιά που βρίσκονταν στο περιθώριο να ασχοληθούν με την κλασική μουσική. Η Αθήνα γνώρισε από κοντά την αστραφτερή κορυφή του παγόβουνου, όταν το καλοκαίρι του 2010 ο 29χρονος αρχιμουσικός Γουσταύο Ντουνταμέλ και οι μουσικοί της ορχήστρας «Σίμον Μπολίβαρ» ενθουσίασαν το κοινό του Ηρωδείου με τις ερμηνείες και την απολύτως μεταδοτική ενέργειά τους.
Το άκρως εντυπωσιακό αποτέλεσμα της Βενεζουέλας βρήκε μιμητές σε όλο τον κόσμο. Στην Ευρώπη δημιουργήθηκε το 2012 το Sistema Europe, ένα δίκτυο ανοικτό σε όλα τα ευρωπαϊκά κράτη και σε οργανισμούς, πρόθυμους να υλοποιήσουν τις αρχές του συστήματος του Αμπρέου. Ετσι, ιδρύθηκε η Ορχήστρα Νέων (SEYO), η οποία αντλεί εκατοντάδες ταλαντούχους νέους μουσικούς ηλικίας δέκα έως είκοσι ετών και τριάντα δασκάλους από 27 ευρωπαϊκές χώρες που εφαρμόζουν το σύστημα «κοινωνικής δράσης μέσω της μουσικής».
Κάθε καλοκαίρι
Παιδιά και δάσκαλοι συγκεντρώνονται σε καλοκαιρινές κατασκηνώσεις κάθε χρόνο σε διαφορετική πόλη, όπου μελετούν μαζί και προετοιμάζουν συναυλίες τις οποίες πραγματοποιούν σε κάποιο σημαντικό χώρο. Το 2013 φιλοξενήθηκαν στη Βιέννη και μεταξύ άλλων έπαιξαν στο Φεστιβάλ του Ζάλτσμπουργκ. Το 2014 ακολούθησε η Κωνσταντινούπολη, το 2015 ήταν η σειρά της Ιταλίας, όπου η ορχήστρα έπαιξε στη Σκάλα του Μιλάνου. Το 2016 τη διοργάνωση ανέλαβε η Σουηδία. Την ίδια χρονιά ιδρύθηκε το ελληνικό El Sistema και φέτος τα παιδιά και οι δάσκαλοί τους φιλοξενήθηκαν στην Αθήνα. Για όλους μια μοναδική εμπειρία.
Στην Ελλάδα η δράση διοργανώθηκε με πρωτοβουλία του Impact Hub Athens και τη στήριξη του Ιδρύματος Hilti. Στη χώρα μας, ιθύνοντες μάς υπενθυμίζουν συχνά ότι «η κλασική μουσική δεν ανήκει στην παράδοσή μας». Προφανώς ανήκει στην παράδοση της Βενεζουέλας.
Εδώ, ο διωγμός της έχει ξεκάθαρα ιδεολογική αφετηρία, αναλλοίωτη από την εποχή του στρατηγού Μακρυγιάννη, ο οποίος το 1840 διέβλεπε τον κίνδυνο να αφανιστεί το έθνος λόγω της δημοτικότητας της όπερας στην Αθήνα. Καθώς αναπαράγεται και επικαιροποιείται διαρκώς, αυτή η άποψη επιτρέπει στο ελληνικό κράτος να παραμένει περίπου δύο αιώνες μετά την ίδρυσή του χωρίς Μουσική Ακαδημία, να μην έχει αξιωθεί να ανεγείρει ούτε ένα (1) λυρικό θέατρο, να εξακολουθεί να αφήνει την πρώτη Κρατική Ορχήστρα της χώρας χωρίς ιδιόκτητη στέγη, να κλείνει την Ορχήστρα των Χρωμάτων και να αφήνει την Καμεράτα εδώ και δύο χρόνια χωρίς διοικητικό συμβούλιο.
Συγκινητική αφοσίωση
Τη συναυλία του Ηρωδείου διηύθυναν αρχιμουσικοί με διεθνή παρουσία, οι οποίοι συνδέονται με το El Sistema: οι Μπρούνο Κάμπο, Σαμουέλ Μάτους, Ετιέν Αμπελέν, Χουάν Κάρλος Ματζιοράνι, Φέλιξ Μπρισένιο, Ρον Ντέιβις Αλβαρεζ και η Ελληνίδα Φαίδρα Γιαννέλου. Στο πρώτο μέρος της βραδιάς περισσότερα από εκατό παιδιά έπαιξαν την εισαγωγή από την πρώτη σουίτα της «Μουσικής των νερών» του Χέντελ, συνέχισαν με μία μεταγραφή του «Τραγουδιού του ταυρομάχου» από την «Κάρμεν» του Μπιζέ και έκλεισαν με τον πέμπτο από τους «Ουγγρικούς χορούς» του Μπραμς. Η αφοσίωσή τους ήταν συγκινητική, το πάθος μεταδοτικό.
Στο δεύτερο μέρος ακολούθησαν οι έφηβοι με το «Βακχικό όργιο» από την όπερα «Σαμψών και Δαλιδά» του Σεν-Σανς και μία απόδοση του τελευταίου μέρους της Τέταρτης Συμφωνίας του Τσαϊκόφσκι, που ήταν μακράν συναρπαστικότερη από την ανάγνωση του Νικολάι Αλεξέγεφ με τη Φιλαρμονική της Αγίας Πετρούπολης λίγες μέρες νωρίτερα στον ίδιο χώρο και τεχνικά πολύ ασφαλέστερη από αυτό που προσφέρουν αρκετά ελληνικά σύνολα. Ακούστηκαν, επίσης, τρία μέρη από τη «Δωδεκανησιακή σουίτα» του Γιάννη Κωνσταντινίδη υπό τη διεύθυνση της νεαρής Φαίδρας Γιαννέλου και σε παγκόσμια πρώτη το έργο «Ταξίδι» του Ελληνα συνθέτη Αλέξανδρου Μαρκέα, ειδικά γραμμένο για τη συγκεκριμένη ορχήστρα και τις παιδικές χορωδίες.
Πριν ακουστούν το αραβικό τραγούδι και η μεξικανική «Conga del fuego» του Αρτούρο Μαρκές, η διάσημη Αμερικανίδα μεσόφωνος Τζόις ντι Ντονάτο, η οποία στηρίζει τον θεσμό, απέδωσε χωρίς συνοδεία ένα απόσπασμα από την όπερα «Dead man walking» του Τζέικ Χέγκι. Το επίσημο πρόγραμμα ολοκληρώθηκε με μια μεταγραφή του «Υμνου στη χαρά» από την Ενάτη Συμφωνία του Μπετόβεν και αμέσως μετά ακολούθησε το πάρτι με τα παιδιά απ’ όλο τον κόσμο να απολαμβάνουν τη φιλία που κατέκτησαν μέσω της μουσικής: η καλύτερη αυλαία για το Φεστιβάλ.